Rusland in 2011 en 2012 (8): wetenschap

René Does

De eerste jaren van het tweede decennium van de 21ste eeuw zijn alweer achter de rug. In Rusland zijn 2011 en 2012 twee bijzondere jaren geweest met een piek in aandacht in de winter van 2011 en 2012: de tijd dat er tamelijk onverwacht een sterke oppositiebeweging tegen het bewind van Vladimir Poetin opstond.

Als vervolg op een dergelijke serie op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2011 en 2012. Vanwege de hierboven gesignaleerde piekbeweging zijn deze twee jaren interessant om in één keer te behandelen. De serie werd weer gemaakt op basis van speciale dikke eindejaarsbijlagen van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2011 en 29 december 2012.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de bijlagen dertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio´s, ´nabije´ buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), ´verre´ buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, kunst en televisie. De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het achtste deel, over de wetenschap.

2011

1. Mislukking van de Fobos-Groent. De bedenkers van het programma lieten zich er niet over uit, maar de lancering van het ´apparaat´ Fobos-Groent op 9 november is uitgelopen op een mislukking. Het ruimteapparaat was bestemd om als basis te dienen voor Russische ruimtevluchten naar de planeet Mars, maar na de lancering van het apparaat lukte het niet contact te krijgen met de Fobos-Groent. Volgens de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA zou het apparaat tot 11 januari in de ruimte overleven. Jammer, maar helaas.
2. Kernramp in Fukushima. Om 8.46 uur Moskouse tijd op 11 maart (11.46 uur Nederlandse tijd) werd de oostkust van Japan getroffen door een zware aardbeving van 9,1 op de Schaal van Richter, waarna er een veertien meter hoge tsunami op de oostkust afstormde. Dit leidde vervolgens tot een van de grootste kernrampen uit de geschiedenis van de kernenergie, namelijk de ontploffing van de kerncentrale van Fukushima. De omvang van de ramp deed de Russen opnieuw denken aan de term stalker uit de science fiction-boeken van de broers Stroegatski.
3. Oermens uit de Altaj. Samen met de Neanderthalers vormden zij het begin van de mensheid. Het gaat om de Denisovtsy, die 40.000 jaar geleden in het Zuid-Siberische Altaj-gebergte leefden, van wie resten op 100 kilometer van de Denisov-grotten in het Altaj-gebergte zijn gevonden.
   De historica Marija Mednikova van het Instituut van Archeologie van de Russische Academie van Wetenschappen schreef er een boek over, dat in juli verscheen, en het tijdschrift Science wijdde er op 26 augustus een artikel aan (nr. 333). De denisovtsy (of Denisova-mensen) waren een van de eerste mensengemeenschapen, die de aarde bevolkten.
4. Overlijden van Steve Jobs. Op 5 oktober overleed in Palo Alto (Californië) Steve Jobs, de oprichter van het technologieconcern Apple. Hij was een icoon van de moderne massacultuur. ´Jobs bracht de esthetiek terug in het zakenleven en in de technische innovaties,´ aldus de Nezavisimaja Gazeta.
5. Voltooiing experiment Mars-500. Op 4 november kwam het experiment Mars-500 ten einde. Als proef voor een toekomstige bemande vlucht naar de planeet Mars brachten zes ´marsonauten´ 520 dagen door in volledige isolatie in een proefopstelling in het Instituut voor Medisch Biologische Vraagstukken van de Russische Academie van wetenschappen. De commandant van de ´bemanning´ was de Rus Aleksej Sitev. De vraag blijft echter: wat wil de mensheid bereiken met vluchten naar Mars, want ´De ruimte is het meest vijandige milieu voor de mens´.

