Kredietcrisis raakt Rusland

Jan Limbeek

De onrust op de internationale valutamarkten heeft ook Rusland niet onberoerd gelaten. De crisis ontstond in augustus in de Verenigde Staten, toen veel huizenbezitters hun hypotheeklasten niet meer konden opbrengen. Overal ter wereld, ook in Rusland, zijn banken terughoudender geworden om geld te lenen aan elkaar, consumenten en bedrijven. Bovendien zijn leningen vanwege de oplopende rente duurder geworden. De Russische rente op kortlopende kredieten verdubbelde van 3 à 5 procent naar 5 à 8 procent. (De rente is nog steeds negatief aangezien de inflatie, zo'n 8 procent, hoger ligt.) Hoe langer deze situatie voortduurt, hoe lager de economische groei. Het IMF verlaagde de wereldwijde groeiprognose met 0,4 procent.

De laatste jaren hebben Russische banken tientallen miljarden dollars in het buitenland geleend. In de eerste zes maanden van 2007 leenden banken 30 miljard dollar in het buitenland en bedrijven 52 miljard. Terwijl de schuld van de overheid sterk afnam, nam die van banken en bedrijven enorm toe. Die leningen worden nu duurder. De afgelopen twee maanden zijn obligaties ter waarde van 10 miljard dollar geannuleerd. Dat geld moet nu ergens anders vandaan komen.

In september stopten sommige banken met het verstrekken van hypotheken. Weliswaar is de hypotheekmarkt met zo'n 20 miljard dollar naar verhouding klein, de markt groeit zeer snel. Bovendien verkopen bouwbedrijven hun nieuwe woningen veelal via hypotheekconstructies.

Net als in de Verenigde Staten waren Russische banken gul met het verstrekken van subprime hypotheken. Subprime wil zeggen dat de cliënten zich de hypotheek eigenlijk niet konden permitteren, maar over de streep werden getrokken omdat de leningen aanvankelijk heel goedkoop waren. Het is mogelijk dat het aantal subprime hypotheken in Rusland in de praktijk lager is, omdat veel cliënten meer verdienen dan hun witte salaris.

In elke ontwikkelde economie is de staat van de woningsector bepalend voor de economische groei. In Rusland verkeert de hypotheekmarkt nog in een embryonaal stadium. Zelfs een algehele stop op het verstrekken van hypotheken zou de economische groei minder verlagen dan in het buitenland. Misschien heeft de terughoudendheid van de banken wel een positief element indien er een einde komt aan de enorme stijging van de onroerendgoedprijzen in vooral Moskou en Sint Petersburg.

De kredietcrisis was in een opzicht voordelig voor Rusland: omdat de instroom van kapitaal naar Rusland afnam, bleef zowel de waardestijging van de roebel als de inflatie binnen de perken. Dit effect was van korte duur omdat buitenlandse investeerders Rusland in september weer vonden. Begin oktober noteerde de aandelenkoers weer een record.

Op 6 oktober zei Arkadi Dvorkovitsj, hoofd van het presidentiële departement voor economische analyse, enige financiële crisis uit te sluiten. Op een ander terrein zijn de risico's groter. Sinds september loopt de inflatie sterk op (0,8 procent in een maand), niet in de laatste plaats vanwege de sterk gestegen voedselprijzen. De stijgende inkomens en pensioenen hebben eveneens een prijsopdrijvend effect. De nieuwe minister van Economie en Handel, Elvira Nabjoelina, verwacht dat de inflatie boven de 9 procent uitkomt in plaats van de geplande maximaal 8 procent. Negen procent zou nog een meevaller betekenen.

Tegelijkertijd blijft de roebel in waarde stijgen. In de eerste negen maanden van 2007 bedroeg de reële waardestijging van de roebel ten opzichte van de euro 4,5 procent en ten opzichte van de dollar 11,9 procent. Als de combinatie van oplopende inflatie en een sterkere roebel voortduurt, kan dit bijna niet anders dan de economische groei aantasten.