Joelija deed het weer

René Does

Mijn voorspellingen over de parlementsverkiezingen in Oekraïne in de vorige Prospekt zaten er op één punt helemaal naast: het Blok Joelija Timosjenko (BJoeT) won veel meer zetels dan verwacht, waardoor de verkiezingen van 30 september een overwinning van het oranje kamp werden. Even leek het er zelfs op dat BJoeT nog groter zou worden dan de Partij van de Regio's van premier Viktor Janoekovitsj, maar dat kwam omdat in Oekraïne de verkiezingsresultaten binnenkomen in de volgorde van het 'oranje' westen naar het 'blauwwitte' oosten.

Timosjenko werd weer eens onderschat. Zij kan onvermoeibaar campagne voeren en doet dan allerlei populistische beloftes. Deze keer waren dat hogere salarissen en pensioenen, teruggave van de verloren spaartegoeden uit de sovjettijd en afschaffing van de dienstplicht. Timosjenko was net iets populistischer dan de andere partijleiders. Een aanhanger van haar verklaarde tegenover een verslaggever van The Economist: 'Natuurlijk liegt zij net zo hard als de anderen, maar ze liegt zo mooi.'

De Opperste Rada telt 450 zetels. Er is een kiesdrempel van drie procent. De Partij van de Regio's won 34,4 procent van de stemmen (175 zetels), BJoeT 30,3 procent (156 zetels), Ons Oekraïne/Zelfverdediging van president Viktor Joesjtsjenko 14,2 procent (72 zetels), de Communistische Partij 5,4 procent (27 zetels) en de centrumpartij Blok Lytvyn 3,9 procent (20 zetels). De Socialistische Partij van Aleksandr Moroz haalde de kiesdrempel net niet en werd hiermee afgestraft voor het 'verraad' om na de vorige verkiezingen van het oranje naar het blauwwitte kamp over te lopen.

De verkiezingen waren een nederlaag voor premier Janoekovitsj en de krachten die hem steunen, met name oligarch Rinat Achmetov, de rijkste man van Oekraïne. Toen de oranje overwinning duidelijk werd, greep Rusland, waarvoor de uitslag eveneens een teleurstelling was, meteen weer naar de gaskraan. Het staatsgasbedrijf Gazprom dreigde opnieuw de gastoevoer naar Oekraïne stop te zetten als de betalingsachterstand van 1,3 miljard dollar niet snel werd voldaan.

Een oranje coalitie met Timosjenko als de nieuwe premier leek de meest logische uitslag van de parlementsverkiezingen. Maar zo simpel en helder werkt de Oekraïense politiek niet. Onmiddellijk kwam het circus van intriges, geheime afspraken en misleidende verklaringen weer op gang.

Zo verklaarde president Joesjtsjenko dat hij in plaats van een oranje coalitie liever een Grote Coalitie zag komen. 'Oekraïne moet eensgezind uit de verkiezingen komen. Uit de verkiezingen moeten niet twee Oekraïne's komen,' verklaarde de president, die zich hiermee als staatsman boven de partijen lijkt te willen positioneren. Uit boosheid over deze move van Joesjtsjenko trok Timosjenko een zwarte jurk aan.

Er zijn vier mogelijkheden voor het vormen van een nieuwe regering na deze parlementsverkiezingen. Ten eerste een oranje coalitie met Timosjenko als premier. Ten tweede een sjirka, een Grote Coalitie van de partijen van Janoekovitsj en Joesjtsjenko aangevuld met andere partijen en Timosjenko in de oppositie (zij wil absoluut niet met Janoekovitsj in een regering).

Ten derde voortzetting van de blauwwitte coalitie (Regio's, communisten en Lytvyn), maar dan moet deze coalitie minstens vier parlementsleden van BJoeT en/of Ons Oekraïne naar de eigen gelederen overhalen. De vierde mogelijkheid is dat de huidige regering van premier Janoekovitsj als technocratisch minderheidskabinet verder gaat en voor besluiten wisselende meerderheden in de Rada zoekt. (Wellicht dat bij het uitkomen van deze Prospekt de nieuwe regering bekend is.)

Inmiddels doemen de presidentsverkiezingen van 2009 op. Timosjenko heeft met haar succes in de parlementsverkiezingen zowel Joesjtsjenko als Janoekovitsj duidelijk gemaakt dat zij voor hen de te verslane kandidate is. Nu wordt het premierschap algemeen gezien als de beste opstap naar het presidentschap, waardoor Joesjtsjenko waarschijnlijk liever een Grote Coalitie dan een oranje regering ziet komen, al is dit voor hem een gok, want Timosjenko heeft de laatste jaren laten zien dat zij misschien nog wel meer kiezers trekt als zij oppositie voert. Zal Joelija het in 2009 weer doen?