Protestpotentieel in Rusland

Jan Limbeek

Op 9 juli 2020 werd de populaire gouverneur van Chabarovsk, Sergej Foergal (50), gearresteerd en overgebracht naar Moskou. Dit ontlokt massale demonstraties bij de bevolking van Chabarovsk, die begin augustus nog steeds voortduurden. Hoe bekend zijn deze protesten in de rest van Rusland en kunnen ze zich over Rusland verspreiden?

Het onafhankelijke opiniepeilingsbureau Levada Centrum vraagt regelmatig aan een representatieve selectie Russen hoe groot hun neiging om te demonstreren is. Daartoe worden er altijd dezelfde vragen gesteld, waardoor de resultaten goed vergelijkbaar zijn.

Het interview van 24 en 25 juli 2020 met 1617 respondenten was meer gericht op de protesten in Chabarovsk. Op het eerste gezicht geven de resultaten geen reden tot bezorgdheid bij het Kremlin. Maar een nadere blik is minder gunstig voor de Russische autoriteiten.

De twee vragen die het Levada Centrum altijd stelt zijn de volgende:

1. In hoeverre is het volgens u mogelijk dat de bevolking van uw stad of dorp nu grootschalige protesten gaat voeren tegen een dalende levensstandaard of ter verdediging van hun rechten? (tabel 1)
2. Als dergelijke massaprotesten plaatsvinden, zou u dan persoonlijk deelnemen of niet? (tabel 2)

De grote verhoging van de ingeschatte kans op mogelijke demonstraties en de persoonlijke bereidheid eraan deel te nemen in juli 2018 was een gevolg van de plannen om de pensioenleeftijd te verhogen. Het definitieve besluit was in juli 2018 nog niet gevallen - dat duurde nog tot 29 augustus 2018 - maar dat er een verhoging zou plaatsvinden, was destijds al bekend.

Overigens bleek in augustus 2018 dat 53 procent van de respondenten mogelijk zou deelnemen aan eventuele demonstraties tegen verhoging van de pensioenleeftijd. En zelfs 58 procent van de respondenten die de pensioengerechtigde leeftijd nog niet bereikt hadden.

Opmerkelijk is dat de men de waarschijnlijkheid dat demonstraties zouden plaatsvinden na 2018 weer kleiner achtte (tabel 1), maar dat de persoonlijke actiebereidheid daarentegen gelijk bleef (tabel 2).

Ondanks de duidelijk grotere actiebereidheid sinds midden 2018, denken de meeste respondenten nog steeds dat er geen demonstraties in hun woonplaats zal plaatsvinden en doen ze in ieder geval niet eraan mee. Toch is die houding minder geruststellend voor het Kremlin dan het lijkt.

De vraag gaat namelijk over actiebereidheid naar aanleiding van een dalende levensstandaard of ter verdediging van hun rechten. De protesten in Chabarovsk hebben echter een andere aanleiding: de arrestatie van de man van het volk versus het corrupte Moskou. Daarnaast vond het Levada-interview plaats twee weken na het begin van de demonstraties in Chabarovsk. De opvattingen onder de bevolking zouden kunnen daarna wijzigen.

Chabarovsk
De twee vragen die het Levada Centrum in juli 2020 ook stelde, gingen specifiek over de actiebereidheid van de bevolking naar aanleiding van de protesten in Chabarovsk.

1. Kent u de protestacties die plaatsvinden in het gewest [kraj] Chabarovsk in verband met de arrestatie van de gouverneur Sergej Foergal? (tabel 3)
2. Hoe staat u tegenover mensen die aan deze protestacties deelnamen? (tabel 4)

Na twee weken kende vier van de vijf respondenten (83 procent) de acties in Chabarovsk. Van de respondenten die bekend waren met de acties stond 45 procent vrij positief tegenover de demonstranten en nog eens 26 procent neutraal of onverschillig. Nog geen een op de vijf respondenten (17 procent) beoordeelden ze negatief of vrij negatief.

Er zijn vaker grootschalige protestacties geweest in Rusland en die zijn steevast lokaal gebleven of doodgebloed. Niemand kan weten of dit in Chabarovsk ook zal gebeuren. Of dat er in Rusland binnenkort andere protestacties zullen plaatsvinden.

De peilingen van het Levada Centrum laten in ieder geval zien dat er meer protestpotentieel is dan op het eerste gezicht het geval lijkt. De combinatie met het dalende vertrouwen in president Poetin zorgt voor een gevaarlijke mix voor het Kremlin.