Melinda Nadj Abonji
Duiven vliegen op
uit het Duits vertaald door Dineke Bijlsma
Uitgeverij Van Gennep
Amsterdam 2011
256 blz.
ISBN 9789461640024
€19,90

Mengwezens

René Does

De roman Duiven vliegen op van Melinda Nadj Abonji werd in 2010 in Duitsland en Zwitserland gekozen tot het beste boek van het jaar. De Nederlandse vertaling van dit Zwitserse boek met Oost-Europese thema's is nu ook uit. De Duitse en Zwitserse verkiezingen zijn volkomen begrijpelijk, want Duiven vliegen op is een hele mooie roman.

Melinda Nadj Abonji (1968) is een Servische Hongaarse uit Vojvodina, de autonome Hongaarse regio in het noorden van Servië. Haar roman speelt zich ook voor bijna de helft in deze regio af. Voor de andere helft is dit Zwitserland, want de ouders van de hoofdpersoon, het meisje Ildíko, zijn in de zomer van 1980 uit Vojvodina naar Zwitserland geëmigreerd.

Ildíko´s vader is een felle anticommunist. Na enige tijd in een wasserette te hebben gewerkt, nemen Ildíko´s ouders in een Zwitsers provincieplaatsje café-restaurant Mondial over, waar het gezin Koscis (Ildíko heeft ook nog een zus, Nomi) gezamenlijk de schouders eronder zet.

Duiven vliegen op ziet er bij eerste doorbladeren uit als een hermetisch boek. Vaak is er over twee bladzijden geen enkele nieuwe alinea en de lange, meanderende zinnen zijn regelmatig meer dan een pagina lang. Maar bij lezen wordt snel duidelijk dat de roman diepere thema´s op een lichtvoetige, zinnelijke en humorvolle manier behandelt. Hulde ook voor vertaalster Dineke Bijlsma voor het overzetten van Abonji´s bijzondere schrijfstijl naar het Nederlands.

De roman valt onder het genre emigratieroman. De familie Koscis leeft tussen twee werelden, tussen het werkleven in Zwitserland en de lange vakantieperiodes bij familie in Vojvodina. Zus Nomi noemt de gezinsleden daarom ´mengwezens´. Eten, drinken en de nationale culturele betekenis van gerechten en dranken spelen een belangrijke rol in het boek, hetgeen het zinnelijke karakter veroorzaakt.

Ildíko en Nomi werken naast hun studie als serveersters in het familierestaurant. Dit geeft leuke informatie over het gedrag van restaurantklanten en de regels waaraan bedienend personeel zich heeft te houden, zoals nooit met lege handen lopen en nooit de klanten tegenspreken.

Aanvankelijk worden de Koscis´en vriendelijk en nieuwsgierig tegemoet getreden door de autochtone Zwitserse bevolking, maar hier komt bij een deel verandering in na het uitbreken van de burgeroorlog in Joegoslavië in het begin van de jaren negentig, als er een echte stroom vluchtelingen en emigranten vanuit Joegoslavië naar Zwitserland op gang komt. Ildíko moet haar gasten vaak uitleggen dat zij wel uit Servië komen, maar etnische Hongaren zijn.

Ook de opkomst van de rechtse nationalistische Zwitserse Volkspartij maakt het leven in Zwitserland er niet vrolijker op. ´Respect? Ja, dat je er altijd rekening mee moest houden dat je kon worden uitgezet.´

De invloed van de politieke en de geschiedenis op het persoonlijke leven speelt in romans uit of over Oost-Europa vaak een grote rol. Net als in bijvoorbeeld de laatste vertaalde roman van Ismail Kadare, Een noodlottig diner, is de invloed van de geschiedenis op het persoonlijke leven een belangrijk thema in Duiven vliegen op. Zoals Mamika Ildíko en Nomi vertelt over hun opa, die door de titoïsten werd gedood: ´Ik vertel jullie wat ik erover weet, zodat jullie je leven lang niet zullen vergeten dat er altijd van alles kan gebeuren, het allerergste, en er zijn altijd voortekenen van als mensen elkaar weer willen vernietigen - en de tekenen zijn op dit moment erg slecht, mijn lieve meisjes.´

Duiven vliegen op gaat over veel meer dan de invloed van de geschiedenis op het persoonlijke leven en het gespleten leven van een emigrantengezin. Het boek gaat ook over (nationale) identiteit en de rol van eten en gerechten en is verder ook nog een familieroman, een liefdesgeschiedenis en een coming of age-roman. Kortom, van harte aanbevolen!