Dit is het archief van Prospekt van de jaargang 2004.

Inhoudsopgave nr.1 (februari) 2004

redactioneel

actualiteit

Poetins Doema

Poetin gaat digitaal voor de jeugd

Tuberculose niet onder controle

opinie

Joekos terecht afgeknepen

interview

Rel rond Anastasija Volotsjkova

column

achtergrond

Rusland werkte niet mee in de OVSE

essay

De dramatische ondergang van de verzorgingsstaat

achtergrond

Pijplijnistan

De opkomst van predidentiële dynastieën

film

Groeiende waardering voor Centraal-Aziatische cinema

toerisme

De samovarstad en Tolstojdorp

boekbesprekingen

Geef! (Song for lovers)

De aarde en de hemel van Jacques Dorme

Sara, mijn oorspronkelijke naam

agenda

Poetins Doema

Jan Limbeek

De Russische verkiezingen van 7 december voor de Doema zijn geëindigd in een klinkende overwinning voor president Poetin. De Doema telt 450 zetels, waarvan de helft bekleed wordt door de individuele winnaars van 225 kiesdistricten. De andere helft wordt via evenredige partijverkiezingen gevuld, waarbij een kiesdrempel geldt van vijf procent.

De opkomst bedroeg 56 procent. Slechts vier partijen slaagden erin de kiesdrempel te halen. De Poetin-partij Verenigd Rusland (VR) van Boris Gryzlov werd met 37 procent van de stemmen de grootste partij. De communisten kregen nog geen 13 procent.
Lees het hele artikel

Omhoog

Poetin gaat digitaal voor jeugd

Greetje van der Werf

President Poetin rookt niet, drinkt niet en doet veel aan sport. Hij is gedisciplineerd en werklustig. De makers van de nieuwe presidentiële website voor kinderen, Leer de president kennen, hoefden de persoon van Poetin niet eens speciaal op te poetsen: Poetin is van zichzelf al een ideaal rolmodel. Gelukkig bekent Poetin op de site dat hij vroeger wel eens te laat op school kwam en ook wel eens een minder goed cijfer haalde. En op de vraag wie er belangrijker is: je moeder of de president, antwoordt hij: 'Je moeder natuurlijk!'

Kinderboekenauteur Grigori Oster, die de begeleidende teksten van de site schreef, verklaarde bij de lancering op 19 januari jongstleden uitdrukkelijk dat dit niet de site van Poetin persoonlijk is, maar die van de president van de Russische Federatie. De bedoeling is dat de Russische kinderen leren hoe de Russische staatsinrichting in elkaar steekt en wat democratie betekent.
Lees het hele artikel

Omhoog

Tuberculose niet meer onder controle

Greetje van der Werf

In het Westen komen hier en daar enkele gevallen van tbc voor en is de ziekte als geheel onder controle, maar in Rusland raken steeds meer mensen besmet met de tuberculosebacil en dreigt men de controle erover kwijt te raken. Dit heeft twee oorzaken: het aantal hiv-besmettingen is sterk toegenomen en de tuberculosebacil blijkt in Rusland in toenemende mate resistent tegen moderne medicijnen. Mensen die besmet zijn met het hiv-virus hebben een veertig maal grotere kans om tbc op te lopen.

Ten tijde van de Sovjet-Unie bestond er een afdoende, zij het omslachtig programma om tbc te voorkomen. Dat programma bestond uit het massaal testen van de bevolking op de aanwezigheid van tbc.
Lees het hele artikel

Omhoog

Joekos terecht afgeknepen

Jan Limbeek

Het is heel begrijpelijk dat het Kremlin het olieconcern Joekos aanpakt. De leiders van Joekos hebben hun bedrijf voor een appel en een ei van de Russische staat gekocht, ze zijn er stuk voor stuk dollarmiljardair mee geworden, ze pompen steeds meer Russische olie op en verkopen die voor steeds hogere prijzen. En nog steeds willen ze voor een dubbeltje op de eerste rang zitten.

In 2003 steeg de Russische olieproductie met maar liefst 11 procent tot 8,46 miljoen vaten per dag. In december pompte Rusland per dag 8,82 miljoen vaten olie op. Dat is meer dan de grootste producent ter wereld, Saoedi-Arabië. De grootste Russische olieproducent was Joekos met een dagelijkse productie van 1,61 miljoen vaten, op de voet gevolgd door Loekoil met 1,58 miljoen vaten.
Lees het hele artikel

Omhoog

Rusland werkte niet mee in de OVSE

Edwin Bakker en Bert Bomert

Het Nederlandse voorzitterschap van de OVSE heeft een teleurstellend slot gekregen. Voor Jaap de Hoop Scheffer betekende dit een enigszins teleurstellend einde van zijn ministerschap. Toch wordt het Nederlands voorzitterschap over het algemeen als geslaagd gezien, mede gelet op het feit dat Nederland de voorzittershamer overnam in een voor de OVSE moeilijke periode.

