 |
 |
 |
 |
Op deze pagina kunt u een aantal artikelen lezen die in de laatste twee nummers van Ablak zijn verschenen. Oudere artikelen verhuizen naar het archief: 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Inhoudsopgave nr.6 (december) 2009
- REDACTIONEEL
- Twintig jaar hervormingen
- De erfenis van Dayton
- Roemeense toestanden
- Over CROSS
- Crisis in Kamensk-Oeralski
- Vijftien jaar Matra
- COLUMN
- Medvedevs veiligheidsarchitectuur
- Auto-industrie kraakt en piept
- RECEPT
- Werken met Russische managers
- Poetin-cinema
- Jerevan: stad vol contrasten
- Hot spot Sofia
- BOEKBESPREKINGEN
-
- Jonathan Aitken, Nazarbayev and the Making of Kazakhstan.
Rakhat Aliyev, The Godfather-in-law. Eine Dokumentation Besproken door Marc Jansen - Bengt Jangfeldt, Een leven op scherp. De legendarische dichter Vladimir Majakovski 1893-1930. Besproken door Jorie Horsthuis
- Ivan T. Berend, From the Soviet Bloc to the European Union. The Economic and Social Transformation of Central and Eastern Europe since 1973. Besproken door Jan Limbeek
- Stephen F. Cohen, Soviet Fates and Lost Alternatives. from Stalinism to the New Cold War. Besproken door Joeri Buhrer Tavanier
- Marina Senenko, The Pushkin State Museum of Fine Arts. Collection of Dutch Paintings. Besproken door Greetje van der Werf
- Pal Kolsto (red.), Media Discourse and the Yugoslav Conflicts. Representation of Self and Other. Besproken door Morries Leeraert
- Geert Groot Koerkamp, Wit-Rusland. Besproken door Jan Limbeek
- Leidschrift, 'Rusland en Europa. Westerse invloeden op Rusland'. Besproken door Greetje van der Werf
- Jonathan Aitken, Nazarbayev and the Making of Kazakhstan.
Ablak - Prospekt, december 2009
Twintig jaar hervormingen
László Marácz
Het is niet eenvoudig om twintig jaar hervormingen in Midden- en Oost-Europa in kort bestek samen te vatten. Je moet oppassen niet in opsommingen te vervallen die geen recht doen aan wat er wezenlijk is veranderd. De omwentelingen in 1989 zijn over het algemeen gezien als een overwinning van het liberalisme op het communisme. Dat is in principe juist.
Er zijn ook in Midden- en Oost-Europa weinig burgers meer die overlopen van nostalgie naar het communisme. Ook in de politiek wil niemand terug naar het oude systeem, hoewel er in de meeste Midden- en Oost-Europese landen nog wel restpartijen zijn die het oude communisme vertegenwoordigen. Die leiden echter een onbetekenend bestaan aan de rand van het politieke spectrum. De totalitaire systemen van de twintigste eeuw - het fascisme en het communisme - hebben ook in Midden- en Oost-Europa definitief afgedaan.
Lees het hele artikel
Ablak - Prospekt, december 2009
De erfenis van Dayton
Morries Leeraert
Bosnië-Herzegowina maakt de ernstigste crisis mee sinds de burgeroorlog van de jaren negentig. Het land kan nog steeds niet zonder een bemiddelende vredesmacht en van de nodige staatshervormingen komt nauwelijks iets terecht. Pijnlijk is dat juist het toenmalige vredesakkoord van Dayton (1995) het land dreigt te verlammen.
Van 6 tot 10 oktober kwamen EU- en VS-diplomaten en zeven Bosnische partijleiders bijeen in Kamp Butmir, het hoofdkwartier van Europa's vredesmacht in Bosnië. De bijeenkomst werd van groot belang geacht om een grondwettelijke crisis in het land te voorkomen. Ingrijpende grondwetsherzieningen zijn nodig om Bosnië van een protectoraat van de internationale gemeenschap (EU, VN) om te smeden in een volmondige soevereine staat. Hiervoor is een overdracht van gezag van de onder Dayton autonome 'entiteiten' naar federaal niveau nodig.
Lees het hele artikel
Ablak - Prospekt, december 2009
Over CROSS
René Does en Greetje van der Werf
Bureau CROSS heeft een wezenlijke bijdrage geleverd aan de betrekkingen tussen Nederland en Oost-Europa in de postcommunistische tijd. Daarnaast is het bureau vanaf het begin de ruimhartige sponsor van onze tijdschriften geweest. Wat is nu de stand van zaken rond het bureau? Voor ons slotnummer togen wij met deze vraag naar de EVD in Den Haag en spraken met unitmanager Chris Baaré en coördinator Hielke Venema.
