Karimov blijft

René Does

Het streven naar democratisering heeft in de republieken van de voormalige Sovjet-Unie zeer uiteenlopende resultaten opgeleverd. Naast de behoorlijk geslaagde democratisering in Oekraïne zijn er gemankeerde democratieën als Rusland, Georgië en Kirgizstan. Er zijn ook nog steeds dictaturen. Tot die laatste groep behoort het Centraal-Aziatische land Oezbekistan, waar president Islam Karimov op 23 december voor een nieuwe termijn van zeven jaar werd herkozen.

Karimov leidt Oezbekistan sinds juni 1989, toen hij de communistische partijleider van de republiek werd. Sinds 1991 is hij president. Karimov is dus bijna twintig jaar aan de macht in Oezbekistan. Hij verlengde zijn presidentschap in 1991 en 2000 via algemene verkiezingen en in 1995 en 2001 via volksreferenda over grondwetswijzigingen.

Eigenlijk had hij aan de laatste presidentsverkiezingen van 23 december niet meer mee mogen doen, omdat de Oezbeekse grondwet een maximum van twee zittingstermijnen bepaalt. Niettemin deed Karimov gewoon weer mee, zonder dat er is uitgelegd waarom dit mocht. En hij won natuurlijk: bij een opkomst van 90 procent van de 16,3 miljoen kiezers kreeg Karimov 88,1 procent van de stemmen, aldus de officiële uitslag.

Anders dan de vorige keren werd er bij deze presidentsverkiezingen nog iets van een democratische show opgevoerd, waarschijnlijk vanwege de harde kritiek door westerse verkiezingswaarnemers bij vorige verkiezingen. Er waren drie andere kandidaten, die ook ruim tijd en aandacht in de media kregen. Deze drie, onder wie een vrouw, waren het echter in alles met Karimov eens.

Echte oppositie mocht en kon niet meedoen, omdat die verboden is en leden ervan in de gevangenis of de diaspora zitten of zich koest houden. Het gaat om de partijen Erk (Vrijheid) en Birlik (Eenheid), de Zonneschijncoalitie en islamitische partijen. Hierbij zij nog opgemerkt dat in Oezbekistan marteling van gevangenen een mensenrechtenschending is die door internationale mensenrechtenorganisaties vaak aan de kaak wordt gesteld.

Internationale verkiezingswaarnemers vervulden ook weer hun taak in het traditionele rollenspel rond de meeste verkiezingen in landen van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS). Terwijl de waarnemers van het GOS de Oezbeekse presidentsverkiezingen 'open, eerlijk en transparant' vonden, stelden de waarnemers van de OVSE dat ze 'in zijn algemeen niet voldeden aan de voorwaarden die de OVSE aan democratische verkiezingen stelt'.

De vooraanstaande Russische Centraal-Azië-deskundige Aleksej Malasjenko omschrijft de toestand in Oezbekistan als 'politieke stagnatie'. Het regime van Karimov gaat nog even door.

De belangrijkste politieke vraag in Oezbekistan is hoe de opvolging van de inmiddels 70-jarige president zal verlopen bij het ontbreken van een democratische opvolgingsprocedure en een echte oppositie. Zal Karimov zelf binnenkort een opvolger naar voren schuiven? Namen die in dit opzicht worden genoemd zijn die van zijn dochter Goelnara, de nieuwe premier Roestam Azimov en met name de Russische oligarch van Oezbeekse afkomst Alisjer Oesmanov, wiens persoonlijke fortuin op 5,5, miljard dollar wordt geschat.

Oesmanov is afkomstig uit een vooraanstaande familie in Tasjkent. Hij heeft afgelopen tijd meer bekendheid gekregen door grootaandeelhouder te worden van de Engelse voetbalclub Arsenal en de kunstcollectie van de vorig jaar overleden cellist Mstislav Rostropovitsj, met een waarde van 40 miljoen dollar, te schenken aan het Konstantinov-paleis in Sint Petersburg. Dat laatste als gebaar van goodwill richting de politieke leiders van Rusland. Ook het Kremlin moet immers kunnen instemmen met de nieuwe president in Oezbekistan.