Begin december 2003 vond in Maastricht de jaarlijkse bijeenkomst plaats van de ministers van Buitenlandse Zaken van de 55 landen die bij de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) zijn aangesloten. De OVSE is 's werelds grootste regionale veiligheidsorganisatie die van Vancouver tot Vladivostok actief is op politiek-militair terrein, op economisch gebied en op het terrein van de rechten van de mens, democratisering, de ontwikkeling van de rechtsstaat en het milieu. De bijeenkomst in Maastricht was vooral vanwege de negatieve houding van Rusland die de totstandkoming van een slotverklaring blokkeerde, niet bepaald een groot succes te noemen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Pijplijnistan

René Does

De Kaukasus kwam het afgelopen halfjaar vaak in het nieuws. We zagen de familie Alijev een dynastieke machtsoverdracht organiseren in de republiek Azerbeidzjan. We zagen hoe een voormalige held van het Westen, de Georgische president Edoeard Sjevardnadze, door zijn volk op dezelfde manier werd weggejaagd als Slobodan Milosevic door de Serviërs en hoe een jonge, rasechte Hollandse de First Lady van Georgië werd. We zagen wereldleiders de regio met bezoeken vereren. En op televisie worden op kaarten van de regio steeds vaker oliepijpleidingen ingetekend. Waar heeft de Kaukasus al die recente aandacht aan te danken?

Het kortste antwoord op bovenstaande vraag is dat zich in de Kaukasus opnieuw een 'Great Game' afspeelt. De term verwijst naar de 'Great Game' (Spel der Machten) in Centraal-Azië en de Kaukasus in de negentiende eeuw tussen Rusland en Engeland. Dit spel was en is de machtsstrijd tussen grootmachten over de controle over de Euraziatische landmassa. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie ontstond in de regio een machtsvacuüm.
Lees het hele artikel

Omhoog

De opkomst van presidentiële dynastieën

René Does

De presidenten van de vijf voormalige sovjetrepublieken in Centraal-Azië hebben de recente ontwikkelingen in de Kaukasus op de voet gevolgd. In Azerbeidzjan werd president Heydar Alijev op 15 oktober opgevolgd door zijn zoon Ilham. Kort daarna moest de Georgische president Edoeard Sjevardnadze in de zogenoemde Rozenrevolutie plaatsmaken voor Michaïl Saakasjvili. Het behoeft geen betoog dat de presidenten van de Centraal-Aziatische republieken de voorkeur geven aan het eerste scenario.

Nu hoeven de leiders van Centraal-Azië zich niet direct zorgen te maken om een herhaling van de Georgische gebeurtenissen in hun land. Zij zitten stevig in het zadel en houden oppositionele groeperingen en individuen hard onder de duim.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.2 (april) 2004

redactioneel

actualiteit

Rusland blijft sceptisch over Kyoto

Wedloop om Anna Karenina

De Hollandse kerk in Sint Petersburg

column

Poetin

Nog vier jaar voor Poetin

Theorie en praktijk van de grondwet

'Russen willen censuur'

Oligarchie opgerold

economie

De Russische tijger

achtergrond

Moeizame militaire hervormingen

Geen coupleger

reportage

Schattig maar krakkemikkig balkon

film

Vaders terugkeer

onderwijs

Privé-scholen niet altijd beter

toerisme

De stille schoonheid van het Russische Noorden

boekbesprekingen

Women in Russia, 1700-2000

Vrij Lezen

Club Kalasjnikov

agenda

Rusland blijft sceptisch over Kyoto

René Does

Zoals bekend speelt Rusland een doorslaggevende rol bij de inwerkingtreding van het Kyoto-protocol. Het protocol, dat in 1997 werd gelanceerd, wil in 2012 een daling van de uitstoot van broeikasgassen bereiken van 5,2 procent in vergelijking met het jaar 1990, dat als ijkpunt geldt.

