Rusland in 2011 en 2012 (13 en slot): televisie

René Does

De eerste jaren van het tweede decennium van de 21ste eeuw zijn alweer achter de rug. In Rusland zijn 2011 en 2012 twee bijzondere jaren geweest met een piek in aandacht in de winter van 2011 en 2012: de tijd dat er tamelijk onverwacht een sterke oppositiebeweging tegen het bewind van Vladimir Poetin opstond.

Als vervolg op een dergelijke serie op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2011 en 2012. Vanwege de hierboven gesignaleerde piekbeweging zijn deze twee jaren interessant om in één keer te behandelen. De serie werd weer gemaakt op basis van speciale dikke eindejaarsbijlagen van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2011 en 29 december 2012.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de bijlagen dertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio´s, ´nabije´ buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), ´verre´ buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, kunst en televisie. De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het dertiende deel, over televisie.

2011

1. 

   'De Grote Burger' was de eerste film die in 1938 op tv werd uitgezonden.
   Bekijk de film.

   Tachtig jaar televisie. Op 1 oktober was het tachtig jaar geleden dat in Rusland en in de gehele wereld de eerste televisie-uitzending plaatsvond. Dit gebeurde in de Moskouse radiozender op de Nikolskistraat onder leiding van de natuurkundige Boris Rozing. Het ging nog om stilstaande beelden.
   In de lente van 1932 werden door de fabriek Komintern in Leningrad de eerste televisietoestellen geproduceerd. Ruim een jaar later ging Moskouse Radio de eerste dagelijkse televisie-uitzendingen verzorgen. In november 1934 vond de eerste uitzending met geluid plaats. Deze duurde 25 minuten en bestond eruit dat acteur Ivan Moskvin een verhaal van Anton Tsjechov voorlas.
   Vanaf 10 maart 1939 werd er door de Centrale Televisie van de USSR dagelijks uitgezonden vanaf de Sjabalovstraat. Deze uitzendingen hadden een bereik van zestig kilometer. In 1941 waren er 400 televisietoestellen in Moskou. Tussen 1941 en 1945 waren er vanwege de oorlog geen televisie-uitzendingen. Vanaf 1955 waren er landelijke televisie-uitzendingen over de gehele Sovjet-Unie.
   Vandaag de dag telt Rusland ongeveer 200 televisiestations die via de ether uitzenden en ongeveer 500 kabeltelevisiezenders. Slechts 2 procent van de Russen kijkt nooit televisie.
2. Talkshow Vrijheid en rechtvaardigheid. Een talkshow waarin maatschappelijke vraagstukken diepgaand worden behandeld aan de hand van de ervaringen van mensen die zwaar in problemen zijn geraakt en hieruit geen uitweg meer weten: dit is het format van het praatprogramma Vrijheid en rechtvaardigheid op het Eerste Kanaal. Het programma is een doorstart van de talkshow Rechtvaardigheid, die een jaar eerder door REN TV van de zender werd geschrapt.
   De presentator van de nieuwe talkshow is Andrej Makarov, die geprezen wordt om zijn oprechte interesse in de problemen van zijn gasten en zijn kunde de diepte in te gaan. Naast de gasten zelf worden in de talkshow ook het studiopubliek en de kijkers thuis bij de discussies betrokken. Kortom, een programma dat de kijkers echt tot denken aanzet.
3. Serie Gesloten school van STS. De vijftien jaar oude jongerenzender STS behoort tot de vijf populairste televisiezenders en is de eerste die zo´n grote populariteit als internetzender heeft. Inmiddels zijn het niet alleen meer jongeren die graag naar de zender kijken, die vooral populair is geworden door zijn prima televisieseries en sitcoms.
   De hit van 2011 is de nieuwe serie Gesloten school, een ´mystieke thriller´ die de spanning en geheimzinnigheid van een film als Twin peaks bezit. De serie gaat over een groep leerlingen en docenten van een gesloten eliteschool in een historisch adellijk landhuis.
4. Stadszender Moskva 24. Op 5 september ging de Moskouse stadszender Moskva 24 (Moskou 24) de lucht in. De nieuwe zender kwam tot stand op initiatief van burgemeester Sergej Sobjanin en beschikt over de modernste en beste techniek. De zender brengt 24 uur per dag stadsnieuws, fileberichten en weersvoorspellingen. Dit alles aangevuld met speciale thema-uitzendingen over de hoofdstad.
5. Peper op de televisie. ´Scherpe en gelijktijdig grappige televisie voor mannen en vouwen van 40 jaar die nog steeds willen vlammen, al is het maar virtueel.´ Met deze formule begon de zender PERETS (perets is het Russische woord voor ´peper´) op 17 oktober zijn uitzendingen.
   PERETS brengt vooral reality shows, zoals over moeders die voor hun zoon op zoek gaan naar een geschikte huwelijkspartner, voormalige gevangenen die weer in de maatschappij moeten integreren en straatjongens in de stad Rostov. Verder is er de show Hoe ik naar Moskou reisde met sketches over wat bezoekers van Moskou uit de provincie naar hun mening allemaal voor vreemds in de hoofdstad tegenkomen. Sociale vraagstukken op een humoristische manier belichten is het doel van de nieuwe zender.