Waarom heet Bureau CROSS tegenwoordig IPS-CROSS?
Baaré: 'Misschien is het interessant om te vertellen wat IPS dan doet. CROSS doet onder andere onderwijs in Oost-Europa, dat is voor jullie gesneden koek. IPS staat voor Internationale Publieke Samenwerking, wij voeren bilaterale samenwerkingsprogramma's uit voor EZ, VROM en BZ. Wat IPS inbrengt is programma's uitvoeren die zijn gericht op het ondersteunen van overheden, in eerste instantie in landen met uitzicht op toetreding tot de Europese Unie.
Lees het hele artikel
Ablak - Prospekt, december 2009
Vijftien jaar Matra
René Does en Greetje van der Werf
Bij alle Nederlandse ngo's die in Oost-Europa actief zijn is 'Matra' een begrip. Via het Matra-programma van het Ministerie van Buitenlandse Zaken verloopt namelijk de subsidieverlening voor bilaterale samenwerkingsprogramma's op het gebied van de maatschappelijke transformatie in Oost-Europa. Prospekt en Ablak spraken op het ministerie in Den Haag met Bernard Meijerman, het hoofd van het Matra-programma, over verleden en toekomst van het programma.
Meijerman: 'Het Matra-programma is in 1994 ontstaan als een bundeling van de Midden- en Oost-Europa projecten en activiteiten van de Nederlandse vakdepartementen. Na de val van de Muur werden veel departementen actief. Economische en niet-economische activiteiten werden ontwikkeld. Er was één budget voor. Maar omdat er veel betrokkenen waren die allemaal een beroep deden op hetzelfde budget, werd het verdelingsproces onhanteerbaar. Toen is besloten om al die activiteiten te bundelen: de economische activiteiten bij Economische Zaken en de maatschappelijke activiteiten bij Buitenlandse Zaken. Dat is toen het Matra-programma geworden.
Lees het hele artikel
Prospekt - Ablak, december 2009
Medvedevs alternatieve Europese veiligheidsarchitectuur
Marcel de Haas*
Spoedig na zijn aantreden als President van Rusland heeft Dmitri Medvedev een pleidooi gestart voor een nieuwe opzet van de veiligheidsarrangementen in Europa, de zogenaamde Europese veiligheidsarchitectuur. De bestaande structuur moet volgens Medvedev plaats maken voor een nieuwe, omdat gebleken is dat deze de veiligheidsuitdagingen na het einde van de Koude Oorlog niet aan kan. Medvedevs initiatief bleef niet bij een enkele verklaring maar groeide uit tot één van de speerpunten van zijn externe veiligheidsbeleid. Is dit voorstel concreet en realiseerbaar? En welke gevolgen kan dit hebben voor de veiligheidssituatie in Europa?
Bestaande veiligheidsstructuren op de schop
In juni 2008 gebruikte Medvedev zijn bezoek aan Duitsland om een pan-Europees
veiligheidspact te introduceren. In een toespraak in Berlijn op 5 juni stelde hij dat
de vigerende Europese veiligheidsarchitectuur het gedachtegoed bevatte van de Koude
Oorlog. Hij nodigde de Europese landen uit om een nieuwe pan-Europese
veiligheidsorganisatie op te zetten. De bestaande organisaties in de Euro-Atlantische
regio - zoals NAVO, EU en de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa
(OVSE) - zouden ook een nieuw Europees veiligheidsverdrag moeten kunnen ondertekenen,
maar zij zouden niet als lid kunnen deelnemen aan de te formeren pan-Europese
veiligheidsorganisatie.
Lees het hele artikel
Prospekt - Ablak, december 2009
Werken met Russische managers
René Does en Greetje van der Werf
Jaarlijks komen vijftig Russische managers in het kader van het internationale President's Programme (PP) van IPS-CROSS naar Nederland om hun professionele kwaliteiten te verbeteren en contacten te leggen met Nederlandse bedrijven. Lisette Blüm en Naomi Smeele zijn de Nederlandse projectmanagers van het PP. Prospekt sprak met hen in het gebouw van de EVD in Den Haag.
Kunnen jullie het ontstaan en de bedoeling van het PP schetsen?