Het protocol treedt pas in werking als geïndustrialiseerde landen die samen minstens 55 procent van de mondiale uitstoot van broeikasgassen voor hun rekening nemen, meedoen. Na het afhaken van de Verenigde Staten is de 17 procent van de mondiale uitstoot van Rusland nodig om de ondergrens van 55 procent te halen. De Verenigde Staten zijn goed voor 36 procent van de uitstoot.
Lees het hele artikel

Omhoog

Nog vier jaar voor Poetin

René Does

Dit tijdschrift heeft u vóór de Russische presidentsverkiezingen van 14 maart jongstleden niet vermoeid met prognoses, beschouwingen en portretten van kandidaten. Dat was niet nodig, want wie de winnaar zou worden stond zo vast als een huis: zittend president Vladimir Poetin. Bij een opkomst van 64,3 procent van de stemgerechtigden won hij in de eerste ronde meteen een meerderheid van 71,2 procent van de stemmen. Toch is het nu een goed moment om een balans op te maken van Poetins eerste regeerperiode en vooruit te kijken naar zijn tweede termijn tot 2008.

Poetin vond het niet nodig om zelf campagne te voeren of debatten te voeren met tegenkandidaten. De president en zijn raadgevers zijn controlefreaks die echte concurrenten op een zijspoor hadden gerangeerd, in de gevangenis hadden doen belanden of hen de moed hadden ontnomen om überhaupt aan de presidentsverkiezingen mee te doen. Verder werd Poetin in de media, met name op de staatstelevisie, zwaar bevoordeeld.
Lees het hele artikel

Omhoog

Theorie en praktijk van de grondwet

René Does

De Russische president bezit veel macht. Dat het staatshoofd veel macht bezit is een traditie in de Russische politieke cultuur. De grote volmachten van het huidige presidentschap zijn echter geen bedenksel van de 'autoritaire' zittende president Vladimir Poetin zelf, maar van zijn 'liberale' voorganger Boris Jeltsin.

Afgelopen december werd de tiende verjaardag van de Russische grondwet gevierd, waarin het zogenoemde 'superpresidentschap' in de Russische constitutionele verhoudingen is vastgelegd. De nieuwe grondwet werd in een volksreferendum met een nipte meerderheid goedgekeurd op 12 december 1993, gelijktijdig met de verkiezingen voor de eerste Staatsdoema.
Lees het hele artikel

Omhoog

'Russen willen censuur'

René Does

President Vladimir Poetin heeft in het Westen de reputatie een liefhebber van persbreidel te zijn. Kort geleden gaf een opinieonderzoek van het vooraanstaande onderzoeksbureau ROMIR de indruk dat de Russische burgers hun president daarin van harte steunen: maar liefst 76 procent van de Russen gaf te kennen dat in de media censuur nodig kan zijn. Hoe moeten we deze gegevens interpreteren?

De Russische mediawetgeving verbiedt censuur maar het is mediaorganen niet toegestaan om etnische haat en spanningen aan te jagen, om tot omverwerping van de bestaande staatsorde op te roepen en om personen te beledigen en belasteren.
Lees het hele artikel

Omhoog

Oligarchie opgerold

Jan Limbeek

In de jaren '90 lag de macht in Rusland voor een belangrijk deel bij enkele rijke zakenmensen, die conglomeraten van industrieën, banken en mediabedrijven bezaten. Ze werden oligarchen genoemd. Ze dwongen met hun macht privileges af, hielden via intriges hervormingen tegen die hen geld en macht zouden kosten en maakten elkaar zwart in de door hen beheerste media.

In zijn verkiezingscampagne voor het presidentsschap van het jaar 2000 beloofde Poetin dat hij de macht van de oligarchen zou reduceren. Weinig deskundigen hadden verwacht dat Poetin zo voortvarend te werk zou gaan. Velen dachten zelfs dat hij überhaupt niet serieus kon of wilde hervormen. Boris Berezovski c.s. hadden hem en het hele Kremlin immers in hun zak.
Lees het hele artikel

Omhoog

De Russische tijger

Jan Limbeek

In de jaren '90 leek de Russische economie hopeloos onhervormbaar. Maar onder president Poetin veranderde dit en groeide de economie als een tierelier. Wat is er op economisch terrein gebeurd onder zijn bestuur en wat zijn de verwachtingen voor zijn tweede presidentstermijn?

Er kunnen vier redenen genoemd worden voor het economisch succes onder Poetin. In volgorde van belangrijkheid zijn die:

1. strakke begrotingsdiscipline
2. belastingverlagingen
3. maatschappelijke stabiliteit
4. hervormingen

Begrotingsdiscipline
Vóór de crisis van augustus 1998, toen de roebel ineenstortte en de economie kortstondig met zich meetrok, vond de politiek een aanzienlijk begrotingstekort een normaal verschijnsel. Ongeacht het inkomstenniveau of de economische omstandigheden lag dat op zo'n zes à acht procent van het bruto binnenlands product (bbp).
Lees het hele artikel

Omhoog

Moeizame militaire hervormingen

Peter de Muralt

In Rusland vormt het leger een wezenlijk onderdeel van de maatschappij. Maar het eens zo glorieuze Rode Leger is tegenwoordig nog maar een schim van wat het eens was. De lijdensweg van Rusland's strijdmacht bestaat uit een opeenstapeling van corruptie, geldgebrek en gewelddadigheden, zowel binnen als buiten de eigen gelederen. Hoewel hervormingen moeizaam lijken, wordt er de laatste jaren onder Poetin toch enige voorzichtige vooruitgang geboekt.

