Rusland blijft sceptisch over Kyoto

René Does

Zoals bekend speelt Rusland een doorslaggevende rol bij de inwerkingtreding van het Kyoto-protocol. Het protocol, dat in 1997 werd gelanceerd, wil in 2012 een daling van de uitstoot van broeikasgassen bereiken van 5,2 procent in vergelijking met het jaar 1990, dat als ijkpunt geldt.

Het protocol treedt pas in werking als geïndustrialiseerde landen die samen minstens 55 procent van de mondiale uitstoot van broeikasgassen voor hun rekening nemen, meedoen. Na het afhaken van de Verenigde Staten is de 17 procent van de mondiale uitstoot van Rusland nodig om de ondergrens van 55 procent te halen. De Verenigde Staten zijn goed voor 36 procent van de uitstoot.

In maart riep secretaris-generaal Kofi Annan van de Verenigde Naties Rusland op om het klimaatplan van de VN te redden en zijn 'verantwoordelijkheid tegenover de wereldgemeenschap' na te komen. Ook de Europese Unie, de grootste voorstander van Kyoto, oefent druk uit op Rusland om het klimaatverdrag te ondertekenen.

Het ziet er echter niet naar uit dat Rusland dit snel zal doen. Het afgelopen jaar is de scepsis over de ondertekening van het Kyoto-protocol daar alleen maar geroeid. Een beslissing over ondertekening wordt telkens weer naar voren geschoven met het argument dat alle voor- en nadelen nog eens goed moeten worden afgewogen. Kortom, er is sprake van een patstelling.

Door de economische crisis van de jaren negentig stoot Rusland momenteel 30 procent minder broeikasgassen uit dan in 1990. Niettemin is Rusland naar verhouding nog steeds een grote luchtvervuiler: per eenheid bruto binnenlands product produceert Rusland twee keer zo veel broeikasgassen als de Verenigde Staten en vier keer zo veel als de Europese Unie.

Rusland bezit ook het meest vervuilende bedrijf ter wereld, namelijk het landelijke elektriciteitsbedrijf EES Rossii dat 3 procent van de mondiale uitstoot van broeikasgassen voor zijn rekening neemt. Energiebesparende maatregelen in het Russische bedrijfsleven vergen een bedrag van 150 miljard dollar.

De EU en de VN houden Rusland voor dat het land in 2008 nog steeds 20 procent minder broeikasgassen dan in 1990 zal uitstoten en daarna jaarlijks acht miljard euro kan verdienen aan de verkoop van vervuilingsrechten aan landen die dan nog te veel broeikasgassen de lucht injagen. Dat geld kan dan weer geïnvesteerd worden in de modernisering van de Russische industrie.

De voorstanders van Kyoto houden Rusland verder voor dat economische groei kan samengaan met inperking van de uitstoot van broeikasgassen en dat na ondertekening van het protocol de EU-landen zullen gaan investeren in Russische bedrijven. Russische bedrijven die zulke Europese investeringen willen aantrekken zijn dus voor ondertekening van het Kyoto-protocol. De twee belangrijkste zijn EES Rossii en het enorme aardgasbedrijf Gazprom.

Daartegenover staat een groot aantal Russische tegenstanders van de ratificatie. Russische klimatologen twijfelen aan de opwarming van het klimaat als permanent proces. Zij voorspellen in de toekomst eerder een afkoeling van het klimaat. Bovendien wordt in het koude Rusland opwarming van het klimaat snel als een verbetering gezien.

Voorts wordt er hevig betwijfeld of er na 2008 wel een goed functionerende markt voor de handel in vervuilingsrechten zal ontstaan, zeker na de terugtrekking van de Verenigde Staten. Ook wordt het als oneerlijk gezien dat ontwikkelingslanden als China en India niet hoeven mee te doen aan het Kyoto-proces.

Het grootste bezwaar van de tegenstanders is dat Kyoto de economische aspiraties van Rusland kan fnuiken. Wetenschapredacteur Sergej Leskov van het dagblad Izvestija stelt dat er een ijzeren wetmatigheid bestaat tussen groei van het bruto binnenlands product en de uitstoot van broeikasgassen: één procent groei van het bnp leidt tot 0,41 procent groei van de productie van broeikasgassen. Als de huidige groei van de Russische economie doorzet zal Rusland na 2008 dan zelfs vervuilingsrechten moeten kopen in plaats van deze te kunnen verkopen.

De felste tegenstander van Kyoto is president Poetins economische adviseur Andrej Illarionov. De met een vlijmscherpe tong begiftigde Illarionov krijgt een waas voor ogen als je over Kyoto begint. Hij komt tot harde en af en toe ongelukkig geformuleerde afwijzingen. Hij noemt het Kyoto-protocol 'de terugkeer van het staatsplanbureau Gosplan', 'een economisch Auschwitz voor Rusland' en 'Kyotisme'.

'Het Kyoto-protocol straft de landen die zich economisch snel ontwikkelen. Door ratificatie van het protocol zal Rusland in een economische dwerg of baby veranderen, terwijl het land net economisch volwassen begint te worden', aldus Illarionov.

De Russische regering wil dat het bbp in 2010 verdubbeld is en dat het daarna nog eens verdubbelt in de periode 2010-2020. Dat betekent een gemiddelde jaarlijkse economische groei van 7 procent. Volgens Illarionov is het Kyoto-protocol financieel alleen aantrekkelijk voor Rusland als de jaarlijkse economische groei onder de 4 procent blijft. Het lijkt daarom heel onwaarschijnlijk dat Rusland het Kyoto-protocol alsnog zal ondertekenen.