Reisliteratuur voor in de koffer

Pauline Michgelsen

Prospekt benaderde enkele tientallen Rusland-reizigers met de vraag naar hun favoriete reisgids. Onder hen Ruslandkundigen, (ex-)studenten en docenten Russisch of Ruslandkunde, reisleiders, onderzoekers, journalisten en adviseurs. De meeste van hen bezochten Rusland meerdere keren, een respondent bezocht het land maar liefst 75 maal.

De gidsen van Lonely Planet, waarbij we de gids voor Rusland en Wit-Rusland (Russia & Belarus, 2003, € 36,50) en de afzonderlijke gidsen voor Sint Petersburg (2002, € 19,95) en Moskou (2000, € 19,95) voor het gemak op één hoop vegen, staan eenzaam aan de top. Ruim 30 procent van de respondenten prijst deze gidsen, onder meer omdat ze 'stampvol nuttige informatie en tips staan en heel praktisch en concreet zijn'.

Ook de index, het handzame formaat en de stadsplattegrondjes worden genoemd en sommigen vinden dat de gids 'veel plaatsen beschrijft die buiten de "gebaande paden" liggen'. Een punt van kritiek van een van de respondenten is dat de informatie 'vaak alweer achterhaald' is, maar 'dat is vrees ik onvermijdelijk in het snel veranderende Rusland.'

De gidsen van Lonely Planet hebben beslist ook tegenstanders: 'Zelf zou ik nooit de Lonely Planet meenemen. Deze gidsen staan voor mij gelijk met "voor een dubbeltje op de eerste rang" en gaan voorbij aan kwaliteit.'

Anderen vinden dat de Lonely Planet het absoluut niet haalt bij de Rough Guide. Deze gidsen, die qua aanpak en dikte het meest vergelijkbaar zijn met de Lonely Planet, genieten onder onze respondenten beslist minder bekendheid, maar voor zover genoemd prijst men het gemak en de adequaatheid. Overigens is er op dit moment alleen een Rough Guide St. Petersburg (2001, € 21,20) in de handel.

Van de gidsen die alleen op Moskou en/of Sint Petersburg gericht zijn, worden die van Capitool (Unieboek, Moskou uit 2002 en Petersburg uit 2003, beide kosten € 22,90) het meest genoemd. 'De plaatjes brengen je in de stemming en helpen bij het uitkiezen van bezienswaardigheden. Daarnaast is de gids overzichtelijk, met duidelijke informatie over openingstijden en er staan aardige wandelsuggesties in.' Ook de historische informatie en het prettige formaat worden geprezen.

Wim Bosch van boekhandel Pegasus in Amsterdam verkoopt toekomstige reizigers naar de grote steden behalve deze Capitool-gidsen vooral Moskou en Sint Petersburg (Spectrum 2002-2003, € 15,50). Ter verkrijging van het juiste 'Rusland-gevoel' en een dieper inzicht in het leven in Rusland en de Sovjet-Unie van de laatste vijftig jaar raadt hij bovendien aan de roman Plotseling is het avond van Petra Morsbach (1997, uitgeverij M. Bondi) te lezen.

Literary Russia: A guide van Anna Benn en Rosamund Bartlett (Papermac, Londen 1997) kan ook helpen de juiste roman te vinden om in Rusland te lezen, hoewel we geen uitspraken over de kwaliteit van dit boek kunnen geven: de respondenten die het noemen hebben het nog niet uitgetest.

De Insight Compact Guide Moscow (APA 2001, € 9,95) en de Insight Pocket Guide Saint Petersburg (APA 2002, € 13,95) worden geprezen 'omdat de illustraties prachtig zijn en de verhalen (historie, hoogtepunten, plaatsen) geschreven zijn door ingezetenen. De indeling is helder, het praktische gedeelte is bijvoorbeeld op ander papier en zonder kleuren gedrukt. Ik gebruik ze nog steeds als naslagwerk, het is meer dan alleen een reisgids en toch een handzaam boek.'

Aangezien sommigen van de door ons benaderde reizigers al in de jaren '60 voor het eerst Rusland bezochten en het gros er in de jaren '80 naartoe begon te reizen, worden er ook diverse 'oude' titels genoemd, waaronder de Blue Guide, de Cantecleer kunstreisgids, Leningrad en Moskou, een gids (eerste druk 1987) en de ANWB-gids Rusland, Wit-Rusland en Oekraïne (1994) die allemaal inmiddels uit de handel zijn, maar wellicht nog te vinden zijn in bibliotheek of antiquariaat.

En ook al moet u hier Sovjet-Unie veranderen in GOS en Leningrad in Sint Petersburg en kloppen de prijzen hier zeker niet meer, ze zijn nog goed voor algemene informatie en in ieder geval om thuis ter voor- of napret te lezen. Zo schrijft een liefhebber van Leningrad en Moskou, een gids: 'Het was niet zozeer een praktische gids tijdens mijn verblijf, maar een mooie bladergids voor achteraf, wanneer, zoals de gids het noemde, 'de Ruslandgeur uit de bagage was verdwenen'.

Een ander heeft de ANWB-gids 'met plezier gelezen, hoewel niet tijdens een Rusland reis maar gewoon thuis op de bank.' Voor ter plaatse raadt deze banklezer de Marco Polo gidsjes aan (laatste druk uit 2002, beide € 6,25) 'omdat ze erg klein en dun zijn, terwijl er wel een centrumkaart en een metroplattegrond in staat'.

Enkele mensen prefereren zonder reisgids te vertrekken, maar raden in dat geval wel altijd een goede plattegrond aan: 'Het raadplegen van een lokale krant geeft de beste actuele informatie. Als je dat combineert met de aanschaf van een plattegrond kan er niets meer mis gaan.'

Tegenwoordig verschijnen er gelukkig ook lokale kranten in de Engelse taal, zodat er ook bij niet-Russischsprekenden weinig mis kan gaan. Zie hiervoor bijvoorbeeld www.themoscowtimes.com en www.sptimes.ru, of begin gewoon bij www.rusland.pagina.nl of www.moskou.pagina.nl om vandaaruit door te klikken.

Een Petersburg-pagina bestaat niet meer, voor deze stad kunt u bijvoorbeeld kijken bij www.inyourpocket.com. De gelijknamige gids (Petersburg in your pocket) is '…zeer handig, omdat het goede en vooral up-to-date informatie geeft met een paar persoonlijke tips. Voor een verblijf in Sint Petersburg een absolute aanrader', aldus een zeer ervaren reizigster.

Een reisleidster gaat niet naar Petersburg zonder Façades van Sint Petersburg (Bas Lubberhuizen 2003, € 19,95), 'niet zozeer als reisgids, maar als een schitterend boek om onderweg uit te citeren of over te vertellen'. Ook Onderhuids - een stadsgids van Hans Boland (Querido 2003, € 23,50) gaat over Sint Petersburg, ditmaal in 25 wandelingen, die de lezer niet per se actief hoeft na te volgen: in de luie stoel kan ook.

Samenvattend komen we tot de volgende reizigerstips: voor vertrek langs bij bibliotheek of boekhandel voor een plattegrond of een klein gidsje voor in de handbagage, een reisgids voor op de bank en een boek voor het Rusland gevoel - klassiek of hedendaags, roman of essaybundel, dat laten we verder aan ieders smaak over - voor naast het bed. Eventueel nog een beetje surfen op het net, ter plaatse nog even een krantje kopen, en klaar.