Steeds meer thuiswerkers in Rusland

René Does

Zelf je werktijden bepalen, niet meer dagelijks in de file hoeven staan of in overvolle spitstreinen zitten, geconcentreerd kunnen doorwerken, geen ongezonde en eentonige lunches uit de bedrijfskantine meer hoeven eten: steeds meer Russen kiezen voor de voordelen van thuiswerken. Maar deze keuze heeft vooralsnog ook consequenties.

Een recent eerste onderzoek naar werken op afstand in Rusland door de onderzoeksafdeling van het internetportal Superjob.ru liet zien dat 37 procent van de Russische bedrijven geheel of gedeeltelijk gebruik maakt van werken op afstand. Meestal gaat het bij 'werken op afstand' om thuiswerken. Zo ook in Rusland. Mondiaal zijn er tegenwoordig ongeveer een miljard werkenden op afstand.

Er zijn verschillende redenen waarom steeds meer Russische werknemers voor de voordelen van een bestaan als oedaljonsjtsjik ('afstandswerker') kiezen. Allereerst de verbetering van de technische infrastructuur: de snelle uitbreiding van internet en internetgebruik over Rusland. En door de snelle toename van het autoverkeer kampen bijna alle grote Russische steden met fileproblemen. Het is niet uitzonderlijk om dagelijks drie uur reistijd van en naar het werk te hebben. Thuiswerkers verliezen die uren niet.

Niet alle keuzes voor werken op afstand zijn echter geheel vrijwillig genomen. De institutionalisering van werken op afstand was namelijk het gevolg van de kredietcrisis van najaar 2008, die ook in Rusland zware klappen toebracht aan de bedrijfsresultaten en de werkgelegenheid. Vóór die tijd bood maar enkele procenten van de bedrijven de mogelijkheid tot thuiswerken. Het inhuren van werknemers op afstand is voor Russische bedrijven sinds de kredietcrisis een middel om bedrijfskosten te besparen en de omvang van het werknemersbestand van het bedrijf te flexibiliseren.

Werken op afstand is in Rusland vooralsnog ook sterk generatiegebonden. De groep van afstandswerkers bestaat vooral uit jongeren die creatief en/of commercieel werk vanachter de computer verrichten, zoals webdesigners, copywriters, vormgevers en verkopers.

Werkers op afstand kunnen freelancers zijn, maar ook mensen met een vaste aanstelling. Voor de groep freelancers in Rusland is de website Free-lance.ru de belangrijkste digitale arbeidsmarkt waar vraag en aanbod bij elkaar komen. Volgens oprichter Vasili Voropajev van de site zijn er momenteel één miljoen freelancers werkzaam in Rusland, onder wie 850.000 geregistreerde gebruikers van zijn site.

Bedrijfskundige Marina Ischakova schreef in 2003 aan de Universiteit van Sint Petersburg een proefschrift over de toekomst van 'telewerken' in Rusland, de voorloper van werken op afstand. Tegenwoordig doceert ze bedrijfskunde en geeft ze als werker op afstand adviezen aan bedrijven over het fenomeen. Ischakova zegt dat echt snelle groei van het thuiswerken voor werknemers met een vaste aanstelling wordt tegengehouden door de nog altijd bazige mentaliteit van Russische bedrijfsleiders, die vanuit machtsoverwegingen het liefst zo veel mogelijk ondergeschikten in hun directe omgeving willen hebben. 'Telewerken is democratie tussen leidinggevende en ondergeschikte en met elkaar omgaan op basis van vertrouwen.'

Dit wordt onderstreept door een uitkomst van het onderzoek van Superjob.ru: wie kiest voor werken op afstand, moet accepteren dat hierdoor de promotiekansen in het bedrijf sterk afnemen. Dit werd door 72 procent van de werkgevers aangegeven. Thuiswerkers blijven naar hun mening te onzichtbaar en onbekend in een bedrijf. 'Carrièrejagers laten geen kans onbenut zich te laten zien op kantoor,' zei een van de respondenten.

De enigszins negatieve houding van Russische bedrijven ten opzichte van werkers op afstand is volgens het onderzoek overigens wel aan het afnemen. Waarschijnlijk zal ook Rusland over niet al te lange tijd een klasse van zelfstandigen zonder personeel bezitten.