Overwinningsnederlaag voor Poetin

Jan Limbeek

De parlementsverkiezingen in Rusland van 4 december 2011 hebben een voor Vladimir Poetin teleurstellend resultaat opgeleverd. Slechts een op de twee Russen stemde op zijn machtspartij Verenigd Rusland (VR).

Op het eerste gezicht is het natuurlijk een uitstekend resultaat dat de helft van de uitgebrachte stemmen naar VR ging. Toch was gehoopt op een betere uitkomst. Nog in oktober 2011 stond de partij op 60 procent en bij de vorige Doemaverkiezingen van december 2007 haalde ze 64,3 procent. Dus de trend is snel neerwaarts. Hierover maakt Poetin zich, met het oog op de aanstaande presidentsverkiezingen van 4 maart 2012, dan ook grote zorgen.

Vooralsnog is de enige andere serieuze presidentskandidaat de communist Gennadi Zjoeganov, die al sinds 1993 partijleider is van de Communistische partij van de Russische Federatie (KPRF). In de jaren '90 was zijn partij nog de grootste. In 1996 leek hij tot president te worden verkozen, maar hij verloor uiteindelijk toch van Boris Jeltsin. Sindsdien bevinden hij en zijn partij zich in een dal. De huidige 19 procent van de stemmen is voor hem een groot succes.

De eerste exit polls gaven op 4 december 's avonds meteen al een teleurstellend resultaat aan voor VR. De grootste en bekendste peiling van onderzoekbureau VTsIOM noemde 48,5 procent, op basis van 250.000 ondervraagden in 1.746 stembureaus in 62 regio's. De uiteindelijke uitslag voor VR was dus iets beter, wat zowel onwaarschijnlijk als verwacht was.

Een hogere uitslag voor VR was verwacht omdat er altijd sprake is van een zekere verkiezingsmanipulatie, met name in de etnische deelrepublieken als die in de Noord-Kaukasus, waaronder Tsjetsjenië. In deze gebieden vinden overigens geen exit polls plaats.

Een hogere uitslag voor VR dan de exit polls aangaven is daarnaast eigenlijk onwaarschijnlijk, want ondervraagden zijn geneigd veilige of sociaal wenselijke antwoorden te geven. Vertaald naar de Russische situatie geeft dit in de antwoorden een grotere aanhang aan voor VR. Er zullen immers niet veel kiezers zeggen dat ze op de communisten of Jabloko stemden, terwijl ze in werkelijkheid hun stem uitbrachten op VR. Maar andersom kan dit wel.

Vooral de gematigde sociaal-democratische partij Rechtvaardig Rusland (SR) deed het goed. Enkele maanden geleden was het nog maar de vraag of SR de kiesdrempel van 7 procent zou halen. Vier jaar geleden haalde de partij 7,7 procent van de stemmen. Nu staat SR op 13,2 procent.

De machtspartij VR zal een zetelmeerderheid in de komende Doema krijgen, omdat de stemmen van de drie partijen die de kiesdrempel niet haalden plus de ongeldige stemmen over de winnaars worden verdeeld. De regering zal de komende vijf jaar - deze Doema zit een jaar langer dan de vorige - niet veel moeite hebben om genoeg steun te verwerven. Zelfs voor grondwetswijzigingen kan het Kremlin makkelijk stemmen kopen bij andere partijen.

Mits VR verenigd blijft. De slinkende aanhang zou kunnen leiden tot het uiteenvallen van de partij. Het verwerven van de benodigde stemmen kan dan moeilijk blijken te zijn. Als hij Medvedev niet sterk genoeg acht, zou Poetin er als president daarom in het voorjaar voor kunnen kiezen om af te zien van de huidige president Dmitri Medvedev als nieuwe premier.

Verkiezingsresultaat van 10.00 uur (Moskouse tijd), op basis van 95,7 procent van de stemmen

Partij	Aantal stemmen	Percentage	Aantal zetels	Huidig aantal zetels
Verenigd Rusland	30.386.360	49,54	238	315
KPRF	11.750.751	19,16	92	57
LDPR	7.152.775	11,66	56	40
Rechtvaardig Rusland	8.107.666	13,22	64	38
Jabloko	2.021.577	3,3	-	-
Patriotten van Rusland	593.351	0,97	-	-
Rechtse zaak	361.579	0,59	-	-
Totaal	60.374.059	98,44	450	450
10.00 uur Moskouse tijd is 07.00 uur Nederlandse tijd. Opkomst: 60,2 procent Bron: Centrale Kiescomissie