Smeele: 'Het is in 1997 onder president Boris Jeltsin getekend om Rusland economisch te helpen. Dat was het "Jeltsin Initiatief". Vanuit Nederlandse zijde werd het getekend door premier Wim Kok en vanuit Russische zijde door de toenmalige minister van Economische Zaken. Het programma loopt nu elf jaar en het voornaamste doel is Rusland van een planeconomie naar een vrije markteconomie te helpen door middel van het trainen van jonge managers. Niet alleen in Nederland, maar in verschillende Europese landen. Wij van de EVD hebben uiteindelijk via VNO/NCW de opdracht gekregen. Het loopt nog steeds door, in ieder geval tot 2013.'
Lees het hele artikel
Prospekt - Ablak, december 2009
Poetin-cinema
Jasmijn Van Gorp
In 1996 leek de Russische cinema ten dode opgeschreven. 'Is het gedaan? Of kunnen we nog wat hoop koesteren?' luidde de kop in blokletters in het gezaghebbende Russische filmtijdschrift Iskoesstvo Kino. Nu, veertien jaar later, zijn het de Russische blockbusters die in de kaartverkoop de Amerikaanse kassuccessen overtreffen. Dit is geen toeval: de hedendaagse glorie van de Russische cinema is het resultaat van Poetins uitgekiende filmbeleid. De oud-president en huidige premier wist de zieltogende Russische cinema om te toveren tot een krachtig machtspolitiek instrument.
De beleidsperiode van Boris Jeltsin werd gekenmerkt door crisis. Het gemiddeld aantal bioscoopbezoeken per Rus daalde van acht in 1991 naar amper één in 1996. Het aantal geproduceerde films daalde van 168 in 1992 naar 38 in 1996. Jeltsin moest ingrijpen en dat deed hij. Cinema kreeg in augustus 1996 een wettelijk kader met de Wet voor Steun aan Cinema van de Russische Federatie, zonder dat er voor gezorgd werd dat deze in overeenstemming was met de belastingswetgeving. De wet oogde mooi op papier, met onder meer prioriteit aan kinder- en jeugdfilms, maar had weinig effect. De Russische cinema raakte maar niet uit het dal.
Lees het hele artikel
Ablak - Prospekt, december 2009
Hot spot Sofia
Hellen Kooijman
Sinds 25 oktober vliegt de Hongaarse luchtvaartmaatschappij Wizz-air direct van Eindhoven Airport naar de Bulgaarse hoofdstad Sofia. Voor nog geen 35 euro per persoon. Tel daar de ongerijmd goedkope prijzen in Sofia bij op en er is geen reden om er niet naartoe te gaan.
'Sofia is hot,' zegt Todorov, de stevig bebrilde eigenaar van Tri Ushi, een underground tent in hartje Sofia. Het was even zoeken, want aan uithangborden doet Todorov niet, maar als je op de herrie afgaat - 'stank' in het vocabulaire van Todorov - kan het niet missen.
Lees het hele artikel
Inhoudsopgave nr.5 (november) 2009
- REDACTIONEEL
- ACTUALITEIT
- In Letland waait de crisis niet over
- De economie van Letland is zwaar getroffen door de kredietcrisis. Een reportage van Thijs Papôt.
- SLOWAKIJE
- Taalstrijd laait op
- Een nieuwe taalwet heeft de verhoudingen tussen Slowaken en Hongaren verscherpt. Een reportage van Peter van Klinken.
- Populistische politiek
- Populisme is een sterke kracht in de Slowaakse politiek. Kai-Olaf Lang, verbonden aan de Stiftung Wissenschaft und politik te Berlijn, schetst de achtergrond van dit verschijnsel.
- Autoindustie staat onder druk
- Slowakije staat bekend als het 'Detroit van Oost-Europa'. Herman Hoen onderzocht hoe de Slowaakse auto-industrie er in deze tijden van crisis voorstaat.
- Tabel
- Tabel van enkele economische cijfers en prognoses.
- Slowakije wantrouwt eigen minderheden
- Hongaren en Roma zijn de twee grootste etnische minderheden in Slowakije. Marlies Ootes beschrijft hun maatschappelijke positie.
- Košice en Prešov
- In het oosten van Slowakije liggen dicht bij elkaar twee oude handelssteden: Košice en Prešov. Peter van Klinken bezocht de zustersteden.
- Loyaal en eigengereid
- De Tweede Wereldoorlog is een zwarte bladzijde in de Slowaakse nationale geschiedenis. Harm Ramkema over Slowakije in WOII.
