Tsjetsjeens terrorisme

René Does

President Vladimir Poetin is weer terug bij af in Tsjetsjenië. Op zondag 9 mei werd zijn zetbaas in de opstandige deelrepubliek, de Tsjetsjeense president Achmed Kadyrov (52), in het Dinamo-stadion van Grozny in een terreurdaad opgeblazen voordat hij een parade zou afnemen ter ere van de Bevrijdingsdag van Rusland. De aanslag betekent een zware tegenslag voor het Tsjetsjenië-beleid van Poetin.

In de jaren negentig streed Kadyrov, een gematigde moslimgeestelijke, aan de kant van de Tsjetsjeense rebellen, maar nadat moslimfundamentalisten ('wahhabieten') steeds sterker het Tsjetsjeense verzet tegen de Russen gingen overheersen, maakte Kadyrov zich los van de opstandelingen en kwam hij tot een vergelijk met de Russische regering.

Vorig jaar herfst werd Kadyrov in georkestreerde presidentsverkiezingen met grote meerderheid tot president van Tsjetsjenië gekozen nadat de Tsjetsjenen in een al even gekunsteld volksreferendum de noodzakelijke grondwetswijzigingen hadden goedgekeurd.

De constructie van het Kadyrov-regime leidde tot gemengde commentaren. Aan de ene kant kreeg de autoritaire maar ook daadkrachtige Kadyrov een zekere bestuurlijke wederopbouw voor elkaar.

Aan de andere kant was er afkeer van zijn gewelddadige, criminele en corrupte 'lijfwacht' van zo'n 4000 strijders, de kadyrovtsy, onder leiding van zijn 27-jarige zoon Ramzan. Kadyrov had door zijn ommezwaai veel dodelijke vijanden gemaakt. Ramzan heeft gezworen wraak te nemen op de moordenaars van zijn vader.

Sjamil Basajev, de radicaalste van de Tsjetsjeense rebellenleiders, heeft de aanslag op Kadyrov opgeëist. Het kunnen inderdaad de Tsjetsjeense rebellen zijn geweest. Maar het kan ook een interne afrekening binnen het leger van Kadyrov (een verzameling overgelopen Tsjetsjeense rebellen) zijn geweest of een aanslag door het Russische leger.

De Russische legerleiding moest eigenlijk weinig hebben van Kadyrov, omdat zij in de jaren negentig nog een felle strijd voerde tegen Kadyrov en zijn volgelingen. Bovendien probeerde Kadyrov de laatste tijd ten opzichte van Moskou een meer onafhankelijke koers te varen, onder andere door alle inkomsten uit de Tsjetsjeense olie-industrie voor zijn bestuur op te eisen.

Vorig jaar wilde Poetin het Tsjetsjeense conflict 'tsjetsjeniseren' door zijn kaarten te zetten op Kadyrov. Aan de vooravond van het lange verkiezingsseizoen van parlementsverkiezingen in december en presidentsverkiezingen in maart wilde Poetin de kiezersaandacht van Tsjetsjenië afleiden door het bestuur over Tsjetsjenië en de bestrijding van de Tsjetsjeense opstandelingen tot de verantwoordelijkheid van een Tsjetsjeen te maken. Deze tactiek van 'tsjetsjenisering' van het conflict heeft met de dood van Kadyrov een zware dreun gekregen.

Na de terreuraanslag is premier Sergej Abramov (35) waarnemend president geworden. Ramzan Kadyrov, die meteen na de aanslag door Poetin in het Kremlin werd ontvangen, werd tot vice-premier benoemd. Voor 5 september zijn er nieuwe presidentsverkiezingen uitgeschreven.

De vraag is: wordt Ramzan de opvolger van zijn vader? Dit lijkt de enige mogelijkheid om de strategie van 'tsjetsjenisering' van het conflict voort te zetten. Maar de brute en onder gewone Tsjetsjenen gehate Ramzan heeft geen bestuurservaring en is jonger dan de constitutionele minimumleeftijd voor het presidentschap van 30 jaar.

Bovendien willen de Tsjetsjeense clans, die traditiegetrouw geen gezag boven zich dulden, al helemaal niets weten van dynastieke verhoudingen. Ramzan wil een vertrouweling naar voren schuiven in de persoon van Aloem Alchanov, de Tsjetsjeense minister van Binnenlandse Zaken.

Een presidentskandidaat naar voren schuiven die geen steun geniet van Ramzan Kadyrov en zijn kadyrovtsy lijkt praktisch onmogelijk. Door het beleid van tsjetsjenisering heeft de Russische regering in het Kadyrov-leger een 'monster' geschapen dat na de dood van Achmed Kadyrov zijn kop heeft verloren.

Als het Kremlin besluit niet langer een beroep te doen op Ramzan en zijn volgelingen heeft het Russische leger er een nieuwe machtige en dodelijke vijand bij in Tsjetsjenië, terwijl de kadyrovtsy en de Tsjetsjeense rebellen ook nog eens hun onderlinge strijd zullen voortzetten.

Volgens de vooraanstaande Russische militaire journalist Pavel Felgenhauer zal de strijd in Tsjetsjenië voorlopig nog feller worden: 'Er zijn in Tsjetsjenië gewoonweg te veel gewapende mannen met onderlinge openstaande rekeningen, een proces dat onder Kadyrov korte tijd alleen iets werd vertraagd.'

Na de moord op Achmed Kadyrov lijkt het Tsjetsjeense conflict helemaal op een doodlopende weg te zijn geraakt. President Poetin, die van een politiek vergelijk met de Tsjetsjeense rebellen nog steeds niets wil weten, wacht de haast onmogelijke taak om daar toch weer enige beweging in te krijgen. Wordt vervolgd.