De geestelijke nazaat van de Stroganoffs

Charles Hoedt en Jerke Verschoor

Sergej Koeznetsov is dé Stroganoff-specialist van Rusland. Al elf jaar houdt hij zich bezig met dit roemrijke Russische geslacht. Inmiddels is hij verslaafd geraakt aan de familie: 'Ik wil thuis dezelfde kleuren hebben als in het paleis.'

Met een plastic bakje vol sleutels begeven we ons op weg. Sergej Koeznetsov (42) laat vandaag alle kamers zien van het Stroganoffpaleis. Hij heeft zijn vrouw Alisa ook meegenomen, die tijdens de rondleiding haar man regelmatig moet kalmeren. Want over de voorlopige resultaten van de restauratiewerkzaamheden is Koeznetsov - zacht gezegd - niet altijd tevreden.

De kunsthistoricus werkt sinds 1991, toen de restauratie begon, in het paleis. Kijk, zegt hij, terwijl hij naar een plafond wijst dat is afgeschermd door een groot plastic zeil. 'Dat is al sinds 1993 klaar. Maar tijdens de tweede regeerperiode van Boris Jeltin, van 1996 tot 2000, gebeurde er niks. Nu hangen er eindelijk weer kroonluchters van de familie Stroganoff.'

Sergej wordt er soms een beetje moe van. Dan weer was er geld voor de remont, dan weer niet. 'Ik ben hier al vijf keer van kantoor gewisseld vanwege de restauratie.' Voor zijn werkkamer zit een kat in de gang. 'Die noemen we Ksenia, naar de moeder van de laatste Stroganoff die nu in Parijs woont. Voor thuis hebben we dezelfde hond gekocht die de Stroganoffs vroeger hadden: een Russische hazewind.'

Het kantoor van Koeznetsov heeft veel weg van een klein museum. Aan de wand hangen schilderijen van waaraf de Stroganoff-familie de bezoeker aankijkt. Koeznetsov verzamelt werkelijk alles wat hij over, maar ook van de familie vindt. Niet alleen schilderijen, maar ook oude flessen, ornamenten, eeuwenoude Hollandse pijpen, tegeltjes en andere rekwisieten. Ze liggen in kasten en vitrines rond zijn bureau. 'Dat heb ik allemaal verzameld tijdens de restauratie, gevonden onder een vloer, of in een wand.' Zonder Koeznetsovs verzamelwoede hadden de bouwvakkers alles in de afvalcontainers gegooid.

Familierecept
Ondanks zijn kritiek loopt Koeznetsov trots door het paleis, dat hij beschouwt als zijn tweede huis. Hij kent elk detail en strooit in de luxe ontvangstruimtes, de eetkamers en de slaapvertrekken met verhalen over het leven van de Stroganoffs.

Zijn verhalen doen de steigers, de troep en het vele stof in het paleis verdwijnen. Even waan je je terug in de negentiende eeuw. 'Hier in het paleis hield graaf Stroganoff diners voor arme studenten, kooplui en mensen uit de middenklasse. Onder het eten vertelde hij hun over de schone kunsten. Het waren een soort colleges, ja. Tijdens de diners werd het gerecht boeuff Stroganoff geserveerd.' Volgens de historicus werd het recept eerder beroemd op de Krim. De Stroganoffs hadden een buitenverblijf aan de Zwarte Zee. 'Op de Krim gaf de familie liefdadigheidsdiners, waarbij onder andere het familierecept werd klaargemaakt.'

Zodra we de eerste zaal betreden steekt Koeznetsov van wal over het prachtige interieur en de unieke verzamelingen die de familie Stroganoff in het paleis had ondergebracht. Hij wijst Alisa op de veranderingen die zich hebben voltrokken na haar laatste bezoek. Als zij de volledig gerestaureerde parade-eetzaal binnen wil lopen, houdt Koeznetsov haar verschrikt tegen. 'Wat doe je nu? De lak is nog niet droog!'

Koeznetsov praat alsof hij een kennis op de hoogte stelt van een verbouwing in zijn eigen huis. 'Verf uitzoeken is het allermoeilijkste. Soms heb ik geen gegevens van een kamer en dan proberen we iets wat er bij past. Sommige ruimtes zijn al vier keer overgedaan.'

