Seks boven de lakens

Ivo Pertijs

Sex sells, ook in Rusland. Door de economische groei van de laatste jaren geniet de seksbranche meer aandacht van potentiële consumenten. Toch blijkt het voor vertegenwoordigers van de industrie lastig om succesvol én volledig legaal zaken te doen. Prospekt nam een kijkje op de eroticabeurs in Moskou.

'Over een eroticabeurs konden we in de Sovjet-Unie slechts dromen,' verzucht de 75-jarige schrijver Joeri Bezeljanski bij de opening van de zesde editie van Eros Moscow. Even later knipt hij symbolisch een rood lint door op een podium waar vier dagen lang erotische voorstellingen plaatsvinden.

Eros Moscow is de enige Russische beurs die een groot aantal bedrijven uit de lokale seksindustrie samenbrengt. Het is een divers gezelschap van seksshophouders, verkopers van seksspeeltjes en latex kleding, kunstenaars, strippers en makers van erotische bladen. Twee fraai beschilderde jongedames paraderen tussen de stands, terwijl een in rubber gestoken verkoopster aan een man op leeftijd uitleg geeft over de nieuwste sm-technieken. Gratis erotische minikalenders en foldertjes gaan grif van de hand.

In elke discussie over seks duikt een van de meest opmerkelijke uitspraken ooit van een sovjetburger op: 'Er is geen seks in de Sovjet-Unie.' Het zinnetje dateert van 1986, maar wordt nog altijd geciteerd. Het illustreerde het taboe op seks, maar iedere burger wist wel beter.

Projectleider van Eros Moscow Igor Filonenko gooit er een eigen stelling tegenaan: in de Sovjet-Unie was er alleen seks onder de lakens en nu ook erboven. Hij vindt het daarom belangrijk dat Moskou als wereldstad een eroticabeurs heeft.

Filonenko, die tevens beurzen op andere vakgebieden organiseert, spreekt enthousiast over Eros Moscow, maar voorlopig is de Moskouse beurs amper vergelijkbaar met de enorme vakbeurs Venus Berlin. 'De Duitse beurs richt zich sterk op consumenten, terwijl voor onze beurs de handelaren een belangrijke doelgroep zijn. Bovendien besteedt Eros Moscow veel minder aandacht aan de pornobusiness.'

Op de achtergrond galmen geluiden uit muziekboxen als de dames van het stripgezelschap Eclipse in gestreepte boevenpakken het podium op klimmen. De erotische 'criminelen' ontdoen zich al dansend en acterend van hun schaarse kleding. Het publiek, enkele rijen dik, gaat volledig uit zijn dak als een mannelijke bezoeker in de act betrokken wordt. Niemand die eraan twijfelt dat er seks in Rusland is.

Wie op zoek is naar erotisch entertainment vindt dat in Moskou razendsnel. De hoofdstad telt maar liefst 160 stripclubs en heeft het hoogste aantal prostituees in heel Europa.

Niettemin hangt rond de seksindustrie in Rusland nog een taboe, ondanks de pogingen van bijvoorbeeld muziekzender Moez-TV om in een informatief avondprogramma aandacht aan seks te besteden. Regelmatig klinken er conservatieve geluiden en dreigementen uit de stadsdoema, zoals het plan om seksadvertenties aan te pakken, maar meestal leidt dit niet tot harde maatregelen.

De seksindustrie profiteert van de groeiende inkomens van de Russische bevolking. Cijfers ontbreken, maar een aantal trends duidt op een positieve ontwikkeling. 'Vier jaar geleden kreeg ik te horen dat fetisj hier niet aanslaat en dat het geen zin heeft om in die sfeer zaken te doen. Door de stijging van inkomens hebben liefhebbers nu meer ruimte om in hun hobby te investeren.

Tegenwoordig is er wel degelijk een fetisjscène met eigen feesten, zoals deze maand Fetish Front 2. In december van dit jaar hoop ik de eerste fetisjbeurs in Moskou te organiseren', verklapt Vjatsjeslav Kostjoetsjenko, directeur van de Russische onderneming Fetish Company.

Een professioneel opgemaakte catalogus met zweepjes is duidelijk gericht op de internationale markt, voor de Russische fetisjisten is er een handig blad met veel beeld en tekst in de moedertaal. Kostjoetsjenko zelf heeft weinig met fetisj. 'Ik ben een zakenman,' merkt hij terloops op.

De potentiële markt voor de seksbranche is enorm en verhoudingsgewijs is Eros Moscow daarom opvallend klein. De beurs telt een kleine vijftig deelnemers, overwegend Russische ondernemingen. Een rondje op de beurs is snel gemaakt.

In Rusland blijkt het voor de lokale seksbranche in de praktijk lastig om zowel legaal als winstgevend te opereren. De onverbiddelijke sovjetcensuur op alles wat met seks te maken had, mag dan verleden tijd zijn, de seksindustrie heeft nog geen volledig vrij spel.

Dit geldt ook voor Eros Moscow. Vorig jaar nog legde het stadsbestuur de beurs tijdelijk plat. 'Het was een hysterische reactie van burgemeester Joeri Loezjkov op de Gay Pride, die in dezelfde periode plaatsvond,' zegt Igor Filonenko, projectleider van Eros Moscow. De beurs had niets met de homoseksuele parade van doen, maar de lokale autoriteiten verboden alles wat zij met homo-erotiek in verband konden brengen. 'Ze beseften al op dezelfde dag dat ze een fout maakten, maar konden het besluit niet terugdraaien.' Na intensieve onderhandelingen hervatte de beurs een paar dagen later de activiteiten.

Voor de beurs was het incident onplezierig, maar het had verder geen serieuze gevolgen. Dat geldt niet altijd; andere vertegenwoordigers van de seksbranche botsen regelmatig met de autoriteiten en vooral producenten van pornografie voelen druk van bovenaf.

Aleksej Kostin, uitgever van een van de eerste Russische seksbladen, Jesjtsjo, verdween in 1994 voor een jaar achter de tralies van de beruchte Boetyrka-gevangenis in Moskou. De aanklacht was vaag, maar direct verbonden met de inhoud van het blad.

Zijn toenmalige echtgenote, Goelja Annajeva, is tegenwoordig uitgever en hoofdredactrice van Jesjtsjo. 'Elke dag kampen we met problemen, vooral met de verkoop. Veel kiosken weigeren het blad te verkopen uit angst voor de autoriteiten,' zegt Annajeva, terwijl ze een van haar tijdschriften toont.

Jesjtsjo heeft een aantal publicaties, waaronder Jesjtsjo Foto Archiv met de beste amateurfoto's uit de tweewekelijkse krant van dezelfde uitgeverij. De krant, waarin naast foto's advertenties staan, heeft een oplage van vierentwintigduizend exemplaren, terwijl van het tijdschrift dat minder vaak verschijnt slechts negenhonderd stuks worden gedrukt.

Ondanks de strikte en soms onduidelijke wetgeving heeft Jesjtsjo behoorlijk wat concurrentie. 'Er zijn ongeveer dertig tot veertig soortgelijke bladen op de markt,' schat Annajeva. De grootste concurrent is echter internet. Russen plaatsen hun erotische plaatjes nu liever op een website.

Direct naast de stand van Jesjtsjo staat een bak dvd's met legale Russische harde porno. Bezoekers bekijken de achterzijde en vragen de handelaar om advies. 'Neem deze, die is opgenomen in een prachtig Russisch landschap,' adviseert de specialist.