- L'udovít Štúr
- L'udovít Štúr (1815-1856) stond in de negentiende eeuw aan de basis van het Slowaakse nationale ontwaken. Een portret door Kees Mercks.
- Musiceren met de Roma van Prešov
- Esmée Olthuis, bandleidster van het Tetzepi Bigtet, onderzocht in Oost-Slowakije de mogelijkheden tot samenwerking met Roma-muzikanten.
- OOST-EUROPESE STEDEN
- Drakenstad Ljubljana
- Erik Nijsten bezocht Ljubljana, de hoofdstad van Slovenië, en vindt de stad een kort bezoek meer dan waard.
- REPORTAGE
- Zingen in Bulgarije
- Met het Amsterdamse Balkankoor Slavuj op tournee door de streek rond Kotel in Oost-Bulgarije.
- BOEKBESPREKING
-
- Jeroen Kuiper, Het andere Duitsland. De voormalig DDR, 20 jaar na de val van de muur. Besproken door Hinke Pietersma
Ablak, november 2009
Redactioneel
László Marácz
Dit is de laatste Ablak die verschijnt. Helaas houdt onze subsidie op. Een tijdschrift als Ablak kost nu eenmaal geld, en dat kan niet uit abonnementen en losse verkoop alleen bijeengebracht worden. Hierna volgt nog een gemeenschappelijk nummer met onze grotere broer Prospekt, waar we de afgelopen veertien jaar liefde en leed mee gedeeld hebben. En dan zijn wij echt klaar.
Niet dat de Europeanisering van Midden-Europa en de Balkan klaar is. Verre van dat. De afgelopen veertien jaar hebben we de politiek-maatschappelijke ontwikkelingen in Midden-Europa en de Balkan op de voet gevolgd. De redactie tuurde via een Nederlands venster - Ablak betekent 'venster' in het Hongaars - naar dit stukje Europa.
Lees redactioneel
Ablak, november 2009
In Letland waait de crisis niet over
Thijs Papôt
In grote delen van Europa klinken steeds optimistischere geluiden over mogelijk economisch herstel. Zo niet in Letland. Sterke economische krimp dwingt de Letse regering tot harde overheidsbezuinigingen. 'De mensen bereiden zich voor op de winter alsof het oorlog wordt.'
De smeervlekken op zijn blauwe overall herinneren aan de tijd dat Maris Kepitis (26) nog automonteur was. Die baan verloor hij een jaar geleden, evenals een kortstondige baantje in een metaalfabriek 'Zonder ooit loon te hebben ontvangen.' De omstandigheden dwongen hem en zijn vriendin Kristine om terug te keren naar zijn geboortedorp Enise, ongeveer 100 kilometer ten oosten van Riga. 'Hier is het leven goedkoper want hier hoef ik geen huur of verwarmingskosten te betalen.' Daar draait zijn familie nu voor op.
Lees het hele artikel
Ablak, november 2009
Taalstrijd laait op
Peter van Klinken
Een nieuwe taalwet heeft in Slowakije de verhoudingen met de Hongaren op scherp gezet. Die waren al zo slecht na een jaar vol incidenten. De Hongaren maken 10 procent van de Slowaakse bevolking uit en leven vooral in een strook langs de Slowaaks-Hongaarse grens. 'Dit is een anti-Hongaarse wet.'
Diep voorovergebogen blijft hij zijn fiets tegen de wind in duwen. Traag, maar onverstoorbaar maakt de oude man de oversteek van Hongarije naar Slowakije, af en toe opkijkend en zijn vrouw in zijn kielzog meevoerend. De historische brug over de Donau bij Komarno wordt geteisterd door een vroege herfststorm die de oversteek tot een hele onderneming maakt. Toch weerhoudt dat zo te zien weinig mensen. Evenmin laten zij zich iets gelegen liggen aan de commotie van de afgelopen tijd.
Lees het hele artikel
Ablak, november 2009
Populistische politiek
Slowakije onder Vladimír Meciar en Robert Fico
Kai-Olaf Lang
Sinds de val van het communisme in 1989 heeft Slowakije een ambivalente ontwikkeling doorgemaakt. Aan de ene kant is er sprake van een succesverhaal, want Slowakije werd onafhankelijk, verwierf het lidmaatschap van de EU en de NAVO, maakte een stormachtige economische ontwikkeling door en voerde begin 2009 de euro in. Aan de andere kant wordt Slowakije gekenmerkt door talrijke troebelen en dwalingen, scherpe binnenlandspolitieke conflicten en een periode van zelfgekozen isolement en semi-autoritaire tendensen. Een bijzondere rol hierin speelden politici en politieke partijen die een agressieve politieke stijl hanteren. Deze populisten krijgen steeds weer gehoor en waren zelfs in staat om parlementaire meerderheden te veroveren en regeringen te vormen. Wie zijn deze groepen en hun leiders? Waarom slagen zij daar steeds weer in? Hoe gedragen zij zich in de regering?
