Rusland in 2011 en 2012 (12): kunst en performances

René Does

De eerste jaren van het tweede decennium van de 21ste eeuw zijn alweer achter de rug. In Rusland zijn 2011 en 2012 twee bijzondere jaren geweest met een piek in aandacht in de winter van 2011 en 2012: de tijd dat er tamelijk onverwacht een sterke oppositiebeweging tegen het bewind van Vladimir Poetin opstond.

Als vervolg op een dergelijke serie op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2011 en 2012. Vanwege de hierboven gesignaleerde piekbeweging zijn deze twee jaren interessant om in één keer te behandelen. De serie werd weer gemaakt op basis van speciale dikke eindejaarsbijlagen van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2011 en 29 december 2012.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de bijlagen dertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio´s, ´nabije´ buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), ´verre´ buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, kunst en televisie. De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het twaalfde deel, over kunst en performances.

2011

1. 

   De erecte fallus voor het gebouw van de FSB. Bekijk het filmpje op YouTube.

   Prijs voor vervolgde kunstgroep Vojna. De kunstgroep Vojna (Oorlog), in 2010 wereldwijd bekend geworden door het kunstwerk ´Lid gevangen bij de KGB´, dat wil zeggen de geschilderde penis in erectie bij opening op de Litejny most (Gieterijbrug) in Sint Petersburg, kreeg de staatsprijs voor moderne kunst ´Innovatie´ toegekend. De groep had echter niet ingestemd met de nominatie.
   Een van de groepsleiders, Aleksej Ploetser-Sarno, verklaarde geen staatsprijs te willen ontvangen van een ´maffiose macht´. Bovendien zaten twee andere groepsleden, Oleg Vorotnikov en Leonid Nikolajev, in een Petersburgs huis van bewaring vanwege het schade toebrengen aan twee politieauto´s tijdens hun performance ´Paleisrevolutie´. Het geldbedrag dat aan de staatsprijs vastzat, 400.000 roebel (10.000 euro) werd door Vojna meteen geschonken aan de mensenrechtenorganisatie Agora.
   Verder vluchtten de groepsleden Ploetser-Sarno, Vorotnikov (op borgtocht vrij) en Natalja Sokol naar het buitenland om aan strafrechtelijke vervolging te ontkomen. Maar ja, aan de andere kant kon de jury van Innovatie niets anders doen de prijs aan Vojna toekennen om inhoudelijk serieus genomen te blijven worden.
2. Vierde Moskouse Biënnale. In de herfst vond in Moskou en Jekaterinboerg, Nizjni Novgorod, Kiev en Londen, de Vierde Moskouse Biënnale van Moderne Kunst plaats. Er waren niet zo veel bezoekers als tijdens de vorige biënnale, 70.000 tegen 100.000, maar toch was ook dit aantal een succes te noemen. Allerlei vormen van moderne kunst uit heden en verleden waren te bewonderen. De belangrijkste inhoudelijke bijdrage van de biënnale was de promotie van nieuwe media in de moderne kunst.
3. Poesjkin Museum meest bezocht. In het jaar voor zijn honderdste verjaardag was het Poesjkin Museum in Moskou het populairste en meest bezochte museum van Rusland van het jaar. Alle tentoonstellingen in het grote museumcomplex trokken tienduizenden bezoekers. Het hoogste aantal bezoekers kwam naar de tentoonstelling van werk van Salvador Dail: 270.000 bezoekers in twee maanden tijd.
4. Verhuizing van de Garazj naar Gorki-park. In de aanloop van de verhuizing van de bekende tentoonstellingsruimte Garazj naar het gerenoveerde Gorki-park in 2012 vond in de Garazj een gewaagde en veelbesproken performance van de Servische kunstenares Marina Abramovic plaats: Imponderabilia. Zo werden bezoekers onder skeletten begraven om de angst voor de dood te overwinnen.
   Bij binnenkomst van de performance moesten bezoekers door een smalle toegang tussen een naakte man en een naakte vrouw door lopen. De toegang was zo smal dat men zijdelings tussen de man en de vrouw door moest. De interessante kwestie is dan: keert de bezoeker zich naar de naakte man of naar de naakte vrouw?
5. Huwelijk van prins William en Kate Middleton. Hoe belangrijk iemand kunst ook kan vinden, de meest bekeken performance van het jaar was toch de huwelijksplechtigheid van de Britse prins William met Kate Middleton. Ongeveer twee miljard mensen wereldwijd volgden deze gebeurtenis via radio of televisie.

