Rusland en Obama

René Does

Terwijl de meeste Nederlanders dolenthousiast reageerden op de nieuwe Amerikaanse president Barack Obama, hield de Russische premier Vladimir Poetin het in een recent interview met Bloomberg TV op 'voorzichtig optimisme'. De meeste Russen zullen het met Poetin eens zijn. Veel Russen staan onverschillig tegenover het presidentschap van Obama. Uit een opiniepeiling onder Russen vlak voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen bleek dat 28 procent van de respondenten voor Obama zou stemmen en 21 procent voor John McCain, terwijl de overigen het niet wisten of het niets kon schelen.

In Rusland is zeker geen sprake van Obamamania. Hiervoor zijn drie oorzaken: de Russen worden in beslag genomen door de nieuwe economische problemen, voelen geen bijzondere positieve emoties bij het feit dat Obama de eerste zwarte president van Amerika is (ze zijn eerder verbaasd) en Amerika is de afgelopen jaren weer uitgegroeid tot de grootste buitenlandse vijand.

Met de verkiezing van Obama is het opgehoopte zeer uit de laatste jaren niet in een keer weggewerkt. Bovendien stelt Poetin regelmatig dat Amerika schuldig is aan het ontstaan van de mondiale kredietcrisis, die Rusland buitengewoon hard heeft geraakt.

Verder herhaalde Poetin in het Bloomberg-interview weer eens dat Amerika ook de hoofdschuldige is van de problemen met buurland Oekraïne, vanwege de Amerikaanse rol in de Oranje Revolutie van december 2004. 'Wat de laatste jaren in Oekraïne gebeurde is in belangrijke mate het resultaat van de activiteiten van de voormalige regering van de VS en de Europese Unie, die steun gaven aan het proces waarin in Oekraïne de grondwet werd geschonden met behulp van "straatgebeurtenissen"'. De Russische leiders zijn doodsbang voor zo'n fluwelen revolutie in eigen land.

De Russisch-Amerikaanse betrekkingen zijn vorig jaar vooral belast door het Amerikaanse voornemen in Polen en Tsjechië een anti-raketschild tegen 'schurkenstaten' te plaatsen en de Amerikaanse steun voor het NAVO-lidmaatschap van Georgië en Oekraïne. Het voorzichtige optimisme van Poetin over Obama komt voort uit het feit dat de nieuwe Amerikaanse president ook deze erfstukken van George W. Bush ter discussie heeft gesteld: besluiten over de twee kwesties zijn door Obama op de lange baan geschoven met de argumentatie dat ze nog nadere studie behoeven.

Zeker in het geval van het raketschild lijkt van dit uitstel ook afstel te komen. Als wedergebaar maakte Rusland bekend af te zien van het voornemen om lange afstandsraketten te stationeren in de aan Polen grenzende enclave Kaliningrad. De twee kwesties hebben voor Obama niet dezelfde buitenlandpolitieke lading als voor zijn voorganger en Obama vindt het ze blijkbaar niet waard er een soort nieuwe Koude Oorlog met Rusland mee los te maken.

Het optimisme over een nieuwe dooi in de Russisch-Amerikaanse betrekkingen wordt versterkt vanuit de gedachte dat de jonge Obama en zijn nog jongere Russische collega Dmitri Medvedev een nieuwe generatie leiders vormen, die minder sterke herinneringen hebben aan de Koude Oorlog. Zij kunnen een nieuwe frisse start in de wederzijdse betrekkingen maken.

Waarschijnlijk zal Obama begin april Moskou voor het eerst bezoeken, in aansluiting op de top van de G20 op 2 april in Duitsland. Om de kou tussen beide landen uit de lucht te halen zouden Obama en Medvedev dan tot een vergelijk kunnen komen in de raketschildkwestie en een begin kunnen maken met de onderhandelingen over een nieuw verdrag over de strategische lange afstandraketten, want het oude verdrag START-1 loopt eind dit jaar af.

Ook in de vraagstukken Afghanistan en Iran kan het tot een betere samenwerking tussen beide landen komen. Overigens is het de vraag wat de invloed zal zijn van de nieuwe Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton in het Amerikaanse Rusland-beleid. De invloed van deze sterke politica zal groot zijn. Clinton wordt vanwege haar langere ervaring in de omgang met Rusland als 'harder' gezien dan Obama.

Als de wrijvingen uit het tijdperk Bush worden weggenomen, zal Rusland in de Amerikaanse buitenlandse politiek minder belangrijk worden. Verschillende commentatoren stellen dat de toestand in een land als Pakistan tegenwoordig voor de Amerikanen een hogere prioriteit heeft dan de band met Rusland. Behalve afstandelijker zullen de Amerikaans-Russische betrekkingen onder Obama naar verwachting ook zakelijker worden.