Russische bossen branden weer

René Does

Zal Rusland deze zomer opnieuw lijden onder omvangrijke bos- en turfbranden, die in juli en augustus 2010 Moskou en andere delen van Europees Rusland in dikke rook en smog hulden? De voortekenen beloven weinig goeds. Meteorologen voorspellen opnieuw een hete en droge zomer in Rusland. De omvang van de bosbranden was eind mei 2011 al groter dan in de vergelijkbare periode een jaar eerder. Is er niets geleerd van de gebeurtenissen van vorig jaar?

Dat er (nog) nauwelijks publieke aandacht is voor de nieuwe branden in de Russische bossen komt door de onuitroeibare gewoonte van Russische bestuurders om zo veel mogelijk te zwijgen over (natuur)rampen en andersoortige negatieve gebeurtenissen en door het feit dat de branden nog vooral in onbewoonbare gebieden in Siberië en het Verre Oosten woeden. Toch zijn de eerste bosbranden in het zuiden van Europees Rusland ook al weer opgelaaid. De bos- en turfbranden van vorig jaar kregen de status van grote natuurramp vooral doordat ze in het dichtst bevolkte centrale deel van Europees Rusland woedden, dat wil zeggen rond en ten zuiden van de hoofdstad Moskou.

Op 27 mei 2011 stond over heel Rusland 335.000 hectare bos en turfgronden in brand, 25 procent meer dan op dezelfde dag in 2010. Vooral de Siberische deelrepubliek Jakoetië was zwaar getroffen. De hoofdstad Jakoetsk bevond zich nu al onder net zo'n dikke laag rook en smog als Moskou op het einde van augustus 2010. Zie voor de landelijke verdeling van de branden op 27 mei deze kaart op de politieke website Polit.ru.

'In Siberië en het Verre Oosten is er dit jaar een ongebruikelijk vroeg voorjaar. Hier bovenop jaagt een sterke wind de branden aan en verspreidt het vuur. En de plaatselijke reddingsdiensten reageren veel te laat op de brandhaarden en hebben in de regel onvoldoende middelen om ze te bestrijden,' zei het hoofd van het bosprogramma van de Russische afdeling van Greenpeace, Aleksej Jarosjenko, tegen het dagblad Izvestija.

De overheid heeft wel enige maartregelen getroffen na de branden van vorig jaar zomer. Zo zijn de uitgaven voor de bestrijding van bosbranden dit jaar meer dan verviervoudigd in vergelijking met 2010: van 2,2 miljard naar 10 miljard roebel (250 miljoen euro). Verder is er een wet op de vrijwillige brandweer aangenomen. Vorig jaar bleek dat veel burgers tijdens de branden als vrijwillige vuurbestrijders optraden en bovendien is ook in veel westerse landen een vrijwillige brandweer een belangrijk onderdeel van de brandweerzorg.

Sommige voorgenomen maatregelen zijn vaak echter nog te vers om nu al resultaat te kunnen geven, zoals de voorgenomen 'hermoerassing' van droge turfgronden in het centrum van Europees Rusland. Verder speelt Russische traagheid en onverschilligheid een negatieve rol. Zo zijn in veel getroffen provincies van vorig jaar de restanten van de bosbranden nog niet opgeruimd, wat de verspreiding van nieuwe branden kan vergemakkelijken.

Ook onverbeterlijke Russische bureaucratie werkt tegen. Zo is de oprichting van vrijwillige brandweereenheden in de nieuwe wet gebonden aan strenge bureaucratische regels. Zulke eenheden moeten als rechtspersoon worden geregistreerd en minstens drie voorgeschreven functionarissen in dienst hebben: een voorzitter, een penningmeester en een chauffeur. Veel vrijwilligers van vorig jaar zeggen dat het onder deze strenge voorwaarden voor hen niet meer hoeft.

Dertig- tot veertigduizend stadjes en dorpen zonder professionele brandweer zijn afhankelijk van vrijwillige brandweerlieden. Dit zou dus ook de oprichting betekenen van dertig- tot veertigduizend rechtspersonen volgens de nieuwe wet op de vrijwillige brandweer. In deze plaatsen zonder professionele brandweer wonen ongeveer 27 miljoen mensen.

Mochten de Russische meteorologen gelijk krijgen met hun voorspellingen van weer een droge en hete zomer, dan lijkt op dit moment een herhaling van de ramptoestanden van vorig jaar zomer waarschijnlijk.