2012

1. 

   'Studie voor Improvisatie 8' van Kandinsky. Foto: www.christies.com.

   Herstel van de Russische kunstmarkt. De Russische kunstmarkt toonde een flink herstel, hoewel deze zich voornamelijk afspeelde in de Londense veilinghuizen Sotheby´s en Christie´s. Christie´s haalde in de twee Russische weken 25 miljoen pond op.
   Dit was aanzienlijk minder dan in het recordjaar 2007, toen voor 60 miljoen pond werd verkocht, maar aanzienlijk meer dan in het crisisjaar 2009 (tien miljoen pond). Maar het meest betaald voor een Russisch kunstwerk werd er tijdens een veiling van Sothebie´s in New York: 23 miljoen dollar voor het schilderij Studie voor improvisatie 8 uit 1909. Hiermee werd dit schilderij het tweede dure Russische schilderij op een veiling ooit, na Suprematische compositie van Kazimir Malevitsj, dat in 2008 voor 60 miljoen dollar werd verkocht.
2. Poesjkin Museum 100 jaar. Het beroemde, grote Poesjkin Museum in Moskou vierde zijn honderdste verjaardag en directrice (sinds 1961), Irina Antonova, werd negentig jaar. De verjaardag ging gepaard met topexposities en recordaantallen bezoekers, gratis bezoekersdagen en de uitgave van de tweedelige catalogus Honderd jaar Poesjkin Staatsmuseum voor Beeldende Kunst. De catalogus werd in Rusland uitgeroepen tot boek van het jaar.
3. Terugkeer van de Moskouse Internationale Salon voor Schone Kunsten. Na een pauze van vier jaar vond er in Moskou weer een Internationale Salon voor de Schone Kunsten plaats. De eerste salons in de periode 2004-2008 werden gehouden in de Manege. Dit jaar was de salon in het Ekspotsentr aan de Krasnaja Presnja. Bijna tachtig internationale galerieën presenteerden zich op de salon, die tussen de 40.000 en 50.000 bezoekers trok.
   De organisatie van de salon werd gezien als een belangrijke stap in de ontwikkeling van de Russische kunstmarkt. Ten eerste omdat het aanbod uit veel buitenlandse galerieën kwam. Ten tweede omdat de salon voor Russische kunsthandelaren een goed podium was om zich duidelijker te profileren.
4. Museum voor Design geopend. In de Manege in Moskou werd als resultaat van een privé-initiatief het eerste Russische Museum voor Design geopend. De openingstentoonstelling betrof een tentoonstelling over design uit de jaren 50 tot en met 70 in de sovjettijd. Voor het eerst in Rusland krijgt design, dat de wereld van de kunst met het dagelijks leven verbindt, een volwaardige kunstzinnige plaats.
5. Rusland-Duitsland-jaar. 2012 was Rusland-jaar in Duitsland en Duitsland-jaar in Rusland. Het Duitsland-jaar werd geopend in het Historisch Museum in Moskou met de grote tentoonstelling Russen en Duitsers. 1.000 jaar geschiedenis en cultuur. Voor het overige was het jaar tamelijk low profile: in de andere grote musea van het land kwam het thema Duitsland niet of nauwelijks aan bod. Toch was er een spraakmakend project, namelijk het retrospectief van werk van de omstreden Duitse kunstenaar Josef Beuys in het Moskouse Museum voor Moderne Kunst.