Parlement zonder oppositie in Wit-Rusland

René Does

President Aleksandr Loekasjenko van Wit-Rusland heeft met de laatste parlementsverkiezingen zijn doel bereikt: een parlement waarin geen enkele oppositiekandidaat werd gekozen. Dit resultaat vormt een reden om toch maar aandacht aan deze gebeurtenis te besteden. Een terugblik.

De Wit-Russische parlementsverkiezingen vonden plaats op zondag 23 september 2012. Het landelijke parlement, de Kamer van Afgevaardigden, telt 110 zetels. Het wordt gekozen via een districtenstelsel. In een district moet een winnende kandidaat de absolute meerderheid van de stemmen halen. Gebeurt dit niet meteen, dan volgt er twee weken later een tweede ronde tussen de nummers één en twee. Om verkiezingen geldig te kunnen verklaren moet minstens de helft van de kiesgerechtigden komen stemmen.

Wat dictator Loekasjenko in ieder geval niet wilde was een herhaling van de gebeurtenissen rond de presidentsverkiezingen van december 2010. Toen waren er werkelijke oppositiekandidaten, ondanks dat zij geen kans hadden op de eindoverwinning, en gingen oppositieaanhangers op de avond van verkiezingsdag de straat op om te protesteren tegen het ondemocratische karakter van de verkiezingen. Loekasjenko zette toen de oproerpolitie in tegen de betogers en liet de belangrijkste oppositieleiders arresteren en maandenlang in de gevangenis zetten wegens verstoring van de openbare orde.

Dat er geen echte oppositie meedeed tijdens de parlementsverkiezingen en dit in het Westen stevig wordt bekritiseerd, vond Loekasjenko tijdens het stemmen op verkiezingsdag niets om je druk over te maken. Hij zei toen: ´Wat betreft dat het bij ons saai zou zijn… Laat ze maar jaloers zijn! Verkiezingen in staten waar ze saai en rustig verlopen zijn een geluk voor het volk, om van de machthebbers maar niet te spreken. Verkiezingen in een beschaafde staat, waarin een beschaafde samenleving leeft, moeten op zo´n manier verlopen.´

Tijdens de afgelopen parlementsverkiezingen koos de oppositie eieren voor haar geld. Ze deed grotendeels niet mee aan het verkiezingscircus omdat ze vond dat dit helemaal geen zin had in het politiek stelsel van Loekasjenko.

Voor de 110 zetels waren er 293 kandidaten. De meesten afficheerden zich als ´onafhankelijke´ kandidaten, maar waren in de regel verbonden aan de pro-presidentiële maatschappelijke massaorganisatie Belaja Roes (Wit Rusland). Verder waren er kandidaten van systeempartijen, met name de Communistische Partij van Wit-Rusland, de Agrarische Partij en de Republikeinse Partij voor Arbeid en Rechtvaardigheid.

Een tweede groep partijen boycotte de verkiezingen volledig: de linkse partij Rechtvaardige Wereld, Spreek de Waarheid, de Wit-Russische Christelijke Partij, het sociaal-democratische Gramada en de burgerbeweging Ons Huis. Een derde groep bestond uit partijen die hun kandidaten vóór de verkiezingsdag terugtrokken wegen de nutteloosheid van meedoen: de centrumrechtse Verenigde Burgerpartij (OGP) en het nationalistische Wit-Russische Volksfront.

In 109 van de 110 kiesdistricten haalden kandidaten meteen in de eerste ronde een absolute meerderheid. Onder hen waren 104 ´onafhankelijken´, drie communisten, één agrariër en één republikein.

Deze keer was het de tactiek van de oppositie om de hele legitimiteit van de verkiezingen aan te vallen door de bevolking op te roepen niet te gaan stemmen om zo de verplichte opkomst van minimaal 50 procent niet te halen. OGP-leider Aleksej Lebedko raadde de Wit-Russische kiezers aan op verkiezingsdag paddenstoelen te gaan zoeken in het bos of thuis een mooi boek te lezen.

Volgens de Kiescommissie bedroeg de opkomst 74,2 procent van de kiesgerechtigden. Dit werd onder meer bereikt door ongeveer 26 procent van de kiezers vervroegd te laten stemmen, onder wie studenten, onderwijzers en militairen. Volgens de oppositie bedroeg de opkomst 37 procent. Waarschijnlijk ligt de waarheid ergens in het midden.

Wat is het resultaat van de afgelopen Wit-Russische parlementsverkiezingen? De politieke onverschilligheid onder de bevolking heeft een hoogtepunt bereikt. Het politieke leven is grotendeels tot stilstand gekomen. De politieke oppositie is actief buiten de officiële politieke structuren, zit in de gevangenis (zoals Dmitri Dasjkevitsj, de leider van het Wit-Russische Jeugdfront) of bevindt zich in het buitenland.

Het Europarlement blijft weigeren officiële banden met Wit-Rusland aan te gaan. De politieke en economische afhankelijkheid van Rusland is weer iets groter geworden.