Rusland in 2013 (2): politiek

René Does

Als vervolg op twee eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2013. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2013.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de bijlage veertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio´s, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), 'verre' buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, literatuur, kunst en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het tweede deel, over de Russische politiek.

1. Conservatisme als leidende ideologie. In 2013 koos president Vladimir Poetin nog duidelijker voor het conservatisme als zijn leidende ideologie. Verschillende van zijn uitspraken en besluiten onderstreepten dit. Zo nam het congres van het Al-Russische Volksfront (ONF), waarvan Poetin de leider is, een Conservatief Manifest aan. In een interview voor Associated Press en het Eerste Kanaal, de belangrijkste Russische televisiezender, noemde hij zichzelf zowel een conservatief als een pragmaticus: ´Conservatisme betekent steunen op traditionele waarden, maar met een noodzakelijk element van ontwikkeling.´
   Sinds de protesten tegen zijn bewind in de winter van 2012 van de ´boze middenklasse´ steunt Poetin nog sterker op de ´paternalistische meerderheid´, dat wil zeggen de Russen die voor hun inkomen en welzijn sterk afhankelijk zijn van de staat. Ook besluiten en acties als het aannemen van de wet tegen ´propaganda van niet-traditionele oriëntaties onder minderjarigen´ en het enteren van het Greenpeace-schip de Arctic Sunrise passen in de conservatieve trend in zijn beleid.
2. Samenvoeging van hoogste rechtsinstanties. In november stemde het parlement van Rusland in met het presidentiële grondwetswijzigingsvoorstel om twee van de hoogste rechtsorganen van Rusland samen te voegen, te weten het Opperste Gerechtshof en het Hoogste Hof voor Arbitrage.
   Aanvankelijk zouden zij ook nog moeten samengaan met het Constitutioneel Hof, maar dat ging niet door na verzet van voorzitter Valeri Zorkin van het Constitutioneel Hof. Een belangrijk doel van de hervorming is om de levenslange benoeming van rechters van de drie hoogste rechtsinstanties op te heffen.
3. Anti-buitenlanderrellen in de hoofdstad. Rusland, en met name de grote steden, heeft het moeilijk met de groeiende toestroom van legale en illegale immigranten, die voornamelijk uit Centraal-Azië en de Kaukasus komen. Dit bleek weer eens in oktober in de arme Moskouse industriewijk Birjoeljovo, waar duizenden vooral jonge rechts-radicale jongeren rellend de straat opgingen nadat een jonge Moskoviet, Jegor Sjtsjerbakov, werd vermoord door een immigrant uit Azerbeidzjan, Orchan Zejnalov.
   Zij bestormden de centrale handelsmarkt Birjoeza van de wijk, waar veel immigranten werkzaam zijn. De oproerpolitie moest massaal ingrijpen om de rust in Birjoeljovo te doen terugkeren.
   Daarna waren er omvangrijke politionele acties tegen arbeidsimmigranten en werden de immigratieregels aangescherpt. Voor alles werd door de rellen de noodzaak van het ontwikkelen van een duidelijker immigratiebeleid in Rusland onderstreept.
4. Twee amnestierondes. President Poetin maakte gebruik van zijn volmacht om amnestie voor gevangenen uit te roepen. Op 4 juli startte hij een economische amnestie en op 19 september een ´sociaal-politieke´. De laatste ter eer van de twintigste verjaardag van de Russische grondwet. Het waren Poetins eerste amnestiebesluiten sinds 2001, toen 25.000 gevangenen werden vrijgelaten, voornamelijk vrouwen, minderjarigen en zieken die gevangen zaten.
   In beide amnestierondes in 2013 werden uiteindelijk veel minder gevangenen vrijgelaten dan verwacht. De economische amnestie was vooral gericht op kleine ondernemers die veroordeeld waren voor allerlei economische misdrijven. Aanvankelijk zouden enkele honderdduizenden gevangenen kunnen worden vrijgelaten, maar het werden er maar enkele duizenden.
   Ook de ´sociaal-politieke´ amnestie bracht niet wat ze beloofde: in plaats van 1.500 gevangenen werden er een honderd vrijgelaten. Dat zaten wel bekende gevangenen onder, onder wie oligarch Michail Chodorkovski, Nadezjda Tolokonnikova en Marija Aljochina van de punkband Pussy Riot en de bemanningsleden van het Greenpeace-schip Arctic Sunrise.
5. 

   De Arctic Sunrise. Foto: www.greenpeace.org.

   Entering van de Arctic Sunrise. Dit schip werd op 18 september door de Russische marine geënterd toen het actie voerde tegen het olieboorplatform Prirazlomnaja van het gasbedrijf Gazprom in de Noordelijke IJszee. Greenpeace protesteerde met de actie tegen de oliebooractiviteiten in de kwetsbare ecologie van de noordelijke zee. De Arctic Sunrise werd geënterd, naar de haven van Moermansk gesleept en de bemanningsleden werden in voorarrest geplaats. Zij werden eerst beschuldigd van piraterij en later van hooliganisme en liepen gevaar vijftien jaar gevangenisstraf te krijgen.
   Er kwamen wereldwijde protesten tegen de arrestatie van de bemanningsleden. Onder druk van de internationale gemeenschap kwamen twintig bemanningsleden vrij na betaling van een borgsom van twee miljoen roebel (toen 50.000 euro) per persoon door Greenpeace. Uiteindelijk kregen alle bemanningsleden op 19 december amnestie. Met de actie tegen de Arctic Sunrise wilde Poetin voor alles duidelijk maken dat Rusland zonder weifelen overal zijn nationale belangen zal verdedigen als die worden bedreigd, aldus de Nezavisimaja Gazeta.