Javlinski half weg

René Does

Grigori Javlinski, een van de markantste en bekendste politici van Rusland in de postcommunistische tijd, doet een stap terug. Op het vijftiende congres van de partij Jabloko, dat in het weekend van 21 en 22 juni werd gehouden, maakte hij bekend af te treden als partijleider. De partij was nu volwassen genoeg om zonder hem door te gaan, aldus de 56-jarige Javlinski.

Wie Jabloko zei, zei Javlinski. De partij werd in 1993 opgericht en viert dit jaar dus haar 15de verjaardag. De naam betekent 'Appel' in het Russisch en werd gevormd uit de eerste letters van de achternamen van de drie oprichters, maar de partij werd al die tijd eigenlijk alleen met Javlinski in verband gebracht.

De econoom Javlinski was in 1993 economisch adviseur van president Boris Jeltsin. Hij maakte vervolgens naam als politicus, intellectueel en uiterst slimme deelnemer aan de maatschappelijke discussie in Rusland.

Aanvankelijk deed het hervormingsgezinde Jabloko het goed tijdens parlementsverkiezingen. De partij won in 1993 27 van de 450 Doema-zetels en in 1997 45, maar na het aantreden van Poetin werd in de laatste twee verkiezingen van 2003 en 2007 de kiesdrempel niet meer gehaald.

Javlinski werd als politiek zwaargewicht langzamerhand een last voor de partij: nieuwe leiders moeten de partij in de parlementsverkiezingen van 2011 weer terugbrengen in de Staatsdoema.

Het partijcongres koos Sergej Mitrochin, de leider van de afdeling Moskou van Jabloko en een politiek leerling van Javlinski, met 60 procent van de stemmen tot de nieuwe partijleider. Hierdoor won de meer gematigde oude garde het van de radicalere jongeren in de partij, onder wie Maksim Reznik, de leider van de afdeling Sint Petersburg, en voorzitter Ilja Jasjin van de jongerenafdeling.

Onder Javlinksi was het altijd de vraag of je Jabloko moest omschrijven als liberaal of sociaal-democratisch. Javlinski maakt nog steeds geen keuze.

Na zijn aftreden zei hij tegen het dagblad Rossijskaja Gazeta: 'Als de bescherming van privé-eigendom een belangrijk issue wordt, handelt de partij liberaal. Als de kloof tussen arm en rijk de belangrijkste kwestie is, draait de partij richting sociaal-democratie. Wij geloven nog steeds dat niet herverdeling van rijk naar arm de belangrijkste zaak is, maar het scheppen van gelijke kansen.'

De nieuwe leider Mitrochin omschrijft de partij-ideologie als 'sociaal liberalisme'.

De tweede permanente onduidelijkheid binnen Jabloko was of men getuigenispolitiek moest blijven bedrijven of toch bestuursverantwoordelijkheid moest nemen. Onder Javlinski werd altijd voor het eerste gekozen. Hij was geen coalitiebouwer, maar een 'isolationist'.

Zo is er onder Javlinski ook nooit samenwerking gekomen met de liberale partij Unie van Rechtse Krachten van Nikita Belych (een 'oligarchenpartij' volgens Jabloko), waardoor de hervormingsgezinde krachten in de Russische politiek altijd versplinterd de verkiezingscampagnes ingegaan zijn.

Zoals de schaduw van Jan Marijnissen over de SP blijft hangen, zo gaat Javlinski niet echt weg bij Jabloko. Hij is lid van het nieuwe politieke comité van de partij, dat op het laatste congres werd opgericht. Het comité gaat als waakhond van de partijkoers en de nieuwe leiding fungeren. Blijft Javlinksi informeel toch de leider van Jabloko?

Javlinski zegt dat hij het niet rustiger gaat krijgen, want hij gaat college geven op de prestigieuze Hogeschool voor Economie in Moskou. 'Als professor krijg ik denk ik meer werk: meer colleges, meer studenten en meer promovendi.'