De geamputeerde Olympische Winterspelen van Rusland (1)

René Does

De Russische krant Nezavisimaja Gazeta noemde in zijn overzicht van gebeurtenissen in 2017 het feit dat Rusland als land niet mocht deelnemen aan de Olympische Winterspelen in Pyeongchang een van de vijf belangrijkste gebeurtenissen van het jaar. Slechts 169 van de 215 geplaatste Russische sporters mochten deelnemen onder de noemer 'Olympische sporters uit Rusland'. Zij mochten alleen onder de vlag van de Olympische beweging acteren. Het presenteren van de Russische staatsvlag en het tonen van andere Russische staatssymbolen was voor hen en de Russische supporters in Zuid-Korea verboden. Kortom, Rusland begon geamputeerd aan de Olympische Winterspelen.

De reacties in Rusland op de schorsing van het Russisch Olympisch Comité (OKR) waren een mix van verontwaardiging en schoorvoetende erkenning van enkele gemaakte dopingzonden voor de Olympische Winterspelen van 2014 in het eigen Sotsji. Volgens het Wereld Anti-doping Agentschap (WADA) was er toen sprake geweest van een door de Russische staat geleid dopingstelsel.

Voor het Internationaal Olympisch Comité (IOC) was het WADA-rapport aanleiding hierbij mogelijk betrokken Russische sporters van de Spelen in Pyeongchang uit te sluiten. Ook moesten de betrokken sporters hun in Sotsji gewonnen medailles weer inleveren.

Verontwaardiging
De verontwaardiging in Rusland over het IOC-besluit was groot. Adjunct-hoofdredacteur Andrej Riskin van de Nezavisimaja Gazeta stelde op 25 januari in zijn krant dat Rusland, na slachtoffer van westerse economische sancties, nu ook slachtoffer was geworden van politiek geïnspireerde westerse 'sportsancties'.

In zijn stuk citeerde hij de voorzitter van de Commissie voor Fysieke Cultuur en Sport van de Staatsdoema, de nationalistische afgevaardigde Michail Degtjarjov van de Liberaal-Democratische Partij van Rusland: 'Wij worden iedere dag op onze bek geslagen, maar vegen hem weer af en blijven zwijgen!' Presidentieel woordvoerder Dmitri Peskov stelde in het artikel dat het IOC geen dialoog met Rusland voert, maar een 'monoloog'.

Het IOC had zijn schorsingsbeslissing genomen op basis van 17 criteria waaraan Russische sporters moesten voldoen om deel te mogen nemen in Pyeongchang. De meerderheid van de Russische sportbestuurders en sportjournalisten stelde echter dat de criteria van het IOC niet transparant waren en dat er in het geval van de geschorste Russische wintersporters sprake was van dubbele bestraffing door de schorsing. Verder was bij bijna alle geschorste sporters geen bewijs van individuele betrokkenheid geleverd.

De Russische verontwaardiging bereikte nog grotere hoogte toen op 1 februari het internationale Sportarbitragehof (CAS) in Lausanne 42 van de door het IOC afgewezen en levenslang geschorste Russische sporters, die bij het CAS een zaak tegen het IOC hadden aangespannen, 28 geheel en 11 gedeeltelijk in het gelijk stelde. Hierop kregen zij hun in Sotsji gewonnen medailles terug.

Het IOC bleef echter weigeren geschorste Russische sporters alsnog toe te laten tot de Winterspelen, mede omdat de inschrijvingstermijn al verlopen was, maar zette de levenslange schorsing om in een schorsing voor alleen de Spelen in Pyeongchang. Na de uitspraak van het CAS stelde de voorzitster van de Russische Skibond, voormalig topskiester Jelena Vjalbe, dat het IOC een 'grote oorlog' tegen Rusland voerde.

Eigen wedstrijden
Om de pil voor de geschorste wintersporters te verzachten organiseert Rusland aan het einde van de winter internationale wedstrijden, waarin zij mogen deelnemen en bij winst van een medaille evenveel prijzengeld krijgen als zij bij een gewonnen medaille in Pyeongchang zouden hebben gekregen, namelijk 4 miljoen roebel (bijna 60.000 euro) voor een gouden medaille, 2,5 miljoen roebel voor een zilveren medaille en 1,7 miljoen roebel voor een bronzen medaille.

Uiteindelijk traden er 168 'Olympische sporters uit Rusland' aan in Pyeongchang. De geaccepteerde schaatsster Olga Graf zegde alsnog af om aan de extra wedstrijden in eigen land te kunnen deelnemen. Zij stelde dat zij door het ontbreken vanwege schorsingen van de Russische achtervolgingsploeg in het vrouwenschaatsen geen kansen op het winnen van een medaille had.