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie zag het kersverse kapitalistische Rusland zich in een klap opgezadeld met een miljoenenleger van bijna twee miljoen man. Tegenwoordig vormen de strijdkrachten een blok aan het been, want Rusland is simpelweg niet in staat een dusdanig groot leger te financieren. Zo is het Russische leger nu even groot als dat van de Verenigde Staten, 1, miljoen man, maar is haar budget ongeveer dertig maal zo klein (13 miljard dollar tegenover bijna 400 miljard dollar).
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.3 (juni) 2004

redactioneel

actualiteit

Politieke neutronenbom

Tsjetsjeens terrorisme

Oezbeeks terrorisme

reportage

Een gevaarlijk en gastvrij bergvolk

interview

Van naaktloperij tot Hugo Boss

column

Mongolië

Het geduld van Mongolië

Niemand kent het graf van Genghis Khan

Russen, Mongolen en het Tataarse juk

Hoosh

Zijn wij Kalmukken of West-Mongolen

Niet tegen de palen leunen

essay

De dramatische ondergang van de verzorgingsstaat

boekbesprekingen

Harvest of despair. Life and death in Ukraine under Nazi rule

Steppeland. Berichten uit Mongolië

De Russische maffia

De reis naar Verweggistan

agenda

Politieke neutronenbom

René Does

Vladimir Poetin en de pro-presidentiële partij Eenheid waren de grote winnaars van de afgelopen parlements- en presidentsverkiezingen in Rusland. Dit betekent dat er ook grote verliezers waren. Wat heet: Poetin en zijn spindoctors in het Kremlin hebben een politieke neutronenbom laten afgaan, die het uit de Jeltsin-periode geërfde politieke landschap heeft ontmanteld. Na de winnaars in de vorige Prospekt nu aandacht voor de verliezers van het afgelopen verkiezingsseizoen.

In de parlementsverkiezingen van 7 december 2003 waren er drie grote verliezers: de Communistische Partij van de Russische Federatie (KPRF), die 12,7% van de stemmen kreeg en daarmee de kiezersaanhang gehalveerd zag, het links-liberale Jabloko en de rechts-liberale Unie van Rechtse Krachten (SPS), die allebei de kiesdrempel van 5% niet haalden. De laatste twee partijen zaten vooral elkaar dwars.
Lees het hele artikel

Omhoog

Tsjetsjeens terrorisme

René Does

President Vladimir Poetin is weer terug bij af in Tsjetsjenië. Op zondag 9 mei werd zijn zetbaas in de opstandige deelrepubliek, de Tsjetsjeense president Achmed Kadyrov (52), in het Dinamo-stadion van Grozny in een terreurdaad opgeblazen voordat hij een parade zou afnemen ter ere van de Bevrijdingsdag van Rusland. De aanslag betekent een zware tegenslag voor het Tsjetsjenië-beleid van Poetin.

In de jaren negentig streed Kadyrov, een gematigde moslimgeestelijke, aan de kant van de Tsjetsjeense rebellen, maar nadat moslimfundamentalisten ('wahhabieten') steeds sterker het Tsjetsjeense verzet tegen de Russen gingen overheersen, maakte Kadyrov zich los van de opstandelingen en kwam hij tot een vergelijk met de Russische regering.
Lees het hele artikel

Omhoog

Oezbeeks terrorisme

René Does

Oezbekistan was onlangs opnieuw in de ban van terroristische aanslagen. Tijdens de vier laatste dagen van maart zorgde een keten van twee zelfmoordaanslagen, aanvallen op politiebureaus en een explosie bij een terroristische bommenwerkplaats in de steden Tasjkent en Boechara met het daarop volgende harde tegenoffensief van de autoriteiten voor een oorlogachtige sfeer in de Centraal-Aziatische republiek. In de strijd kwamen 33 terroristen, tien agenten en vier burgers om het leven.

