Geen verandering in Rusland

Jan Limbeek

Zoals verwacht leverden de Doemaverkiezingen van zondag 18 september een grote overwinning op voor de presidentiële partij Verenigd Rusland (ER). ER heeft na het tellen van 93 procent van de stemmen in totaal 343 van de 450 zetels behaald (76 procent).

De proportionele verkiezingen leverde ER al een ruime meerderheid op en de districtsverkiezingen, die de andere helft van de Doema-zetels vulde, zorgde zelfs voor 90 procent van de zetels: 203 van de 225 zetels gingen naar ER.

De overige drie partijen van de huidige en komende Doema mochten de rest verdelen. Op drie zetels na, die naar districtskandidaten van het links-liberale Burgerplatform, de links-nationalistische Rodina en een onafhankelijke kandidaat gingen.

In de vorige Doema zat één echte oppositieafgevaardigde, Dmitri Goedkov, die in maart 2013 uit zijn partij Rechtvaardig Rusland werd gegooid. Nu zijn dit er drie keer zoveel, hoewel we moeten afwachten hoe de kandidaten zich zullen ontpoppen. Het zou zelfs kunnen dat de nieuwe Doema nog diverser wordt.

De reden voor de grote winst van ER is niet de toegenomen populariteit van de partij. De laatste opiniepeiling van het Levada Centrum van eind augustus liet zien dat de partij slechts steun had van 31 procent van de ondervraagden, die de gehele volwassen bevolking van Rusland representeerden. Volgens die peiling wilde ruim twee derde van het electoraat liever stemmen op een andere partij. Of niet stemmen. Vergeleken met voorgaande peilingen, ook van andere onderzoeksbureaus, scoorde ER naarmate de verkiezingen naderde, steeds lager.

Dit protestgevaar voor ER kwam in de uitslag niet terug. De reden was niet dat de Levada-peiling slecht was en/of dat er sprake was van grootschalige fraude. De reden was dat de kiesgerechtigden hun mening niet kenbaar maakten omdat een groot deel van het electoraat niet ging stemmen. ER heeft hiervan geprofiteerd. Veel gepensioneerden, ambtenaren en gelovigen stemden conservatief en op ER.

Vooral in de grote steden, waar de bevolking veel liberaler is, bleef twee van de drie stemmers thuis. Een redelijke en gematigde echte oppositiepartij als Jabloko haalde hierdoor nog geen twee procent van de stemmen, terwijl ze de kiesdrempel van vijf procent gehaald zouden hebben als de opkomst onder de liberaal gezinde bevolking het gemiddelde van Rusland zou zijn geweest.

De oproep van Jabloko voorman Grigori Javlinski om bij de verkiezingen de pen te laten spreken, heeft dan ook geen navolging gekregen. In geheel Rusland was de opkomst nog geen 48 procent, ruim twaalf procentpunt lager dan bij de vorige Doemaverkiezingen van december 2011.

De voornaamste reden om niet te gaan stemmen - de Doema is een machteloos orgaan - werd daarmee een self fulfilling prophesy. Toch zou de dominante positie van ER en Poetins invloed bij elke opkomst niet in gevaar komen, want een groot deel van de Russische bevolking wil geen verandering.

Het Kremlin heeft er veel aan gedaan om herhaling te voorkomen van de massale straatprotesten die plaatsvonden na de vorige Doemaverkiezingen. Niet zozeer omdat het Kremlin vond dat demonstraties de legitimiteit van de nieuwe Doema en de internationale status van Rusland aantasten. Vooral is het Kremlin panisch voor oncontroleerbare straatprotesten, want wie weet waartoe ze zullen leiden.

Enige fraude in onvermijdelijk in Rusland. Sommige autoritaire Russische regio's, zoals Tsjetsjenië, produceren bijna sovjetachtige uitslagen, maar in de huidige verkiezingen kunnen deze regio's niet veel méér stemmen leveren dan bij eerdere verkiezingen want ze zitten al nagenoeg aan hun top. Dus een eventueel tekort aan stemmers op ER zou niet zo makkelijk door deze regio's 'gecompenseerd' kunnen worden.

En in de gebieden van Rusland waar veel mensen wonen, wordt het stemproces tegenwoordig redelijk gecontroleerd door verplichte camera's in elk stembureau en vele nationale waarnemers. Zelfs aanpassing achteraf, door het speciale tellen van de stemmen, is een stuk moeilijker geworden sinds de voormalig mensenrechtenfunctionaris Ella Pamfilova in maart 2016 hoofd werd van de Centrale Kiescommissie, die toeziet op het tellen van de stemmen en de uitslag bekend maakt. Haar voorganger, Vladimir Tsjoerov, stond bekend als de tovenaar.

De paradoxale situatie is dus ontstaan dat de schoonste verkiezingen resulteerden in de grootste omvang van de machtspartij ooit. Waarschijnlijk vindt zelfs het Kremlin de overmacht van ER te groot.

Voorlopige uitslag van de Doemaverkiezingen van 18 september 2016 op basis van 93 procent van de stemmen

	225 districten	Proportioneel		Totaal zetels
		%	225 zetels
Verenigd Rusland	203	54,28	140	343
Communisten (KPRF)	7	13,45	35	42
Rechts populisten (LDPR)	5	13,24	34	39
Rechtvaardig Rusland	7	6,17	16	23
Communisten van Rusland	0	2,33	0	0
Jabloko	0	1,89	0	0
Gepensioneerden voor rechtvaardigheid	-	1,74	0	0
Moederland (Rodina)	1	1,45	0	1
Partij voor de groei	0	1,21	0	0
Groenen	0	0,75	0	0
PARNAS	0	0,71	0	0
Patriotten van Rusland	0	0.58	0	0
Burgerplatform	1	0,22	0	1
Burgermacht	0	0,14	0	0
Onafhankelijk	1	-	-	1
Bron: Centrale Kiescomissie (cikrf.ru)