Dreigende verrassingen in parlementsverkiezingen Rusland

René Does

Nadat Vladimir Poetin en Dmitri Medvedev in september openbaar hadden gemaakt dat zij in het nieuwe verkiezingsseizoen stuivertje zouden wisselen (Poetin wordt weer president en Medvedev wordt premier als partijleider van Verenigd Rusland), was de algemene reactie dat de politieke toekomst van Rusland voorlopig duidelijk was geworden. Het verkiezingsseizoen, de parlementsverkiezingen op 4 december 2011 en de presidentsverkiezingen op 4 maart 2012, zou heel saai zou worden, want de regeringspartij Verenigd Rusland (VR) zou op 4 december zijn tweederde meerderheid in het parlement behouden en Poetin zou op zijn janboerenfluitjes op 4 maart in de eerste ronde winnen. Maar dat zou - toch wel verrassend - anders kunnen uitpakken.

De laatste opiniepeilingen, die tot vijf dagen voor verkiezingen gehouden mogen worden, geven aan dat de populariteit van VR, Poetin en Medvedev onder steeds grotere druk komt te staan. Neem bijvoorbeeld de laatste opiniepeiling voor de parlementsverkiezingen van het Levada-Centrum van 25 november:

Opiniepeiling Levada-Centrum voor verkiezingen Staatsdoema (4-12-2011)

Partij	Oktober 2011 (%)	November 2011 (%)	Aantal zetels (voorspelling november)	Huidig aantal zetels
Verenigd Rusland	60	53	253	315
KPRF	17	20	94	57
LDPR	11	12	59	40
Rechtvaardig Rusland	5	9	44	38
KPRF = Communistische Partij van de Russische Federatie LDPR = Liberaal-Democratische Partij van Rusland Bron: www.gazeta.ru, 25-11-2011

Op 4 december zullen er zeven partijen meedoen aan de verkiezingen voor de Russische Tweede Kamer, de Staatsdoema. Drie partijen zullen de kiesdrempel van 7 procent naar alle waarschijnlijkheid niet halen: het links-liberale Jabloko, het rechts-liberale Rechts Rusland en de nationalistische Patriotten van Rusland. Dit aantal van zeven partijen is het laagste aantal deelnemende partijen in parlementsverkiezingen in post-communistische Rusland. In 2007 waren het er nog 11, in 2003 23, in 1999 26 en in 1995 maar liefst 44.

KPRF
Volgens alle laatste peilingen zal Verenigd Rusland zijn tweederde meerderheid, nodig om grondwetswijzigingen te kunnen doorvoeren, kwijtraken. Het wordt zelfs de vraag of de 'partij van de macht' überhaupt nog wel een procentuele meerderheid zal halen. Opmerkelijk zijn de groei van de nog ouderwets communistische KPRF en de revival van Rechtvaardig Rusland (SR).

Opiniepeilingen van kranten en online magazines onder hun lezersachterban geven regelmatig als tamelijke verbijsterend resultaat dat de KPRF het meest populair is, met soms wel een flinke meerderheid van de stemmen. Waarschijnlijk is dit de manier van Russische 'reaguurders' op internet om hun afkeer van VR te tonen. Russische mediadeskundigen concluderen hieruit dat de machthebbers over de politieke discussie op het Russische internet geen controle hebben.

De stijgende aanhang voor KPRF, LDPR en SR wordt verklaard uit de groeiende afkeer van regeringspartij VR onder de bevolking en de links- en rechtspopulistische leuzen van deze partijen, die het blijkbaar goed doen onder de bevolking. Zoals het voorstel van de KPRF om de belangrijkste bedrijven weer te nationaliseren en energie-inkomsten te besteden aan ontwikkeling van de wetenschap, economische productie en de infrastructuur. De LDPR wil het verbod op de doodstraf afschaffen voor terroristen, drugshandelaren, kinderontvoerders en de grootste corruptieplegers. De wederopstanding van het sociaal-democratische SR wordt daarentegen verklaard uit de gematigdheid en redelijkheid die ze uitstraalt en hierdoor de partij is die de minste weerstand oproept.

VR en de leidende politici in Moskou en de regio's zullen alle 'administratieve middelen' van de staatsmachine inzetten om de achteruitgang van VR te stoppen. Onder andere door KPRF-politici in een kwaad daglicht te stellen. Zo werd in de stad Kaloega een enquête verspreid met de vraag of de inwoners bekend waren met de uitspraak van de plaatselijke KPRF-leider Vasili Kislitsyn dat Kaloega altijd al een achtergestelde en onderontwikkelde regio was geweest en dat ook wel altijd zou blijven. De Petersburgse schrijver en journalist Michail Loginov heeft een uitputtend overzicht van de 'administratieve middelen' die VR kan inzetten in de verkiezingscampagne opgesteld.

