Kersteend met appels

Nina Brugman

Het kerstfeest (Rozjdestvó) kwam in Rusland na de introductie van het christendom in 988. Voor die tijd hadden de Russen vele afgoden en culten. Het kerstfeest viel samen met het heidense meerdaagse winterfeest Koljada. Net als bij de andere Slavische volken zijn bij de Russen de christelijke tradities in hoge mate vermengd met de heidense.

Hierdoor is de sfeer van het Russisch-orthodoxe kerstfeest iets anders dan in het Westen. Het kerstfeest wordt door de Russisch-orthodoxe kerk, die de oude Juliaanse kalender handhaaft (waarbij alles dertien dagen later valt), op 7 januari gevierd.

Een van de kerkelijke tradities was dat voor de kerst veertig dagen lang streng gevast werd. Deze kerstvasten eindigden op 6 januari. Op kerstavond (sotsjelnik) begonnen de koljadki, een traditie waarbij de kinderen al kerstliederen zingend langs de huizen gingen met een grote zelfgemaakte ster van gekleurd papier. Als dank voor hun gezang kregen ze allerlei lekkernijen, van snoepgoed tot pasteien.

Volgens het oude gebruik telde de kersttafel twaalf gerechten, naar het aantal apostelen. Het openingsgerecht was koetja, een traditionele pap met honing, rozijnen en zaadolie. Andere feestelijke gerechten waren pannenkoeken, eieren, vlees en vis in aspic, gebraden varkensvlees, gans met appels, speenvarken met pap, pasteien, kruidenkoek met honing en vruchtencompote met kruiden.

Op tafel stond een extra bord met bestek voor een 'ongeplande' gast. Iedere bezoeker, ook een toevallige, werd getrakteerd. Onder het tafellaken lag stro. Na het eten trok iedereen er één rietje onder vandaan. Het langste rietje was het teken van geluk in het volgende jaar.

De twaalf dagen tussen Rozjdestvo en Kresjtsjenije (het doopfeest op 19 januari) heten swjatki (heilige dagen). Deze dagen waren een mix van heidens en christelijk geloof, vol oude gebruiken, rituelen en bijgeloof. Volgens het heidense bijgeloof zijn tijdens de swjatki de donkere krachten extra actief. Ze werden verdreven door mensen met grote, enge maar ook grappige maskers.

De swjatki werden gezien als de basis voor het volgende jaar. Daarom ging men veel bij elkaar op bezoek, men feliciteerde bekenden en onbekenden met de feestdagen en iedereen deed zijn best om deze dagen vrolijk, liefdevol en in vrede door te brengen. Werken en jagen waren op deze dagen een grote zonde. De jeugd kwam bij elkaar om te zingen en te spelen en voor de meisjes het was het de tijd van allerlei waarzeggerijen om er achter te komen wie van hen het volgende jaar zou gaan trouwen.

Een heerlijk kerstrecept is eend met appels.

Ingrediënten:

Eend wassen en goed droog deppen. Van binnen en buiten met zout en rode peper inwrijven. De buikholte van de eend met hele appels vullen en de opening dichtnaaien met een dikke naald en culinair draad. De eend goed insmeren met honing en in een diepe braadslee leggen, invetten hoeft niet (wél doen bij kip of kalkoen, maar dan geen honing). Leg 2 à 3 halve appels in de schil rondom de eend.

Ongeveer 60 à 80 minuten in de (voorverwarmde) oven op 200 à 220° C. Elk kwartier de eend met het eigen vleesvet begieten. Let goed op de kleur van de eend, laat hem in de oven staan totdat de kleur goudbruin is. In de laatste 15 minuten kan de oventemperatuur tot 160° C verminderd worden.

Neem de eend uit de oven en verwijder het draad. Leg de eend voorzichtig op een grote schaal. Rondom garneren met de appels uit de oven en plakjes verse sinasappel.

Ángela Vam za trápezoj! (Letterlijk betekent deze oud-Russische wens: moge uw engel tijdens de feestmaaltijd bij u zijn.)