Wat is er precies gebeurd? Dat is in Oezbekistan moeilijk aan de weet te komen. Er doen drie scenario's de ronde. De officiële lezing van de Oezbeekse autoriteiten luidt dat de aanslagen het werk zijn van aan al-Qaida gelieerde terreurcellen en de verboden moslimfundamentalistische organisatie Hizb ut-Tahrir (Partij voor Bevrijding).
Lees het hele artikel

Omhoog

Van naaktloperij tot Hugo Boss

Ivo Pertijs

Russen besteden gemiddeld een achtste deel van hun inkomen aan kleding. Dat is meer dan westerse consumenten gemiddeld hieraan uitgeven. Kleding is belangrijk in Rusland omdat de sociale positie en de maatschappelijke status van een persoon eraan afgelezen wordt. Geen wonder dat de meeste Russen er goed verzorgd uitzien. Vooral jonge vrouwen blinken uit in het verzorgen van hun kleding en uiterlijk. Prospekt sprak met de Russische modehistoricus Alexandre Vasiljev (45) over de geschiedenis van de Russische mode.

De auteur van het boek 150 jaar Russische mode in fotografieën, dat in mei van dit jaar in Rusland verscheen, spelt zijn voornaam 'Alexandre' met opzet in het Frans. Vasiljev emigreerde in 1982 naar Frankrijk. Door de jaren heen heeft hij een grote privé-collectie kleding, kostuums en accessoires verzameld.
Lees het hele artikel

Omhoog

Het geduld van Mongolië

Tjalling Halbertsma

Na een door de buitenwereld vrijwel onopgemerkte revolutie, introduceerde Mongolië in 1991 een meerpartijenstelsel en vrije verkiezingen. Sindsdien worden verstrekkende politieke, maatschappelijke en economische hervormingen doorgevoerd. Hoewel werkloosheid en armoede schrikbarende vormen hebben aangenomen, vindt de meerderheid van de bevolking dat het land zich in de goede richting begeeft. Opiniepeilers verklaren dit door een kort geheugen en veel geduld.

Niets is wat het lijkt in politiek Mongolië. De voormalige communistische Revolutionaire Volkspartij van Mongolië (MPRP), die het land zeventig jaar lang regeerde, heeft haar revolutionaire naam behouden, maar is inmiddels lid van de Socialistische Internationale en mag daarmee op steun van de PvdA, New Labour en de SPD rekenen. MPRP-voorzitter Nambaryn Enkhbayar, sinds 2000 minister-president, wordt in internationale media 'de Blair van de steppe' en 'een politicus van de derde weg' genoemd, maar ook geportretteerd als een voormalige communist, boeddhist en goed danser.
Lees het hele artikel

Omhoog

Niemand kent het graf van Genghis Khan

Nicole de Boer

Ondanks of juist dankzij 800 jaar slechte pers kent bijna iedereen de naam en faam van Genghis Khan. In de dertiende eeuw slaagde deze Mongoolse krijgsheer erin rivaliserende clans te onderwerpen en te verenigen en op die manier een enorm leger op de been te krijgen, waarmee hij grote gebieden kon veroveren.

Het succes van zijn overwinningen en later dat van zijn zoons en kleinzoons had Genghis Khan te danken aan de manier waarop nomaden tijdens de jacht hun prooi omsingelden. Deze tactiek bleek tijdens oorlogsvoering zeer bruikbaar. Al snel werden ook krijgstactieken van overwonnen volkeren overgenomen.
Lees het hele artikel

Omhoog

Zijn wij Kalmukken of West-Mongolen?

Deliash Balakan

'De Kalmukken doen met hun dunne spleetogen de gedachte opkomen: zijn dat geen Mongolen?' (Uit de krant De jeugd van Estland, 6-3-1998)

In de afgelopen jaren is er in de westerse media veel geschreven over de excentrieke president van de republiek Kalmukkië, Kirsan Iljoemzjinov, die drie maal achtereen is herkozen tot president van de internationale schaakfederatie FIDE. Maar over Kalmukkië en de Kalmukken is zoals voorheen weinig bekend buiten de grenzen van Rusland, waartoe de republiek behoort.

De Kalmukken zijn het enige Aziatische volk dat op het grondgebied van Europa leeft. De komst van dit nomadenvolk vanuit Centraal-Azië (de huidige Chinese provincie Xinhiang) op de Kaspische steppen in de tweede helft van de zestiende en het begin van de zeventiende eeuw is goed gedocumenteerd en biedt, in de woorden van de historicus M. Chodarkovski, 'een zeldzame mogelijkheid om een nomadenvolk te bestuderen vanaf het moment van zijn aankomst aan de zuidelijke grenzen van Rusland tot zijn uiteindelijke politieke en militaire ondergang'.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.4 (augustus) 2004

redactioneel

reisspecial Moskou - Sint Petersburg

Moskou komt gewone bedden tekort

Minihotels veroveren de markt

Het mysterie Nieuw Holland

Biertje!

'We dromen van een zee van bier'

Column?