Oude Poetin
Waardoor is de dalende populariteit van VR, Poetin en Medvedev te verklaren? Allereerst is er het gemak en de lichtzinnigheid waarmee Poetin en Medvedev in september verklaarden dat zij hun positiewisseling al lange tijd hadden afgesproken. Dit heeft bij veel Russen kwaad bloed gezet. Uw mening doet er niet toe! De uitspraak wordt door 'politieke technologen' in Rusland als een grote tactische fout beoordeeld. Misschien zal ze in historisch opzicht een waterscheiding in het tijdperk Poetin blijken te zijn geweest.

Verder is het onvermijdelijk dat er na ruim tien jaar verveling optreedt met een politieke leider en een leidende partij. Voor Poetin en Verenigd Rusland lijkt deze regel nu ook op te gaan. Poetin is inmiddels niet meer de 'jonge' krachtdadige leider die hoop op een betere toekomst biedt. Zijn naam wordt nu vooral verbonden aan 'stagnatie', aan de handen dicht knijpen als behouden blijft wat is bereikt.

Ook voor Poetin en VR gelden dat ze als bestuurders maatregelen hebben genomen die pijn doen of niet hebben gebracht wat ze beloofden te brengen. Zo bracht het weekblad Novaja Gazeta onlangs een overzicht van de zes meest omstreden wetten die door de Staatsdoema onder controle van de presidentiële partij Verenigd Rusland waren aangenomen.

Dit waren de wijzigingen in de Pensioenwet van januari 2010 (hogere premies), een wet op een totaal alcoholverbod in het verkeer (augustus 2010), een wet op de subsidiëring van overheidsinstellingen, die sommige soorten instellingen het recht gaf extra inkomsten te genereren, dus geld te vragen van gewone burgers (januari 2011), de Wet op verplichte medische verzekeringen van januari 2011, de nieuwe Politiewet (januari 2011) die de eigenmachtigheid van de politie niet heeft beperkt zoals de bedoeling was, en de voorgenomen amendementen op de wetgeving tegen politiek extremisme die de persvrijheid op internet kunnen inperken.

Tegenstemmen
VR is de laatste tijd bekend geworden als 'de partij van oplichters en bedriegers'. Deze kwalificatie is afkomstig van de in Rusland populaire anti-corruptieblogger Aleksej Navalny. In zijn afkeer van de partij van de macht heeft hij voor de komende parlementsverkiezingen aangeraden om wel te gaan stemmen, maar op iedere andere willekeurige partij dan VR. Hierdoor moet het zetelaantal van VR worden verkleind.

Er worden door opposanten van de zittende machthebbers onder kiezers nog twee andere methoden van tegenstemmen gepropageerd. De beweging 'Nach-nach: een stem tegen allen' van de liberale oppositieleider Boris Nemtsov raadt ontevreden kiezers aan stembiljetten doelbewust ongeldig te maken. En een proteststem kan worden getoond door helemaal niet te gaan stemmen. Het verschil tussen het advies van Navalny en de laatstgenoemde twee protestmethoden is dat de laatste de legitimiteit van de verkiezingen onder de huidige randvoorwaarden op zich ter discussie stellen.

En dan is er ook nog een radicale protestmethode: na een onwaarschijnlijk grote uitslag voor VR in het centrum van Moskou in protestbijeenkomsten de straat opgaan, naar het voorbeeld van de Oranje Revolutie in december 2004 en van de Wit-Russische oppositieleiders na de presidentsverkiezingen van december 2010. Dit is een angstscenario voor de huidige politieke elite.

De rechts-extremistische leider Aleksandr Belov van de inmiddels verboden Beweging Tegen Illegale Immigratie (DPNI) en het links-radicale Linkse Front hebben voor 4 december demonstratievergunningen aangevraagd. Naar verluidt zullen er op de verkiezingsdag in Moskou 30.000 jongeren van de pro-presidentiële jongerenbeweging Nasji (De onzen) en 50.000 leden van de oproeppolitie OMON in voorraad zijn om straatprotesten tegen te gaan. Op de sociale site VKontakte, de Russische variant van Facebook, is de gespreksgroep 'Geen Libisch scenario in Rusland' opgericht, die de leden oproept het land in Moskou te komen verdedigen als dat nodig mocht zijn, hiermee implicerend dat het alternatief voor het huidige regime gewelddadige chaos is.