Russische strijders in Syrië

Jan Limbeek

Ondanks toenemende internationale druk en bombardementen is de aantrekkingskracht van IS de afgelopen anderhalf jaar niet afgenomen. Er vechten nu in Syrië naar schatting zo'n 30.000 buitenlanders mee aan de zijde van IS en andere islamitische groeperingen, ruim twee keer zoveel als midden 2014.

In juni 2014 telde de Amerikaanse The Soufan Group (TSG[1]) in het rapport Foreign Fighters in Syria 12.000 strijders uit 81 landen. Bijna 18 maanden later constateerde de organisatie in een update een ruime verdubbeling naar 27 à 31.000 strijders.

Vanuit Rusland, de Kaukasus en (ex-Sovjet) Centraal-Azië was er sprake van bijna een verdrievoudiging, tot ten minste 4.700 strijders. Rusland is met 2.400 strijders de derde leverancier, na Tunesië (6.000) en Saoedi Arabië (2.500). In juni 2014 waren er 800 strijders van Russische afkomst in Syrië.

Er zijn twee redenen voor de Russische luchtaanvallen in Syrië, die op 30 september begonnen. De eerste is dat Rusland de bestrijding van IS ziet als middel om de relatie met het Westen te verbeteren. Een gemeenschappelijke vijand (IS) en militaire acties in Syrië nopen tot samenwerking. Al samenwerkend een gemeenschappelijke vijand bestrijden, Rusland verwacht daar veel voordelen van (Rusland, terrorisme en IS).

Maar misschien wel de belangrijkste reden is de aanwezigheid in Syrië van talrijke strijders uit Rusland en de buurlanden (GOS[2]). Die kun je volgens Poetin beter bestrijden in Syrië dan in Rusland zelf. In een bijeenkomst met GOS vertegenwoordigers op 16 oktober 2015 zei hij dat er 5.000 à 7.000 GOS-strijders in Syrië zijn.

Wat Poetin er niet bij zei is dat Rusland er niet bij gebaat zou zijn als IS van het toneel verdween. Dan zou een flink deel van de duizenden IS-strijders immers huiswaarts keren. Sommigen met gewelddadige bedoelingen.

Dus IS zou aantrekkingskracht op nieuwe Russische strijders moeten verliezen, maar wel blijven bestaan om de aanwezige strijders daar te houden. Vandaar het aanvankelijk halfhartige bestrijden van IS. Vele andere anti-Assad groeperingen werden zwaarder gebombardeerd, zeker voordat IS de oorlog aan Rusland verklaarde.

Het is moeilijk om het precieze aantal strijders uit Rusland zelf te bepalen, want de Russischtalige strijders klitten samen in Syrië. Hun nationaliteit is niet te zien. In 2009 waren er bijvoorbeeld 54.277 etnisch Russische moslims in Kazachstan en die zijn moeilijk te onderscheiden van moslims die in Rusland wonen. De Russische strijders vechten overigens niet allemaal aan de zijde van IS, maar ook bij andere anti Assad groeperingen, zoals Jabhat al-Nusra. Verder zouden ongeveer 2.000 strijders afkomstig zijn uit de vijf landen van Centraal-Azië.

Het is sowieso moeilijk om het aantal buitenlandse strijders in Syrië te bepalen. De bovenstaande aantallen zijn schattingen. Aangezien veel landen er belang bij hebben om het aantal extremistische landgenoten naar beneden bij te stellen, zullen de schattingen eerder te laag dan te hoog zijn.

Volgens onofficiële nationale bronnen (zoals de media) waren er volgens TSG in mei 2015 bijvoorbeeld 216 strijders uit het Zuid-Kaukasische Azerbeidzjan en in juli 2015 50 strijders uit Georgië, met name vanuit de Pankisi-vallei. Maar sommige buitenlandse schattingen zijn twee keer zo hoog. En officiële cijfers van de regering zijn veel lager. Rusland ziet de Pankisi-vallei overigens als een terroristisch broeinest en de Georgiërs bagatelliseren dit.