Valken boven het Kremlin

Reisliteratuur voor in de koffer

De geheimen van de matrosjka

Onbekend Petersburg

Moskou anders

Het Moskou van Boelgakov

De Moskouse letteren

Schilderachtige monumenten van Noord-Rusland

Agenda: cultureel aanbod in Moskou en Sint-Petersburg

Moskou komt gewone bedden tekort

Greetje van der Werf

Moskou telt relatief veel 4- en 5-sterrenhotels en relatief weinig hotels met 3 sterren. In het onderste segment, de vaak slecht onderhouden 1- en 2-sterrenhotels uit de sovjettijd, komen alleen binnenlandse gasten logeren. Ondanks de mooie beloften aan de buitenlandse reisorganisaties dat spoedig aan hun vraag naar 3-sterrenaccommodatie voldaan zal worden, zijn er in Moskou vanaf 2002 geen bedden in deze klasse bijgekomen.

In feite is de situatie voor het middensegment de laatste twee jaar verslechterd. Niet alleen is er geen nieuwe accommodatie bij gekomen, door het afbreken van hotel Intourist en hotel Moskva zijn ook nog eens enkele honderden bedden in dit segment verloren gegaan.
Lees het hele artikel

Omhoog

Minihotels veroveren de markt

Charles Hoedt

Sinds twee jaar kent Sint Petersburg een nieuw fenomeen dat groeit in populariteit: minihotels. Ze zijn overal te vinden: in het centrum rondom Nevski Prospekt en in de buurt van bekende metrostations. De hotels, met vijf tot maximaal dertig kamers, vormen, vooral in het laagseizoen, een nieuw alternatief voor de aloude en bekende sovjethotels.

Zakenmensen, individuele toeristen en kleine groepen geven steeds vaker de voorkeur aan meer ontspannen en comfortabele overnachtingsplekken. Een kamer in een minihotel kost tussen de 40 en 110 euro, afhankelijk van de luxe die het minihotel biedt.
Lees het hele artikel

Omhoog

Het mysterie Nieuw Holland

Charles Hoedt en Jerke Verschoor

Toeristen kennen de rood bakstenen gebouwen van een boottochtje door de kanalen van Sint Petersburg. Maar slechts weinig mensen weten wat zich binnen de muren afspeelt. Het eiland Nieuw Holland, Novaja Gollandija, gelegen in het centrum van de stad, is al lange tijd verboden gebied. Prospekt probeerde er op alle mogelijke manieren binnen te dringen. Met gemengd succes.

'Ik weet er niks van af. Ja, dat het gebouwd is onder Peter de Grote. Voor de rest heb ik niets te vertellen.' De vrouwelijke bewaker geeft te verstaan dat we linea recta rechtsomkeert moeten maken. Drukgebarend staat de gepensioneerde oma voor een van de ingangen van Nieuw Holland. Na enkele minuten komt ze wat tot rust. Pottenkijkers moet ze niet hebben en pas na lang aandringen ontdooit ze wat. Zelfs een kijkje over de drempel mag dan ineens, maar geen foto's. 'Ik wil geen problemen met mijn baas.'
Lees het hele artikel

Omhoog

Reisliteratuur voor in de koffer

Pauline Michgelsen

Prospekt benaderde enkele tientallen Rusland-reizigers met de vraag naar hun favoriete reisgids. Onder hen Ruslandkundigen, (ex-)studenten en docenten Russisch of Ruslandkunde, reisleiders, onderzoekers, journalisten en adviseurs. De meeste van hen bezochten Rusland meerdere keren, een respondent bezocht het land maar liefst 75 maal.

De gidsen van Lonely Planet, waarbij we de gids voor Rusland en Wit-Rusland (Russia & Belarus, 2003, € 36,50) en de afzonderlijke gidsen voor Sint Petersburg (2002, € 19,95) en Moskou (2000, € 19,95) voor het gemak op één hoop vegen, staan eenzaam aan de top. Ruim 30 procent van de respondenten prijst deze gidsen, onder meer omdat ze 'stampvol nuttige informatie en tips staan en heel praktisch en concreet zijn'.
Lees het hele artikel

Omhoog

Het Moskou van Boelgakov

Nicole de Boer

Eind 1921 verruilt Michaïl Boelgakov zijn geboortestad Kiev en zijn loopbaan als arts voor Moskou en het schrijverschap. Hij komt aan in een door zeven jaar oorlog uitgeputte stad. Toch is Moskou voor hem 'de enige stad die er wat toe doet'. Neem een kaart van Moskou en 'Volg mij lezer!', om met Boelgakov te spreken.

