Geen seks voor sovjetleiders
René Does
De oudere lezers kunnen zich vast nog de Russische vrouw herinneren die in 1986 voor een internationaal televisiepubliek bloedserieus verklaarde: ‘Wij hebben geen seks.’ Naar aanleiding van deze constatering 25 jaar geleden en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie 20 jaar geleden, ging journalist Aleksej Bogomolov van het dagblad Komsomolskaja Pravda na welke publieke uitspraken de sovjetleiders over seks hebben gedaan.
De vrouw die op 17 juli 1986 verklaarde dat er in de Sovjet-Unie geen seks bestond, was Ljoedmila Ivanova. Zij uitte deze gedachte in de eerste ‘televisiebrug’ tussen Amerika en de Sovjet-Unie, die tot stand was gekomen dankzij het Glasnost-beleid onder Michail Gorbatsjov en waarin Amerikanen en Russen vanuit televisiestudio’s over elkaars leven spraken. Ivanova was destijds administratief medewerkster van het Moskouse hotel Leningrad en deed mee in haar hoedanigheid van lid van het Comité van Sovjetvrouwen.
Op zich was de uitspraak van Ivanova te verklaren, want seks bestond in de voormalige Sovjet-Unie inderdaad niet in het openbaar: er was geen seksuele voorlichting op scholen, in het openbaar droegen vrouwen geen sexy kleding en erotiek was afwezig in reclame en film.
Bogomolov schrijft dat er na de bolsjewistische revolutie van 1918 een korte periode van seksuele revolutie onder revolutionaire jongeren was geweest. Zij vonden dat het bedrijven van seks net zo gemakkelijk en gewoon moest worden als het drinken van ‘een glas water’. Na deze korte periode van ‘het gedogen van het glas water’ sloeg vanaf 1924 de officiële sovjetpreutsheid toe.
In dat jaar schreef de toen bekende pedagoge Arona Zalkinda de brochure Revolutie en jeugd, waarin zij twaalf ‘seksuele geboden voor het revolutionaire proletariaat’ formuleerde. Een ervan luidde dat het proletariaat zuinig moest omgaan met zijn energie, omdat die nodig was voor het opbouwen van de economie en de verdediging van het communistische vaderland. Deze ‘rijkdom aan energie’ mocht voortaan niet verspild worden aan een burgerlijke obsessie met seks. De stellingen uit de brochure werden tot de periode van glasnost onder Gorbatsjov leidend in het sovjetdenken over seks.
Over Lenin (1918-1924) en Stalin (1924-1953) is Bogomolov kort: hij heeft van deze eerste twee sovjetleiders geen openbare uitspraken over seks kunnen vinden. Beiden waren volledig gericht op de politiek van het land en de eigen machtspositie hierin.
De boertige Nikita Chroesjtsjov (1953-1964) heeft zich in het openbaar wel over seks uitgelaten. Dit gebeurde tijdens zijn staatsbezoek aan de Verenigde Staten in 1959. De sovjetdelegatie was uitgenodigd voor het bijwonen van een cancanshow in Hollywood. Chroesjtsjov vond de show ‘vanuit het gezichtspunt van sovjetmensen ronduit amoreel’. ‘In de Sovjet-Unie zijn we eraan gewend van de gezichten van acteurs te houden, en niet van hun achterwerk,’ zo vond de sovjetleider.
Een dag later in San Fransisco gaf Chroesjtsjov aan zijn Russische reisgenoten nogmaals zijn mening over de Hollywood-show: ‘Eerlijke nette meisjes zijn gedwongen onzedelijke dansen uit te voeren, hun jurk op te trekken en hun achterwerk te laten zien om te voldoen aan de verdorven smaak van rijke consumenten van zo’n product!’ Hij illustreerde dit tegenover de aanwezigen door op te staan, zijn rug naar hen te keren, te bukken en de achterflap van zijn colbert omhoog te doen.
In San Fransisco zag Chroesjtsjov voor het eerst ook vrouwen in korte broek in het openbaar. ‘Interessant hoe dat bij jullie toegaat… Vrouwen in korte broek. Bij ons zou dit niet worden toegestaan.’
Zijn opvolger Leonid Brezjnev (1964-1982) had in zijn eerste regeringsjaren, voor hij oud en ziek werd, de uitstraling van een playboy. Brezjnev reageerde echter altijd agressief op liefdesscènes in films. Hij was een groot liefhebber van traditionele communistische heldenfilms over soldaten en spionnen. Als er toch gezoend werd in een film, en Brezjnev zag het, dan bromde hij: ‘Seks. Verdorvenheid.’