Vóór 1991 zijn er honderd jaar geen herstelwerkzaamheden aan het paleis uitgevoerd, vertelt Koeznetsov terwijl we langs campingstoelen en bouwlampen schuifelen. 'Je kunt je dus voorstellen hoe het er toen uitzag hier.'

Grootste boosdoener was ERA, dat zich na de Tweede Wereldoorlog in het paleis vestigde. ERA was een geheim oorlogsbedrijf van de overheid dat projecten ontwierp voor de Russische marine. Veel van het interieur werd toen vernietigd, vertelt Koeznetsov. Voor de kantoren werden muren afgebroken en metalen deuren geplaatst. De ramen werden gebarricadeerd met ijzeren tralies. 'Toen ERA in 1988 vertrok, lieten ze een enorme troep achter.'

Levenswerk
Sinds het vertrek van het leger ontfermt het Russisch Museum zich over het Stroganoffpaleis. Koeznetsov kreeg de opdracht zich in de familie en het paleis te verdiepen. 'Ik wilde dat eerst helemaal niet', verklapt hij. 'Ik was bezig de geschiedenis van het Michailovski-paleis te onderzoeken. Nu ben ik blij dat ik me in de Stroganoffs heb gespecialiseerd, dat is veel interessanter.'

Over de familie Stroganoff is in het hedendaagse Rusland weinig bekend. 'Ik hoop de interesse terug te brengen. De Stroganoffs waren niet alleen rijk, ze deden veel voor Petersburg en Rusland, vooral op het gebied van kunst en cultuur. Wist je dat ze hier in Petersburg wel 60 huizen hadden en 20 datsja's?'

De weinige publicaties over de familie komen vrijwel allemaal van zijn hand. Koeznetov heeft in eigen beheer twee kleine boeken over de Strogaoffs uitbracht. De oplages van 1000 en 500 stuks zijn praktisch uitverkocht. Maar zijn echte levenswerk ligt op zijn bureau in het paleis: 30 centimeter beschreven papier - een biografie over de Stroganoff-familie in drie delen. 'Elf jaar heb ik hieraan gewerkt', zegt Koeznetsov, maar het Russisch Museum wil het niet uitgeven. 'En zelf kan ik geen uitgever vinden.'

Terwijl we door de donkere paleisgangen lopen, barst de historicus in een tirade los jegens zijn werkgever. 'Weet je hoeveel ik verdien? 150 dollar per maand. Het museum wil nog net niet dat ik van de honger sterf, ik kan er net brood van kopen. Weet je wat erg is? Journalisten en tv-ploegen uit Nederland en Amerika, die in een half uurtje alles willen weten van de familie.'

Wild kapitalisme
Van buiten is het Stroganoffpaleis gewikkeld in dikke lagen wit plastic. Op de binnenplaats bevindt zich het eerste telefooncafé van Rusland, The Stroganoff Yard, een luxe tent met glazen wanden waar een zakenlunch vijf euro kost. Op de ronde tafeltjes staan telefoons, waarmee je naar andere bezoekers kunt bellen.

Opnieuw ontsteekt Koeznetsov in woede. 'Het is niet eens een goed restaurant en die vloer! Die zou ik nog niet in mijn garage leggen.' Ook over de andere winkels en bedrijven die zich in het paleis hebben gevestigd is hij niet te spreken. 'Wild kapitalisme! Ze gebruiken de merknaam Stroganoff, maar wat geven ze ervoor terug?'

Slechts enkele kamers van het paleis zullen worden gebruikt als expositieruimte. Maar van de familie die er ooit woonde, zal niks getoond worden, iets waar de historicus Koeznetsov zeer verbolgen over is. De tentoonstelling die momenteel in Amsterdam te zien is, komt in oktober naar de Hermitage.

Alisa is het commentaar van haar man duidelijk gewend en laat hem uitrazen. 'Het is toch goed dat ze alles nu restaureren?', zegt ze. Lachend: 'Jij denkt dat je de geestelijke nazaat van de Stroganoffs bent.' Koeznetsov knikt. 'Ons huis staat vol portretten en tekeningen van de Stroganoffs en hun paleizen. Ik wilde zelfs onze muren groen verven, net zoals hierbinnen. Maar ik kan de juiste verf niet meer vinden'

In mei wordt het paleis opgeleverd. Koeznetsov zal dan waarschijnlijk terug moeten naar een kantoor in het Russisch Museum. Terwijl hij met Alisa door de paleisgangen slentert, zegt hij: 'Ik zal het nog gaan missen hier.'