Als resultaat van alle voorafgaande schermutselingen had het Russische sportpubliek maar heel matig belangstelling voor de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Pyeongchang op vrijdag 9 februari. Op televisie werd de opening alleen rechtstreeks uitgezonden door sportzender Match TV. Slechts 2,6 procent van de Russen, ongeveer vijf miljoen mensen, bekeek de uitzending; het kijkersaandeel, het aandeel van de actuele televisiekijkers op dat moment, bedroeg 14 procent.

Hierbij moet worden opgemerkt dat de opening in Russische tijd midden op de werkdag (twee uur 's middags in Moskou) plaatsvond. Verder was het aantal volgers van de opening via internet voor het eerst waarschijnlijk groter dan het aantal televisiekijkers. Alleen al via de sociale site Odnoklassniki (Klasgenoten) waren er 3,5 miljoen Russen die één of meer keer inschakelden tijdens de openingsceremonie.

Het is geen verrassing dat het aantal Russische kijkers van de openingsceremonie van de Olympische Winterspelen in Sotsji veel en veel hoger was. Toen keken er 22,4 miljoen Russen rechtstreeks naar de opening, hetgeen een kijkersaandeel van 69,4 procent was. De ceremonie werd toen bovendien uitgezonden door twee grote landelijke zenders, Eerste Kanaal en Rusland 1.

Medailleklassement
Nog een factor die de Russische verontwaardiging aanwakkerde was dat de geschorste wintersporters de kern vormden van de groep medaillekandidaten in Pyeongchang. Het waren immers de oudere, meer ervaren sporters die ook al in Sotsji aan de Winterspelen hadden deelgenomen.

Rusland zou naar verwachting in Pyeongchang hierdoor nooit in de top10 van het medailleklassement terecht kunnen komen. Hoofdredactrice Jevgenija Sljoesarenko van de sportinternetsite Championat.com bijvoorbeeld voorspelde tien medailles, waarvan twee of drie goud.

Na de bijzonder slechte prestatie in Vancouver in 2010, met een elfde plaats in het medailleklassement, won Rusland in Sotsji - tegen alle verwachtingen in - het medailleklassement met 13 keer goud, 11 keer zilver en 9 keer brons. Door de op 5 december 2017 uitgesproken schorsing en intrekking van Russische medailles in Sotsji zakte Rusland voor die Winterspelen naar plaats 4, met vier overgebleven gouden medailles, en werd Noorwegen nummer 1. Maar door de uitspraak van het CAS op 1 februari keerde Rusland weer terug op plaats 1 in het medailleklassement van Sotsji, nu met 11 keer goud, 10 keer zilver en 9 keer brons.

Grote kanshebbers op een medaille en ervaren sporters bleven door het IOC dus geschorst voor deelname in Pyeongchang, onder wie shorttracker Viktor An, skiër Sergej Oestjoegov, de schaatsers Pavel Koelezjnikov en Denis Joeskov, biatlonskiër Anton Sjipoelin, skeletonisten Aleksandr Tretjakov, Jelena Nikitina, Olga Potylintsin en Marija Orlova, en het kunstschaatspaar Ksenija Stolbova en Fjodor Klimov.

In Pyeongchang moest de Russische eer daarom hoog worden gehouden door jongere en minder ervaren wintersporters. Alle Russische sportjournalisten waren het erover eens dat van de 102 medailleklassementen op deze Winterspelen er twee goud voor Rusland moesten opleveren, namelijk die voor het individuele kunstschaatsen van vrouwen met de topkandidaten Alina Zagitova (15) en Jevgenija Medvedva (18) en natuurlijk voor de ijshockeyploeg van mannen, de beroemde 'Rode Machine'.

Veel verder reikten de Russische medailleverwachtingen niet. Naast bovengenoemde twee gouden medailles die gewonnen móesten worden in de ogen van sportjournalisten en sportliefhebbers, waren er alleen nog maar medailles die gewonnen kónden worden, onder meer door de skiërs Semjon Pavlitsjenko en Roman Repilov, shorttracker Semjon Jelistratov, de snowboarders Dmitri Loginov, Jekatertina Toedegesjeva en Natalja Soboljova, kunstschaatspaar Jevgenija Tarasova en Vladimir Morozov, hardschaatsster Natalja Voronina voor de lange afstanden en het curling-echtpaar Anastasija Bryzgalova en Aleksandr Kroesjelnitski.