Rusland, eerste decennium, 21ste eeuw

René Does

Deel 1: algemene ontwikkelingen

Het eerste decennium van de 21ste eeuw is achter de rug. In een speciale dikke bijlage gaf de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant) op 25 januari 2011 een overzicht van wat vanuit Russisch oogpunt in het voorbije decennium belangrijke gebeurtenissen in Rusland en de rest van de wereld zijn geweest.

De bijlage heeft enige tijd op mijn stapeltje 'te lezen' gelegen, maar is vanwege het niet aan de directe actualiteit verbonden onderwerp nog steeds interessant. Ook omdat het overzicht eveneens veel zegt waarop de Russen nu en in de (nabije) toekomst hun aandacht zullen vestigen.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt zeven categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, nabije buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), verre buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), klimaatverandering en kunst en cultuur. Onder iedere categorie worden vijf gebeurtenissen behandeld in artikelen van gemiddelde lengte (geprint twee tot drie A4-tjes). De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Zo is het bijzonder dat de redactie van de klimaatproblemen een aparte categorie heeft gemaakt.

A. Algemene ontwikkelingen

1. Poetin. Uiteraard was het eerste decennium van de 21ste eeuw voor alles het decennium van Vladimir Poetin. De redactie noemt dit het 'Principaat van Poetin'. Zelfs nadat hij in 2008 na twee zittingstermijnen Dmitri Medvedev als opvolger naar voren schoof, bleef Poetin in de tandemconstructie als premier en 'leider van de natie' de eerste politicus van het land.
   'De opbouw van een machtsverticaal is de gemeenschappelijke logica achter de twee termijnen van Poetin. Ze leidde tot de oprichting van federale districten en het instituut van presidentiële gevolmachtigden, veranderingen in de wetgevende macht (de uitwerking van een nieuw kiessysteem voor de Doema en een radicaal nieuwe samenstellingswijze van de Federatieraad) en nieuwe verhoudingen met de massamedia en de maatschappelijke organisaties.
   Maar het belangrijkste element, de spil van de opbouw van de machtsverticaal was het afschaffen van de algemene verkiezingen van regionale leiders.' Zal het 'Principaat van Poetin' na de presidentsverkiezingen van 2012 in het tweede decennium onveranderd doorgaan?
   
2. 9/11. Ook in Rusland hebben de terroristische aanslagen van 11 september 2001 op Amerikaanse doelen door al-Qaeda veel indruk gemaakt. Na de aanslagen stonden de mondiale ontwikkelingen in het teken van de War on Terror die door de Amerikanen werd afgekondigd. Veel landen sloten zich bij de strijd tegen het moslimterrorisme aan. Zo ook Rusland, dat in de Noord-Kaukasus zijn eigen variant van de strijd voerde.
3. Oorlog met Georgië. Oplopende onenigheid met Georgië over de buitenlandse koers (pro-NAVO, pro-westers) en de binnenlandse politiek (het onder centraal Georgisch gezag terugbrengen van de opstandige deelrepublieken Abchazië en Zuid-Ossetië), aangevuld door persoonlijke haat tussen Poetin en Michail Saakasjvili, mondde op 8 augustus 2008 uit in een vijfdaagse oorlog tussen Rusland en Georgië. De strijd werd militair snel gewonnen door Rusland.
   Op 26 augustus erkende president Dmitri Medvedev de onafhankelijkheid van Abchazië en Zuid-Ossetië. Abchazië kan volgens de krant een levensvatbare staat worden, Zuid-Ossetië blijft 'een zwart gat, waarin je eindeloos kunt blijven investeren zonder bijzonder effect te bereiken'. De erkenning was ook een Russisch antwoord op de aanvaarding door de grote westerse landen op de door Rusland bekritiseerde eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo in februari 2008.
   

   De huidige samenstelling van de Doema: LDPR van de populist Zjirinovski (geel), KPRF (communisten - rood), Rechtvaardig Rusland (groen), Verenigd Rusland (blauw).

4. 'Degradatie van het parlementarisme.' Met deze omschrijving doelt de krant op het machtsverlies van het Russische parlement - de Federale Vergadering, bestaande uit de Staatsdoema en de Federatieraad - in het eerste decennium van de 21ste eeuw in vergelijking met de grote rol die het parlement in de Russische politiek van de jaren negentig van de vorige eeuw speelde.
   Toen was het parlement een geduchte tegenspeler van president Boris Jeltsin. Ook was er toen een grotere verscheidenheid van politieke partijen en politieke stromingen in het parlement, zoals met de liberale Unie van Rechtse Krachten en het links-liberale Jabloko.
   Eind 2000 werd uit de centrumpartijen Eenheid en Vaderland - Heel Rusland de pro-presidentiële partij Verenigd Rusland gevormd, die het parlement het hele decennium zou gaan overheersen en van de volksvertegenwoordiging een volgzame stemmachine van het regime-Poetin maakte.
5. Internet. Wereldwijd groeide het aantal internetgebruikers in het eerste decennium van 361 miljoen naar twee miljard, in Rusland van drie naar zestig miljoen. Rusland kende hierdoor op mediagebied veel van dezelfde veranderingen als het Westen, zoals de opkomst van blogs en tweets als nieuwe informatiebron. Het land kreeg zijn eigen varianten van sociale netwerken als Facebook en Hyves, met name 'Odnoklassniki' (Klasgenoten) en 'Vkontakte' (In contact).

Volgende aflevering: politiek