Rusland in 2011 en 2012 (9): militaire zaken

René Does

De eerste jaren van het tweede decennium van de 21ste eeuw zijn alweer achter de rug. In Rusland zijn 2011 en 2012 twee bijzondere jaren geweest met een piek in aandacht in de winter van 2011 en 2012: de tijd dat er tamelijk onverwacht een sterke oppositiebeweging tegen het bewind van Vladimir Poetin opstond.

Als vervolg op een dergelijke serie op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2011 en 2012. Vanwege de hierboven gesignaleerde piekbeweging zijn deze twee jaren interessant om in één keer te behandelen. De serie werd weer gemaakt op basis van speciale dikke eindejaarsbijlagen van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2011 en 29 december 2012.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de bijlagen dertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio´s, ´nabije´ buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), ´verre´ buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, kunst en televisie. De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het negende deel, over militaire zaken.

2011

1. Eerste hervormingsfase voltooid. De voltooiing van de eerste hervormingsfase van de Russische strijdkrachten was de belangrijkste militaire gebeurtenis van het jaar. De meest opvallende resultaten waren:
   
   • Een effectiever bestuurssysteem van de strijdkrachten door de oprichting van vier militaire districten op geografische basis: West, Zuid, Oost en Noord.
   • Decentralisering van de commandostructuren en inkrimping van het aantal commandolagen. Zo vallen alleen de strategische lange afstandsraketten en de ruimte- en luchtdefensie nog direct onder het commando van de Generale Staf en de Opperbevelhebber.
   • De start van de herbewapening van leger en vloot met modernere technische middelen. In 2012 zou voor dit doel één biljoen roebel (25 miljard euro) worden gereserveerd. Zo hebben de strategische raketeenheden de eerste mobiele nieuwe lange afstandsraketten van het type RS-23 (de Jars) gekregen.
   • Langere en betere training in alle legeronderdelen en op alle niveaus. Zo konden piloten van gevechtsvliegtuigen 120 trainingsuren in de lucht maken, tien maal zo lang als in de jaren negentig, hoewel dit nog altijd minder was dan het aantal trainingsuren in de lucht van piloten van de westerse grootmachten, die jaarlijks 250 tot 270 vlieguren maken.
   • Het begin van het aannemen van 425.000 beroepssoldaten (kontraktniki), die een stevige militaire beroepsopleiding zullen krijgen voor hun indienstneming.
2. Vastlopen van plannen voor gemeenschappelijk raketschild met NAVO. De besprekingen tussen Rusland en de NAVO over de oprichting van een gemeenschappelijk raketschild tegen 'schurkenstaten' liepen vast. Er bleek te veel wantrouwen tussen beide partijen te zijn. De NAVO kon Rusland er niet van overtuigen dat de anti-raketverdediging die in Spanje, Roemenië en wellicht ook in Turkije wordt geïnstalleerd niet ook tegen Rusland gericht was. De Russen op hun beurt vroegen om een juridische garantie van deze toezegging, maar daar wilde de NAVO niet aan.
3. Moeizame uitvoering militaire staatsbestellingen. De termijnen voor het afsluiten van de jaarlijkse bestellingen door de staat bij de militaire bedrijven van het land werden algemeen overschreden. Pas in december werd een eindcontract afgesloten. Het Ministerie van Defensie hanteert als regel dat prijsverhogingen alleen de officiële inflatie mogen volgen, maar die is lager dan de werkelijke inflatie.
   Verder gaat het ministerie uit van een winstvoet voor bedrijven van 20 procent bij het inzetten van eigen middelen, van 25 procent bij het aangaan van kredieten en van 1 procent bij het inzetten van onderaannemers. Aangezien militaire bedrijven in Rusland in 90 procent van de contracten onderdelen, machines en materialen uit samenwerkingsovereenkomsten met onderaannemers gebruiken, vinden zij dat de door het ministerie aangeboden contracten te weinig opleveren.
4. Oprichting van de Troepen voor Lucht- en Ruimteverdediging. De luchtoorlog in 1999 van de NAVO tegen Servië maakte de Russische politieke en militaire leiders er definitief van bewust dat een moderne oorlog in de eerste plaats in de lucht wordt gevoerd en gewonnen. Sinds 1999 wordt dan ook gesproken over de oprichting van geïntegreerde Troepen voor Lucht- en Ruimteverdediging (VKO), maar pas dit jaar kwam het er echt van.
   In de VKO werden alle luchtverdedigings- en anti-raketsystemen en de radarsystemen die voor raketaanvallen moeten waarschuwen, in één eenheid, de VKO, geïntegreerd. De VKO bieden een verdedigingsparaplu voor 140 van de belangrijkste bestuurseenheden en economische en energiebedrijven van Rusland, waaronder alle kerncentrales. Door de VKO wordt momenteel twee derde van het grondgebied gedekt. In 2018 moet dit het hele territorium van Rusland zijn. Als bevelhebber van de VKO werd generaal-luitenant Oleg Ostapenko benoemd.
5. Hogere lonen en pensioenen. Op 5 december legde de regering per 1 januari 2012 flinke verhogingen van de lonen en pensioenen voor Russische militairen vast. Het gaat in bijna alle gevallen om een ruime verdubbeling. Zo ziet een luitenant zijn maandsalaris stijgen van gemiddeld 24.342 roebel in 2011 naar 55 tot 60 duizend roebel (1.400 tot 1.500 euro) in het nieuwe jaar. 'De flinke stijging van de lonen en pensioenen van officieren geeft het leger aanzienlijk meer autoriteit,' aldus de Nezavisimaja Gazeta.