Eerst schrijft Boelgakov feuilletons voor verschillende tijdschriften. Later schrijft hij toneelstukken, waarvan slechts drie de toets der kritiek en de censuur kunnen doorstaan. Van zijn proza wordt zo goed als niets uitgegeven. Vrienden troosten hem door te zeggen dat hij na zijn dood vast erg beroemd zal worden.
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.5 (oktober) 2004

redactioneel

achtergrond

Na Beslan

actualiteit

Omstreden sociale hervorming

KPRF ligt op apegapen

Exit Joekos

Eerste grote coalitie in Mongolië

Loekasjenko wil blijven

IMF positief over Rusland

reportage

Trots op Bratsk

oekraïne

Viktor tegen Viktor

De booming buren van de EU

kunst

Van provinciaal tot sportpromotor

uitgaan

Genieten van overdaad

literatuur

Het genie van het terloopse. Een literair portret van Anton Tsjechov

column

boekbesprekingen

Engaging Eurasia's separatist states. Unresolved conflicts and de facto states

A biography of no place. From ethnic borderland to soviet heartland

Macho's huilen niet

De laatste communist

Een wolkenkrabber in Moskou. Russen van nu

Georgië

agenda

Na Beslan

René Does

'Wat we zien is een directe interventie van het internationale terrorisme in Rusland', aldus president Poetin in een reactie op de gijzelingsactie in Beslan en de aanslagen op twee vliegtuigen en een Moskous metrostation in de weken daarvoor. Poetin vergelijkt Sjamil Basajev met Osama bin Laden en wil de wereld ervan overtuigen dat de Tsjetsjeense strijders geen separatistisch conflict uitvechten, maar deel uitmaken van de terroristische internationale. Daarom kan er niet met hen onderhandeld worden. Zij kunnen slechts bestreden worden. Heeft Poetin gelijk?

Volgens opinieonderzoeker Joeri Levada wordt Poetin door 27 procent van de Russen in zijn mening gesteund; 39 procent denkt dat de gijzelingsactie in Beslan het resultaat is van 'de oorlog in Tsjetsjenië' en 12 procent vindt dat er sprake is van 'intriges van het Westen'.
Lees het hele artikel

Omhoog

Omstreden sociale hervorming

René Does

Als u een ritje met de Moskouse metro wilt maken, moet u een rittenkaart met een magneet-strip door de automaat in een toegangspoortje laten schieten. Anders klapt er ter hoogte van uw kruis keihard een ijzeren hekje dicht. Veel van uw medepassagiers mogen echter gratis meerijden als een vorm van sociale uitkering in natura. Dit zijn de passagiers die links of rechts van de toegangspoortjes met een persoonlijk pasje mogen doorlopen. Controleurs zien er nauwlettend op toe dat alles volgens de regels verloopt. Maar die rijen van bevoorrechten in het openbaar vervoer zullen als het aan de Russische regering ligt, snel opdrogen.

In Rusland staat een vergaande en hevig omstreden hervorming van het sociale stelsel op de rol. Vanaf 1 januari 2005 zullen de uitkeringen in natura worden vervangen door geldelijke uitbetalingen: de monetarisering (monetarizatsija) van het sociale zekerheidstelsel. Het programma is uitgewerkt door de liberale hervormers, die onder president Poetin het economische beleid vorm geven.
Lees het hele artikel

Omhoog

KPRF ligt op apegapen

René Does

Dat was toevallig! Op de dag dat de Communistische Partij van de Russische Federatie (KPRF) een congres hield in het Moskouse theatercomplex Izmajlovo, zaterdag 3 juli, was daar het licht uitgevallen. Terwijl KPRF-leider Gennadi Zjoeganov met behulp van kaarsen en zaklampen zijn rede hield, congresseerde op een varende boot op de Moskva een tweede versie van de KPRF. Het gaat op zijn zachtst gezegd niet goed met de Russische communisten.

In de jaren negentig wisten de KPRF en Zjoeganov president Jeltsin constant het vuur na aan de schenen te leggen, maar onder Poetin is dat radicaal veranderd: de communisten lijden steeds zwaardere verkiezingsnederlagen. Tijdens de parlementsverkiezingen van afgelopen december haalde de KPRF nog maar 12,7 procent van de stemmen, tegen 24,3 procent in december 1999. Voor de presidentsverkiezingen van maart zag Zjoeganov er geen been in zich kandidaat te stellen tegenover Poetin en vaardigde namens de KPRF zijn tweede man Nikolaj Charitonov af.
Lees het hele artikel

Omhoog

Exit Joekos

Bea Mieris

Michaïl Chodorkovski, voormalig topman van olieconcern Joekos en de rijkste man van Rusland, zit al vanaf oktober 2003 in de Moskouse gevangenis Matrosskaja Tisjina (Matrozenstilte). Zijn zakenpartner Platon Lebedev werd in juli 2003 gearresteerd. De heren moeten elke dag urenlang vanuit een metalen kooi in een Moskouse rechtbank naar het voorlezen van de bewijslast tegen hen luisteren. Onlangs werden de eerste getuigen gehoord.

