Oligarch Prochorov afgeserveerd

René Does

Na de zomervakantie is het Russische verkiezingsseizoen, voor een nieuw parlement op 4 december aanstaande en een nieuwe president op 2 maart volgend jaar, van start gegaan. En er viel direct al een belangrijk slachtoffer: Michail Prochorov werd afgezet als leider van de rechts-liberale partij Rechtse Zaak.

Prochorov (46), rijk geworden in de Russische metaalindustrie, leek zo'n interessante aanwinst voor het Russische partijlandschap. Na de arrestatie van Michail Chodorkovski in december 2003 was er eindelijk weer een oligarch die de politieke arena betrad en sterke hervormingsgezinde standpunten kon verdedigen. Zou het hem lukken de naar schatting 10 tot 15 procent van het Russische electoraat die zulke ideeën aanhangt, achter zich te krijgen?

We zullen het nooit weten, want op 15 september, de eerste dag van het partijcongres van Rechtse Zaak (PD - Pravoje Delo) waarop de kandidatenlijst voor de parlementverkiezingen moest worden vastgesteld, organiseerden de overige leden van het partijbestuur een eigen partijcongres. Terwijl Prochorov en zijn aanhangers, onder wie de populaire zangeres Alla Poegatsjova, zich in het gebouw van de Russische Academie van Wetenschappen in Moskou verzamelden, riepen voorzitter Andrej Doenajev van het uitvoerend comité van PD en de voorzitter van de mandaatcommissie, Andrej Bogdanov (tevens voorzitter van de Russische Vereniging van Vrijmetselaars), in het Centrum voor Internationale Handel de grote meerderheid van de regionale afgevaardigden bijeen voor een parallel partijcongres. Dit congres besloot met 75 tegen 2 stemmen Prochorov af te zetten als partijleider. De Centrale Kiescommissie en het Ministerie van Justitie erkenden deze laatste bijeenkomst als het gevolmachtigde partijcongres van PD.

Rechtse Zaak werd in 2008 opgericht als fusiepartij van drie rechts-liberale partijen: de Democratische Partij van Rusland, de Unie van Rechtse Krachten en Burgermacht. In mei 2011 werd Prochorov uitgenodigd partijleider te worden.

Tot dan toe was de 2,03 meter lange vrijgezel Prochorov, met een persoonlijk vermogen van achttien miljard dollar (de derde rijkste man van Rusland), vooral opgevallen door zijn pleidooi voor een 60-urige werkweek in Rusland en zijn decadente feestjes in het Franse luxe wintersportoord Courchevel en op de pantserkruiser Aurora in de haven van Sint Petersburg, die werden bevolkt door veel blote meisjes.

Op 26 juni koos een partijcongres van PD Prochorov tot partijleider. Een dag later mocht hij bij president Dmitri Medvedev op audiëntie komen. De heropleving van PD werd dan ook gezien als een 'politiek project' van het Kremlin voor het komende verkiezingsseizoen. PD kon dan op gecontroleerde wijze de rechts-liberale opposanten van het zittende regime achter zich verzamelen en voor Russische kiezers dienen als afschrikking als ze niet zouden stemmen op de regeringspartij Verenigd Rusland, die momenteel 315 van de 450 zetels in de Staatsdoema bezet. 'Pas op, anders moet u werkdagen van acht uur tot acht uur maken.'

Blijkbaar was Prochorov ook weer snel uit de gratie van het Kremlin. Waarom precies is niet duidelijk, maar waarschijnlijk stelde Prochorov zich toch te onafhankelijk op en werd hij via het schaduwpartijcongres weer weggewerkt. Hoewel hij altijd verklaarde geen oppositie te willen voeren voor een ander politiek systeem in Rusland, kwam Prochorov toch met opmerkelijke en vergaande voorstellen.

Zo pleitte hij voor toetreding van Rusland tot de eurozone en de Schengenunie en voor een maximum van 224 zetels voor een winnende partij in parlementsverkiezingen (lees: Verenigd Rusland), zelfs als deze partij percentueel op meer zetels recht kon doen gelden. Medvedev noemde dit laatste voorstel 'exotisch'. Ook weigerde Prochorov afstand te nemen van zijn politieke bondgenoot Jevgeni Rojzman, volgens het Kremlin een zakenman met een crimineel verleden. Binnen PD werd Prochorov verweten dat hij onvoldoende aandacht besteedde aan de regionale partijafdelingen en PD als een bedrijf te willen leiden.

Na zijn afzetting sprak Prochorov dat hij slachtoffer was geworden van een 'overval door raiders' op zijn partij. De kwade genius achter de machtsgreep was volgens hem Vladislav Soerkov, het vice-hoofd van de presidentiële administratie. 'In het land is er een buikspreker van het Kremlin, die het politieke systeem heeft geprivatiseerd en al lang desinformatie geeft aan de leiding over wat er in het land gebeurt. Zijn naam is Vladislav Joerjevitsj Soerkov.'

Prochorov kondigde aan bij Poetin en Medvedev het ontslag van Soerkov te zullen aankaarten. Een anonieme woordvoerder van het Kremlin noemde deze woorden van Prochorov 'een hysterische reactie' en verklaarde: 'Voorlopig heeft Soerkov Prochorov ontslagen.'

Prochorov kondigde aan voor de parlementsverkiezingen van 2016 een nieuwe rechts-liberale partij te zullen oprichten. Interim-voorzitter Doenajev van PD zonder Prochorov vertelde dat de partij wilde blijven meedoen aan de parlementsverkiezingen van 4 december en dat de partij na 20 september op zoek zou gaan naar een nieuwe partijleider.

Een ding is in ieder geval zeker na deze ontwikkelingen binnen Rechtse Zaak: de partij zal op 4 december de kiesdrempel van 7 procent zeker niet halen.