Polen kiezen voor stabiliteit

René Does

De Poolse premier Donald Tusk bereikte op 9 oktober 2011 een primeur in de postcommunistische politiek: voor het eerst lukte het een zittende premier nieuwe parlementsverkiezingen te winnen. Algemeen werd dan ook gesteld dat Polen een periode van 'politieke consolidatie' beleeft.

De parlementsverkiezingen van 9 oktober gingen vooral tussen twee grote rechtse partijen: het regerende liberale en centrumrechtse Burgerplatform (PO) van premier Donald Tusk en het conservatief katholieke Recht en Rechtvaardigheid (PiS) met populistische elementen van Jaroslaw Kaczynski. Dit was tijdens de vorige verkiezingen van 2007 ook al het geval. De verhoudingen tussen beide partijen bleven ook dezelfde: beide partijen verloren licht, maar het verschil tussen PO en PiS - zo'n 9 procent van de stemmen - bleef gelijk.

De belangrijkste verandering ten opzichte van 2007 was de deelname en het goede resultaat van de antiklerikale Palikot Beweging (RP) van de excentrieke wodkaproducent Janusz Palikot. Ze behaalde ruim 10 procent van de stemmen in het katholieke Polen met progressieve standpunten als gelijke rechten voor hetero's en homo's, legalisering van het homohuwelijk en legalisering van softdrugs. Palikot was zelf ook verbaasd over zijn succes. 'Blijkbaar willen meer Polen dan gedacht in een moderne staat leven', was zijn commentaar op het goede resultaat van RP.

Vijf partijen haalden de kiesdrempel van 5 procent, die overigens niet geldt voor de partijen van de etnische minderheden in Polen.
De uitslag van de nieuwe Poolse parlementsverkiezingen is als volgt:

Donald Tusk blijft premier. Zeer waarschijnlijk zal de coalitie van PO en de plattelandspartij PSL worden voortgezet. Het succes van Tusk en zijn PO kent twee hoofdredenen: Polen heeft zo'n beetje als enige land in Europa een redelijke economische groei weten te behouden sinds het uitbreken van de kredietcrisis van 2008 en de Polen zijn uiteindelijk toch teruggeschrokken voor een mogelijk winst van Kaczynski en zijn PiS.

Hoewel Tusk gedurende zijn regeerperiode een verschil van zo'n 10 procentpunt wist te behouden met PiS, kroop de partij van Kaczynski in de laatste peilingen voor de verkiezingen akelig dichtbij. Maar dit was uiteindelijk loos alarm voor Tusk.

Kazcynski en PiS voerden een goede campagne. Er werden mooie meisjes ingezet en getamboereerd op het zogenoemde 'Smolensk-thema'. Op 10 april 2010 kwam de tweelingbroer van Jaroslaw Kaczynski, president Lech Kaczynski, samen met zijn vrouw en bijna negentig Polen uit de militaire en politieke elite van het land bij een vliegramp bij de West-Russische stad Smolensk om het leven. In de officiële onderzoeken naar de ramp komen zowel fouten van de Poolse bemanning en passagiers als de Russische verkeersleiding naar voren, maar onder Jaroslaw en de PiS-aanhangers doen allerlei complottheorieën de ronde.

Toch schrokken de Polen terug voor een terugkeer naar de confrontatiepolitiek van de PiS. De partij leidde de Poolse regering van 2005 tot 2007. Dit was een periode vol botsingen met de Europese Unie, de Poolse erfvijanden Duitsland en Rusland en de binnenlandse oppositie. PiS speelde vooral in op de historische Poolse angst voor een Duits-Russisch bondgenootschap waarin het land kan worden gemangeld. Premier Tusk heeft na 2007 de verstoorde relaties met Duitsland en Rusland weer hersteld.

Vlak voor de verkiezingen publiceerde Jaroslaw Kaczynski zijn boek Het Polen van onze dromen, waarin hij de Duitse bondskanselier Angela Merkel verweet een politiek van onderwerping van Polen aan Duitsland te voeren met als doel de verloren Duitse gebieden na de Tweede Wereldoorlog weer onder Duitse heerschappij te willen brengen. De Poolse president Borislaw Komorowksi (PiS) en de Poolse voorzitter van het Europese Parlement, Jerzi Buzek, zagen zich genoodzaakt om Kaczynski te bewegen tot het aanbieden van verontschuldigingen aan Merkel.

Het behoeft geen betoog dat in Brussel, Berlijn en Moskou met tevredenheid is gereageerd op de verkiezingsoverwinning van Tusk en zijn Burgerplatform. Ook in de buitenlandse politiek zal Polen de komende vier jaar de voorkeur geven aan stabiliteit.