2012

1. Oprichting van publieke televisie. In Rusland bestaan in principe twee vormen van televisie: staatstelevisie en commerciële televisie. In december 2011 sprak president Dmitri Medvedev het voornemen uit in Rusland ook een publieke televisiezender op te richten. 2012 stond in het teken van de oprichting van de zender Maatschappelijke Televisie (OTV), die per 1 januari 2013 moest gaan uitzenden (later werd de startdatum verlaat naar 19 mei).
   In het voorjaar vroeg het onderzoeksbureau Russisch Centrum voor de Bestudering van de Publieke Opinie (VTsIOM) aan de Russen wat zij van publieke televisie verwachtten. Ruim de helft van de respondenten antwoordde voor het eerst van het voornemen te horen en slechts 7 procent wist te vertellen wat publieke televisie is.
   Maar zowel de wetenden als de onwetenden wisten de kern van publieke televisie te omschrijven met definities als ´een alternatief voor de staats- en commerciële zenders´, ´geen censuur, reclame en zwartmakerij´, ´een eerlijke belichting van gebeurtenissen´ en ´nadruk op informatie en voorlichting´. De uitgangspunten van OTV zijn ´onafhankelijkheid, problematisering en reflexie´.
   Wordt OTV de Russische variant van de BBC? Dat is nog afwachten, maar de oprichting van OTV is volgens de Nezavisimaja Gazeta ´de belangrijkste mediagebeurtenis van het jaar´.
2. Voice of Russia. Ook Rusland kreeg zijn Voice of… Het programma, uitgezonden op het Eerste Kanaal, werd meteen het populairste van de Russische televisie. ´Het blijkt dat er in het land niet alleen geweldige stemmen zijn, maar ook positieve, verstandige jonge mensen die daarover beschikken.´
   Het aantal mannelijke en vrouwelijke deelnemers was bij de start gelijk, maar in de halve finale waren er alleen jonge vrouwen overgebleven: Anastasija Solovjova, Elmira Kalimoellina, Dina Garipova en Margarita Pazojan. En nog meer positiefs: de inkomsten uit de stemming per sms worden besteed aan de genezing van zieke kinderen.
3. Documentairekanaal 24 Dok. Liefhebbers van goede documentaires kunnen hun hart ophalen op de Russische televisie. In december maakte het documentairekanaal 24 Dok een doorstart met een nieuw format: van een nadruk op Russische documentaires probeert de zender tegenwoordig de beste documentaires in de wereld uit te zenden.
   De documentaires worden uitgezonden in zes rubrieken: Rusland, kunst, ecologie, internationale betrekkingen, human interest en politiek. 24 Dok is een zender ´voor degenen die niet onverschillig staan tegenover wat er in de moderne samenleving gebeurt´.
4. Mislukt filmexperiment. Eind augustus zond de landelijke zender NTV de vijfdelige documentairefilm Rusland. Volledige verduistering uit. Deze wordt omschreven als een mockumentary. De bekende regisseur Andrej Losjak wilde met de film de spot drijven met de goedgelovigheid en paranoïde trekken van de gemiddelde televisiekijker in Rusland, maar hij schoot zijn doel voorbij, want de boodschap werd niet begrepen door de meeste kijkers. De film werd meer opgevat als belediging dan als het bedoelde intellectuele spel over kijkgedrag.
5. 

   Zjoekov met Montgomery, Berlijn 12 juli 1945.
   Foto: Imperial War Museums.

   Omstreden serie over maarschalk Zjoekov. In het begin van het jaar zond het Eerste Kanaal een televisieserie uit over Georgi Zjoekov, de beroemde sovjetmaarschalk onder wiens militaire leiding het sovjetleger de overwinning op nazi-Duitsland in de Tweede Wereldoorlog behaalde: Zjoekov. De rol van Zjoekov werd geweldig vertolkt door de acteur Aleksandr Baloejev.
   De serie riep veel discussie op, omdat Zjoekov niet - zoals gebruikelijk - alleen als oorlogsheld werd afgeschilderd, maar er ook aandacht werd besteed aan zijn moeizame verhouding met Stalin, zijn ´onwettige uitvoer en toe-eigening van kunstschatten uit Duitsland´ en zijn persoonlijke leven, waaronder affaires met vrouwen.
   Zo vonden zijn dochters dat zij eerst het scenario van de serie hadden moeten mogen lezen. Zij stelden dat de serie meer weghad van een populaire roman onder de titel Zjoekov en zijn vrouwen dan een evenwichtig portret dat het leven Zjoekov in al zijn aspecten liet zien.
   De Nezavisimaja Gazeta meent echter dat Zjoekov terecht waarheidsgetrouw is geportretteerd, als een man met zowel successen als tekortkomingen. En dat is gelukt, aldus de krant, omdat de film met oprechtheid en medegevoel is gemaakt door regisseur Aleksej Moeradov. (De hele serie is te zien op YouTube.)