2012

1. Vernieuwing van strategische rakettroepen. De Strategische rakettroepen (RVSN) zagen een derde van hun wapensystemen vernieuwd worden. Het ging om 96 'raketcomplexen'. De RVSN beschikken momenteel over 491 lanceerinstallaties en 1.499 kernkoppen. De Amerikanen hebben er respectievelijk 808 en 1.737. Volgens het START-3-verdrag mogen beide landen er in 2017 respectievelijk 700 en 1.550 van hebben dan wel overhouden. Rusland heeft dus nog wat in te halen.
   Generaal-majoor Sergej Karakajev van de RVSN kondigde aan dat in de periode 2018-2020 zijn troepen met geheel vernieuwde systemen moeten zijn uitgerust en dat die iedere anti-raketverdediging van de NAVO tegen die tijd moeten kunnen omzeilen. Verder werd de ontwikkeling van nieuwe strategische raketten van het type SS-18 Satan aangekondigd.
2. 

   Dinsdagochtend 2 juli 2013 mislukte de lancering van een Proton-m raket, waardoor drie GLONASS satelieten verloren gingen. Foto: www.nasaspaceflight.com. Zie ook YouTube.

   Neergang van het satellietsysteem GLONASS. In het ruimtebeleid van Rusland spelen de satellieten van het navigatiesysteem GLONASS een centrale rol. Het is de Russische versie van GPS. GLONASS is het product van de NV ´Russische Kosmische Systemen´ (RKS), waarvan hoofddirecteur en hoofdconstructeur Joeri Oerlitsjitsj de spil vormde.
   Er moesten 28 satellieten van GLONASS rond de aarde gaan cirkelen, 24 werkende en vier reservesatellieten. Maar Oerlitsjitsj werd beschuldigd van de diefstal van 6,5 miljard roebel (ruim 150 miljoen euro), waarna hij gedwongen werd afstand te doen van zijn functies. Er draaiden op dat moment 23 GLONASS-satellieten rond de aarde, net eentje te weinig om de hele aardbol te kunnen dekken.
   Omdat het Ministerie van Defensie geen gebruik wilde maken van GLONASS, betekent het vertrek van Oerlitsjitsj bij RKS dat GLONASS aan een neergang is begonnen, ook al had de regering een ontwikkelingsprogramma voor GLONASS tot het jaar 2020 ter waarde van 326 miljard roebel (ongeveer acht miljard euro).
3. Eerste beroepssergeanten afgestudeerd. In het kader van het programma voor het opleiden en aanstellen van 425.000 beroepsmilitairen als onderdeel van de militaire hervormingen hebben de eerste 175 beroepssergeanten hun opleiding afgerond. Deze eerste groep toonde aan dat een derde van de kandidaat-sergeanten die aan de opleiding beginnen deze niet afmaken.
   Viceminister van Defensie Nikolaj Pankov meldde dat jaarlijks 15.000 beroepsmilitairen hun opleiding zouden moeten afronden, hetgeen betekent dat uitvoering van het opleidingsprogramma 25 tot 30 jaar in beslag zal nemen. Daarentegen zei het inmiddels ontslagen hoofd van het onderwijsdepartement van het ministerie, Jekaterina Prijezzjeva, dat de opleiding van de 425.000 beroepssergeanten in 2017 afgrond zou moeten en kunnen zijn. Maar ook het schema van Pankov zal volgens de bestaande praktijk moeilijk gehaald kunnen worden.
   Volgens de Nezavisimaja Gazeta kan het opleidingsprogramma best verkort worden van 34 maanden naar een jaar en hoeft de opleiding niet per se aan de militaire hogescholen gevolgd te worden: de reguliere opleidingscentra van het leger volstaan. De krant stelt dat er best tijd en geld kan worden gewonnen zonder dat de kwaliteit van de nieuwe beroepsofficieren geweld wordt aangedaan.
4. Schandaal in Amerikaanse legertop. Niet alleen de Russische legertop produceert financiële scandalen en overspelaffaires. In 2012 was ook Amerika in de ban van een overspelaffaire: oud-generaal David Petreaus van het Centrale Commado van de Amerikaanse strijdkrachten en in 2007 en 2008 de bevelhebber van de Amerikaanse legermacht in Irak, bleek een affaire hebben gehad met zijn biografe Paula Broadwell. Hierdoor moest hij op 9 november aftreden. Hij was op dat moment directeur van de CIA.
5. 

   Dmitri Rogozin. Foto: oborona.gov.ru.

   Een jaar vicepremier Dmitri Rogozin. In december 2011 werd Dmitri Rogozin, de voormalige ambassadeur van Rusland bij de NAVO, de vicepremier met het militair-industriële complex in zijn beleidsportefeuille. Voor leger en vloot heeft president Poetin tot 2020 een duur moderniseringsprogramma gelanceerd ter waarde van 20 biljoen roebel (50 miljard euro).
   Volgens de krant is het Rogozin in een jaar gelukt het militair-industriële complex van Rusland in dit opzicht in beweging te krijgen na een periode van stilstand van 20 jaar. Dat is op zich al een prestatie. Zo bezocht de energieke Rogozin alle grote militaire bedrijven van het land en werd er bij de militair-industriële commissie van de Staatsdoema een Maatschappelijke Raad opgericht, waarin militaire geleerden, ontwerpers, bedrijfsdirecteuren, veteranen en journalisten zitting kregen.
   Deze ´steun van de civil society´ in militaire zaken kan volgen de Nezavisimaja Gazeta behulpzaam zijn in het oplossen van problemen als de vaststelling van prijzen voor militaire producten tussen het Ministerie van Defensie en de bedrijven in het militair-industriële complex van Rusland.