In 1991 richtten de Slowaakse politicus Vladimír Meciar en zijn aanhangers de Beweging voor een Democratisch Slowakije (HZDS) op. De nieuwe partij probeerde zich vooral op drie onderwerpen te profileren. Ten eerste vond de HZDS dat de hervormingen in de richting van een markteconomie vergezeld moesten gaan van sociale maatregelen. Ten tweede had ze kritiek op het Praagse centralisme en de vermeende bevoogding door Tsjechische politici - zonder overigens onafhankelijkheid te eisen. En ten derde stelde de HZDS de activiteiten van politici van de Hongaarse minderheid in Slowakije aan de kaak.
Lees het hele artikel
Ablak, november 2009
Auto-industrie staat onder druk
Herman W. Hoen
Slowakije is in korte tijd een belangrijke autoproducent geworden. Met een liberaal investeringsklimaat werden Volkswagen, Kia Motors en de PSA-groep (Peugeot en Citroën) overgehaald grote assemblagelijnen in Slowakije te starten. Per hoofd van de bevolking produceert Slowakije meer auto's dan welk land dan ook in de wereld. De financiële crisis gooide echter roet in het eten. Autoverkopen staan wereldwijd sterk onder druk en remmen dus ook de groei van de Slowaakse economie. Een impressie van een uit de bocht gevlogen industrie.
Slowakije behoort tot de snelste groeiers in de Europese Unie (EU). Het bruto binnenlands product (bbp) steeg sinds zijn toetreding tot de EU in 2004 onafgebroken met meer dan 7 procent per jaar. In 2007 steeg het bbp zelfs met 10 procent. Door zijn hoge groeicijfers slaagt Slowakije erin de welvaartskloof met de 'oude' lidstaten van de EU snel in te lopen. In 2004 bevond het welvaartspeil van het land zich nog op 60 procent van het EU-gemiddelde, inmiddels bedraagt dat bijna 80 procent. Natuurlijk is met de toetreding van Bulgarije en Roemenië 2007 de EU gemiddeld wat armer geworden, maar dat laat de gezwinde Slowaakse inhaalslag onverlet.
Lees het hele artikel
Ablak, november 2009
Economische overzicht van Slowakije
Jan Limbeek
In de periode 2002-2008 groeide de Slowaakse economie hard: gemiddeld 6,6 procent per jaar. De werkloosheid nam snel af, de inflatie bleef laag. Het vrij grote tekort op de lopende rekening werd vooral gefinancierd door buitenlandse investeringen, zodat de buitenlandse schuld laag bleef (27 procent eind 2008).
Het was een gezonde groei, zonder veel tekenen van oververhitting. Door de introductie van de euro op 1 januari 2009 en de gezonde bancaire sector, verwachtten deskundigen aanvankelijk beperkte negatieve gevolgen van de kredietcrisis. Desondanks kromp de economie met ruim 11 procent in het eerste kwartaal van 2009, vooral door de teruglopende export. Wel verwacht het IMF een snel herstel van de Slowaakse economie.
bekijk tekst en tabel
Ablak, november 2009
Slowakije wantrouwt eigen minderheden
Marlies Ootes
De twee grootste minderheden in Slowakije, de Hongaren en de Roma, bezorgen de Slowaakse politici kopzorgen. Sommige zien geen bezwaar in nationalistische en populistische maatregelen. Slowakije kan echter de eisen die de internationale gemeenschap stelt, niet negeren. Hieronder valt ook wetgeving die de rechten van etnische minderheden garandeert.
Hongaren
Bij de laatste volkstelling, in 2001, verklaarde ruim een op de acht inwoners van Slowakije tot een etnische minderheid te behoren (13,1 procent). Dit lijkt op het eerste gezicht niet opzienbarend hoog, maar het leeuwendeel behoort tot dezelfde minderheid, namelijk de Hongaarse. De 520.528 Hongaren in Slowakije (9,7 procent) wonen in meerderheid in het zuiden van Slowakije, in het grensgebied met Hongarije.
Lees het hele artikel