2012

1. De ontdekking van het higgsboson deeltje. Op 4 juli werd in het nucleaire onderzoekscentrum van de Europese Unie in Geneve, het CERN, de ontdekking van een nieuw elementair deeltje bekend gemaakt, het higgsboson deeltje. Het werd ook wel het ´Godsdeeltje´ genoemd. Vierduizend geleerden hadden meegewerkt aan de experimenten, onder wie 300 Russen. Nu is het volgens de krant nog wachten op de geleerden die de mensheid in begrijpelijke taal vertellen hoe het universum is opgebouwd.
2. Privé-initiatief in de ruimte. Voor het eerst vond er een ruimtevlucht plaats, die op privé-initiatief tot stand kwam. Op 22 mei werd het ruimtevrachtschip de Dragon gelanceerd. De Dragon brengt nu vracht naar de ruimte, maar zal in de toekomst ook astronauten kunnen vervoeren. Dat de lancering van een ruimteschip door privé-initiatief, van het Amerikaanse bedrijf Space X, tot stand kwam, is volgens de Nezavisimaja Gazeta ´de start van een nieuw tijdperk in de verovering van de kosmische ruimte´.
3. Menselijke sprong uit de stratosfeer. Voor het eerst maakte een mens een sprong door de geluidsbarrière zonder gebruikmaking van speciale constructies. Op 14 oktober liet de Oostenrijkse parachutespringer Felix Baumgartner zich vanaf 39 kilometer hoogte naar de aarde vallen. Zijn val duurde 15 minuten. Na 40 seconden bereikte hij de geluidsbarrière en na 5,5 minuten ging zijn parachute open. De topsnelheid die hij bereikte bedroeg 1.340 kilometer per uur.
   Zijn val werd met een vertraging van 20 seconden uitgezonden, om in het geval van noodlottige gebeurtenissen de uitzending te kunnen staken. Misschien dat in de toekomst de uitspraak 'Kom jij van de Maan of zo?' werkelijkheid wordt.
4. 

   Poetin spreekt de zaal van de Russische Academie van Wetenschappen toe. Foto: kremlin.ru.

   Poetin bezoekt RAN. De Russische Academie van Wetenschappen (RAN) is zowel de belangrijkste wetenschappelijke organisatie van Rusland als de grootste wetenschappelijke organisatie ter wereld. Op 22 mei bezocht president Poetin de jaarlijkse Algemene Vergadering van de RAN.
   Tijdens zijn toespraak vertelde Poetin de RAN-leden dat de Russische wetenschap moest bijdragen aan de belangrijkste doelen die het land zich had gesteld, namelijk de oprichting van een hoogtechnologische industrie, de waarborging van een hoge levensstandaard van de Russische bevolking en de versterking van de internationale positie van het land. Hiertoe beloofde hij extra middelen voor de wetenschapsfondsen, verhoging van de salarissen van wetenschappers tot het dubbele van het gemiddelde salaris in 2018 en stijging van de uitgaven voor (technologisch) onderzoek tot 1,8 procent van het bruto binnenlands product in 2015 en daarna verdere stijging tot het mondiale gemiddelde, 2,5 procent van het BBP (in 2011 bedroegen ze in Rusland met 24,9 miljard roebel (ongeveer 600 miljoen euro) 1,05 procent van het BBP).
   Verder stelde Poetin dat de Russische wetenschap de overlevingsfase achter de rug had en zich nu in een nieuwe ontwikkelingsfase bevond. Maar hij merkte ook op dat de hogere uitgaven voor wetenschap in de afgelopen tien jaar zich lang niet voldoende in nuttige uitvindingen hadden vertaald. Zo was het budget voor de RAN in deze periode gestegen van 12,6 naar 64,1 miljard roebel (1,5 miljard euro) per jaar.
   De krant vraagt zich af of Poetin als conservatief politicus niet teveel hoop vestigt op de RAN, immers een 'conservatieve structuur', in zijn streven technologische innovatie te bereiken. Kan hij dan niet beter vertrouwen op de ondernemingssector?
5. China concurrent in de ruimte. Met de lancering door China op 18 juni van de bemande ruimtevlucht Shenzhou-9 naar het Chinese ruimtelaboratorium Tiangong-1 en de geslaagde koppeling van de Shenzou-9 aan het ruimtestation, hebben de Russen, Amerikanen en Europeanen er in de ruimte een nieuwe concurrent bij. China dus. In de Shenzou-9 zaten drie Chinese kosmonauten, onder wie de eerste Chinese vrouw in de ruimte, de 33jarige Liu Jan. Hoewel de Tiangong-1 naar ruimtevaartbegrippen maar een klein ruimtestationnetje is, blijft het feit dat er in de zomer twee ruimtestations om de aarde cirkelden: het internationale ISS en de Chinese Tiangong-1.