Het Vierpartijensysteem: de parlementsverkiezingen in Rusland (5)

René Does

Naast de vier partijen in de huidige Staatsdoema (ER, KPRF, LDPR en SR) zal geen van de tien andere partijen die op 18 september deelnemen aan de Russische parlementsverkiezingen de kiesdrempel van 5 procent halen. Zelfs de 3 procent, die recht geeft op staatssubsidies voor een partij, lijkt voor hen allen te hoog gegrepen. De prognoses voor deze partijen luiden consequent 'rond de 1 procent'.

Die tien andere partijen hebben wel zetels gewonnen in eerdere regionale en plaatselijke verkiezingen; reden waarom ze zonder extra voorwaarden als het verzamelen van handtekeningen en extra partijleden mogen meedoen.

Tot de kansloze '1 procenters' in de proportionele partijverkiezingen behoren ook de partijen van de democratische oppositie - partijen waarop in het Westen vaak gehoopt wordt als enig tegengewicht tegen het binnenlands autoritaire en buitenlands agressieve beleid van president Vladimir Poetin.

Over de prowesterse democratische oppositiepartijen wordt altijd geschreven dat ze 'de rijen moeten sluiten', maar ook dat ze 'hopeloos verdeeld' zijn. Deze uitspaken zijn nog steeds actueel.

Verdeeldheid
De twee belangrijkste democratische oppositiepartijen in de campagne voor de verkiezingen van 18 september zijn Jabloko en PARNAS, de Partij voor Volksvrijheid.

Het oudere Jabloko geldt als een van de weinige echte politieke partijen in Rusland. In de jaren negentig onder president Boris Jeltsin wist de partij altijd tussen de 5 en 10 procent van de stemmen te halen en was in dat decennium dus altijd vertegenwoordigd in de Staatsdoema. De partij werd geleid door Grigori Javlinksi, toen een belangrijke speler in de Russische politiek.

Onder Poetin lukte het niet meer de kiesdrempel van 5 procent te halen en vond er een langzaam maar zekere afkalving van de aanhang plaats. Javlinski speelt nog steeds een grote rol in Jabloko, maar het formele partijleiderschap is tegenwoordig in handen van Emilija Slaboenova.

PARNAS wordt geleid door de eerste premier onder Poetin (mei 2000 - februari 2004), Michail Kasjanov, bijgenaamd 'Misja 2 procent'. De partij werd in oktober 2010 opgericht als coalitie van vier democratische partijen, waaronder de Russische Volksdemocratische Unie van Kasjanov en Solidariteit van wijlen Boris Nemtsov.

In 2014 werden er door PARNAS pogingen ondernomen ook Jabloko en Open Rusland van de vrijgelaten olligarch Michail Chodorkovski bij de partij te betrekken. Echter, tactische discussies (wel of niet boycotten van verkiezingen), ideologische verschillen en botsende ego's van de verschillende partijleiders maakten dit onmogelijk.

Op 27 februari 2015 werd Boris Nemtsov vermoord op de Grote Moskourivierbrug bij het Kremlin. Dit vernieuwde het voornemen van de verschillende democratische partijen de krachten te bundelen, waaronder nu ook de Partij voor de Vooruitgang (PP) van Aleksej Navalny.

Maar Jabloko deed niet mee en de onderlinge geschillen binnen PARNAS speelden in korte tijd opnieuw op. Navalny ging met zijn PP weer snel zijn eigen weg, om vervolgens vanaf de zijlijn sarcastische opmerkingen te plaatsen in de trant van ' Jongens, hou er maar mee op, het wordt toch niets'.

Het weekblad Vlast concludeerde op 23 mei in een overzicht van de democratische partijen voor de verkiezingen: 'Tegen de achtergrond van de democratische coalitie ziet Jabloko eruit als een partij die zich echt op de verkiezingen voorbereidt en zich niet bezighoudt met het naarstig beslechten van interne conflicten.'

Districten
De enige manier om nog een enkele vertegenwoordiger in de Staatsdoema te krijgen is winst in een democratisch gezind kiesdistrict in de districtsverkiezingen.

Jabloko heeft misschien succes in een district in het noordwesten van Rusland (Sint Petersburg, de provincie Leningrad, Karelië), de regio waar de partij traditioneel zijn meeste aanhang heeft. Open Rusland steunt enkele onafhankelijke kandidaten in kiesdistricten in en om Moskou en Sint Petersburg. Ook hier zitten de democratische partijen elkaar eerder dwars dan dat ze tactische verbanden sluiten. Bijvoorbeeld in het perspectiefrijke kiesdistrict van het centrum van Moskou.

Hadden PARNAS en Jabloko eindelijk afgesproken gezamenlijk de PARNAS-kandidaat Andrej Zoebov te steunen, dan fietsen Open Rusland van Chodorkovksi en de PP hier weer doorheen door het kandideren van respectievelijk Marija Baranova en Ljoebov Sobol, waardoor ook dit kiesdistrict naar de ER-kandidaat, Nikolaj Gontsjar, lijkt te zullen gaan.

Het zijn in Rusland sowieso geen goede tijden voor democratische oppositiekandidaten. Naast de onderlinge verdeeldheid lijden ze nog steeds onder het negatieve beeld dat ze onder de bevolking opbouwden in de Jeltsin-periode en de constante negatieve publiciteit in de staatsmedia.

Zo zond televisiezender NTV op 1 april opnamen met een geheime camera van een erotische ontmoeting van Kasjanov met een partijgenote uit, waarin zij de draak staken met andere democratische oppositieleiders en de oprichting van een 'front tegen Navalny' bespraken. Althans, in de documentaire werden de twee Michail Kasjanov en Natalja Pelevina genoemd.