Russische inflatie bereikt recordhoogte

Jan Limbeek

In oktober 2021 bereikte de Russische inflatie 8,1 procent per jaar en 1,1 procent per maand. Het vorige topniveau was de voorgaande maand, toen de inflatie 7,4 procent bereikte. De inflatie steeg dus met 0,7 procentpunt, net als in september. Ondanks de steeds hogere rente.

Om de prijsstijgingen te stoppen, heeft de Centrale Bank van Rusland (CBR) de rente sinds maart 2021 in zes stappen op rij met in totaal 3,25 procentpunt verhoogd, waarvan de laatste (met 0,75 procentpunt) op 25 oktober inging. Maar de inflatie haalt de hogere rente telkens in. De reële rente is nu weer minus 0,6 procentpunt: rente 7,5 procent, inflatie 8,1 procent.

De inflatiestijging van augustus met 0,2 procentpunt naar 6,7 procent was voor de CBR reden de rente te verhogen met een kwart procentpunt naar 6,75 procent per 13 september. De inflatiestijging van september met 0,7 procentpunt naar 7,4 procent zorgde ervoor dat de reële rente weer duidelijk onder het inflatieniveau belandde. Het was dan ook geen verrassing dat de rente op 22 oktober bij de reguliere renteherziening weer omhoog ging. En in oktober werd de inflatie weer hoger dan de rente. De volgende reguliere renteverhoging op 17 december dient zich aan.

Een hogere rentestijging dan de markt verwachtte (0,75 in plaats van 0,5 procentpunt) past in het karakter van bankpresident Elvira Nabioellinna. Zij heeft zelden of nooit de rente minder verhoogd dan waar specialisten rekening mee hielden.

De in augustus opgesomde redenen dat de hoge inflatie in het restant van 2021 aanhoudt, blijven onverkort van kracht: dreigende economische oververhitting, aanzienlijke inflatieverwachtingen van bevolking en bedrijven, veel geld in omloop, hoge mondiale inflatie. Daar komt de matige oogst van 2021 nog bij.

De oktoberinflatie vertoonde in de loop van de maand geen tekenen van afzwakking, aldus bankpresident Elvira Nabioellina in haar toelichting bij de renteverhoging. De inflatiesprong in september naar 7,4 procent (was 6,7 procent in augustus) leidde tot nog hogere inflatieverwachtingen bij de bevolking en bedrijven. En hogere inflatieverwachtingen leidden in de denktrant van de CBR tot hogere inflatie.

De extra inflatie wordt vooral gedreven door stijging van de voedselprijzen, met name van groente en fruit. Zij daalden in augustus nog 8,4 procent ten opzichte van juli 2021, in september stegen ze weer met 1,8 procent en in oktober met 8,65 procent. Vorig jaar oktober daalden de prijzen van groente en fruit nog.

De voedselprijzen blijven stijgen door een lagere groenteoogst in 2021 en hogere kosten in de veeteeltproductie. De prijzen van melk, vlees en groente stijgen daarom hard en zijn een belangrijke reden voor hoge inflatieverwachtingen, met name bij arme Russen. In oktober verwachtte de gemiddelde Rus een recordinflatie van 13,6 procent over een jaar en arme Russen 15,6 procent. Dit is respectievelijk 1,3 en 2,2 procentpunt hoger dan bij de vorige peiling in september.

De recente prijsstijgingen gaan zelfs harder dan de al pessimistische prognoses van de CBR - net als voorheen in 2021. Voor bankpresident en inflatiehavik Nabioellina een rampscenario. Zij waarschuwt ook westerse bankpresidenten dat de huidige inflatie geen tijdelijk verschijnsel is.

In oktober was de dagelijkse inflatie 0,036 procent. De maandelijkse inflatie in oktober kwam daarmee uit op 1,1 procent. Vorig jaar oktober was dit 0,43 procent. De dagelijkse inflatie was in de laatste week van oktober (periode 25 oktober tot en met 1 november) eveneens 0,036 procent. Aan de positieve kant is de inflatie niet toegenomen. Maar evenmin vertraagd. Een lichtpunt is de sterkere roebel, waardoor import relatief goedkoper wordt, wat een inflatiedrukkend effect heeft.

Rente
Een andere belangrijke reden voor de toenemende inflatie is dat het aanbod van goederen de toegenomen binnenlandse vraag niet bijbenen, hetgeen onvermijdelijk leidt tot prijsstijgingen, die volgens Nabioellina alleen afgeremd kunnen worden als de rente stijgt. De enkeling die in oktober een rentestijging van slechts 0,25 procentpunt verwachtte om de economische groei niet te fnuiken, zat er geheel naast. Het was juist de bedoeling van Nabioellina om de economische groei te remmen, omdat de huidige hoge vraag in haar redenering niet zorgt voor hogere productie, maar slechts voert naar hogere prijzen.

De CBR heeft tegelijkertijd met de renteverhoging een nieuwe inflatieprognose bekend gemaakt. Net als in de vorige prognose van juli, verwacht de Centrale Bank dat de inflatie eind 2022 uit zal komen op 4,0 à 4,5 procent. Maar voor dit jaar heeft de CBR de inflatieprognose met 1,3 procentpunt verhoogd naar 7,4 à 7,9 procent. De laatste twee maanden van 2021 zal de inflatie volgens de CBR dus licht dalen, want de oktoberinflatie was 8,1 procent.

Daarvoor zal dan wel een hoge (reële) rente nodig zijn, want volgens de prognose zal de gemiddelde rente in 2022 7,3 à 8,3 procent bedragen. En in 2023, wanneer de inflatie volgens de prognose het gewenste niveau van 4,0 procent bereikt zal hebben, zal de rente nog steeds behoorlijk zijn: 5,5 à 6,5 procent. Pas vanaf midden 2023 kan de rente op het langjarige neutrale niveau uitkomen.

En president Poetin dan, wil hij niet liever wat extra economische groei in plaats van inflatiebeperkende maatregelen? Zoals de meeste politici. Poetin laat zich evenwel altijd overtuigen door de even duidelijke als onwrikbare redenering van Elvira Nabioellina dat er geen echte keuze bestaat tussen prijsstabiliteit en economische groei. Zij kan daarom doen wat haar hart haar ingeeft. En dat is meestal een havikachtige monetaire politiek. Alleen gedurende de economische beperkingen vanwege corona, deed zij water bij de wijn en paste de rente tot maart 2021 niet aan, ook al gaf de inflatie daar aanleiding toe.