Chodorkovski en Lebedev worden beschuldigd van fraude en belastingontduiking. Ze maken beiden deel uit van het bankconcern Menatep Groep, dat in 1995 een groot en controlerend aandelenpakket Joekos kocht voor 350 miljoen dollar. De frauduleuze privatisering van het petrochemische bedrijf Apatit in 1994 speelt een belangrijke rol in het proces.
Lees het hele artikel

Omhoog

Loekasjenko wil blijven

René Does

Sinds de verdrijving uit de macht van de Servische president Slobodan Milosevic wordt het Wit-Rusland van president Aleksandr Loekasjenko 'de laatste zieke man van Europa' genoemd. En het ziet er vooralsnog niet naar uit dat daar na de parlementsverkiezingen van 17 oktober en de presidentsverkiezingen in 2006 verandering in komt.

De nu 50-jarige Loekasjenko is een zeer autoritaire leider, die zijn land bestuurt in de stijl van zijn oude functie van sovchozdirecteur. Wie wil weten hoe het leven in de Sovjet-Unie in de jaren zeventig van de vorige eeuw eruit zag, moet een tripje maken naar het hedendaagse Wit-Rusland.
Lees het hele artikel

Omhoog

IMF positief over Rusland

Jan Limbeek

Eens per jaar bezoekt een team van het IMF Rusland om de economische stand van zaken te beoordelen en beleidsaanbevelingen te doen. Het gaat er niet om te bekijken of Rusland recht heeft op leningen van het IMF en op welke voorwaarden. Sinds september 1999 heeft Rusland geen geld meer van het IMF ontvangen en heeft het land 15 miljard dollar terugbetaald. De resterende schuld aan het Fonds bedraagt vier miljard dollar.

Dit jaar was het IMF-team op 1 september klaar. De bevindingen kwamen op 30 september naar buiten. Net als in de afgelopen jaren was het team positief over de stand van de Russische economie. De economie groeit hard, de inflatie is betrekkelijk laag en er zijn grote overschotten op de betalingsbalans en de begroting. Het IMF verwacht dat de groei voorlopig krachtig zal blijven vanwege hoge olieprijs, de grote valutareserves en de geringe staatsschuld.
Lees het hele artikel

Omhoog

De booming buren van de EU

Het Oekraïense economische wonder

Jan Limbeek

De Oekraïense economie doet het vandaag de dag wonderbaarlijk goed. Ze groeit het hardst van alle twaalf landen van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (de voormalige sovjet-republieken min de drie Baltische staten). En dat terwijl in de jaren negentig alle kwalen die wij van de Russische economie kenden in Oekraïne nog eens extra heftig opspeelden. Waar komt die omslag vandaan?

Voor 2001 scoorde Oekraïne aanmerkelijk slechter dan Rusland. Sindsdien groeit de Oekraiense economie sneller dan de Russische. Dit jaar laat ze zelfs op ieder terrein dubbele cijfers zien. Gemeten in dollars verdubbelde de omvang van de Oekraïense economie in vier jaar: in 2000 produceerden de Oekraïners voor 31,3 miljard dollar, in 2004 zal dat 61,7 miljard dollar zijn (mits de economie met 12,5 procent groeit, hetgeen het IMF verwacht).
Lees het hele artikel

Omhoog

Inhoudsopgave nr.6 (december) 2004

redactioneel

onderwijssamenwerking

Overwegingen bij de jaarwisseling

balticum

Baltisch plankje

Populist ingekapseld

Tips voor Tallin

Klaipeda: een internationale twistappel

Op naar Riga en Hiiumaa

Vooral goed in individuele sporten

Het dynamische oosten van de EU

In victorie is geluk nog heel gewoon

Perfectie zoeken in de stilte

boekbesprekingen

• Ester en Ruzya. Het fascinerende leven van twee vrouwen tijdens Hitlers oorlog en Stalins vrede
• Het naakte pioniertje
• Rusland na de Sovjet-Unie. Een normaal land?
• Sneeuwwit en Russisch rood
• Het naakte jaar
• Staatsraad

agenda

De laatste Prospekt van 2004 is, zoals gebruikelijk, een gezamelijk nummer met Ablak. Het blad is dit keer voor een groot deel gewijd aan de Baltische Staten. De redactie heeft besloten geen typische Prospekt-artikelen te plaatsen op de website. De verwijzingen in de inhoudsopgave voeren u naar Ablak.