De presidentsverkiezingen in Rusland (7): overige kandidaten

René Does

Naast Vladimir Poetin en Ksenija Sobtsjak zijn er nog zes andere kandidaten voor de Russische presidentsverkiezingen van 18 maart 2018. Het gaat om twee oude bekenden, een onverwachte opvolger en drie opvullers van de lijst.

Om met die laatste te beginnen: er zijn drie kandidaten die nauwelijks in de aandacht staan en vooral toegelaten lijken om wat aanhang bij meer aantrekkelijke concurrenten van Poetin in verwarring te brengen en weg te lokken. Zulke deelnemers worden in de Russische politieke beschouwingen 'spoilers' (spojlery) genoemd.

Het gaat om Sergej Baboerin van de Russische Volksunie, die een mengeling van nationalistische en economisch linkse programmapunten heeft (spoiler van LDPR-leider Vladimir Zjirinovski en KPRF-kandidaat Pavel Groedinin) en Maksim Soerajkin van de partij Communisten van Rusland (nog een spoiler van Groedinin).

Een wat aantrekkelijker kandidaat, voor liberale Russen in de grote steden, lijkt Boris Titov van de Partij voor Groei. Titov was ombudsman voor mensen uit het zakenleven en heeft het uiterlijk van een gedistingeerde zakenman. 'Geen enkele oproep om de barricaden op te gaan kan onze knellende problemen oplossen', schreef Titov op 26 februari in zijn opiniestuk als presidentskandidaat voor de krant RBK.

Hij lijkt een spoiler voor de aanhang van Aleksej Navalny, die weliswaar niet mee mag doen aan de presidentsverkiezingen, maar wel opriep tot een kiezersstaking. Navalny is ook veel radicaler dan Titov in de wijze waarop hij een vrijere en van corrupte verloste economische omgeving in Rusland wil bereiken.

Een oude bekende is Grigori Javlinski van het links-liberale Jabloko. Javlinksi lijkt zijn tijd nu echt te hebben gehad: hij krijgt nog maar heel weinig aandacht en komt in de meeste peilingen niet boven de 1 procent uit.

Twee kandidaten zullen om plaats 2 achter Poetin gaan strijden: oudgediende Vladimir Zjirinovski van de Liberaal-Democratische Partij van Rusland (LDPR) en Pavel Groedinin, de opvolger van Gennadi Zjoeganov als kandidaat van de Communistische Partij van de Russische Federatie (KPRF). Beide partijen hebben automatisch het recht een kandidaat naar voren te schuiven, omdat zij in de Staatsdoema vertegenwoordigd zijn.

Groedinin
Misschien wel de meest democratische activiteit gedurende het gehele verkiezingsproces was de verkiezing van de presidentskandidaat van de KPRF op het partijcongres van 23 december, want partijleider Gennadi Zjoeganov (75) stelde zich niet opnieuw verkiesbaar. Samen met Zjirinovski (71) en Javlinski (65) behoort Zjoeganov tot de mastodonten van de Russische politiek in de postcommunistische tijd.

Zjoeganov verklaarde zijn toch wel onverwachte terugtreden als de KPRF-kandidaat uit zijn gevorderde leeftijd en gezondheidsproblemen. Maar er waren ook steeds meer bedenkingen tegen zijn kandidatuur vanuit regionale KPRF-afdelingen en groeiende vrees dat Zjoeganov niet de nummer 2 in de verkiezingsuitslag zou worden.

Een groot aantal landelijke en regionale partijfunctionarissen werd aangemerkt als zijn mogelijke opvolger. Het KPRF-congres koos echter sovchoz-directeur Pavel Groedinin (57) als de presidentskandidaat van de partij met een uiteindelijk zeer flinke meerderheid van 303 van de 314 stemmen. Groedinin was door Zjoeganov naar voren geschoven als de KPRF-kandidaat.

Zjoeganov kende hem uit de politiek van de provincie Moskou en was onder de indruk van Groedinins economische resultaten en sociale beleid in de Lenin-Sovchoz. Groedinin wordt wel de 'aardbeienkoning' van Rusland genoemd, omdat zijn sovchoz onder de rook van de stad Moskou de grootste aardbeienproducent van het land is.

Stel dat Groedinin tot president zou worden gekozen, dan zou Rusland sterk kunnen gaan lijken op buurland Wit-Rusland, waar voormalig sovchoz-directeur Aleksandr Loekasjenko al weer lange tijd president is. Groedinin zegt Rusland net zo effectief en sociaal te willen leiden als zijn sovchoz. Hij belooft leuke dingen voor communistische en andere linkse kiezers, zoals kwijtschelding van schulden uit persoonlijke leningen en een sterk progressieve loonbelasting als vervanging van de huidige flat tax van 13 procent.

Groedinin is ook populair onder de Russische vrachtwagenchauffeurs omdat hij de afschaffing van het door hen gehate tolsysteem Platon (Plato) belooft. Veel vrachtwagenchauffeurs rijden met zijn portret en steunbetuigingen op hun wagens door het land, wat natuurlijk mooie gratis reclame voor hem is.

Groedinin heeft grote kans de nummer 2 van de uitslag te worden, maar het is moeilijk zijn (potentiële) kiezersgroep in te schatten. Schattingen en prognoses over het percentage stemmen dat hij zou kunnen winnen lopen uiteen van 5 tot 25 procent.

Ook Poetin en zijn staf zien in Groedinin de belangrijkste concurrent. Niet dat hij kan winnen, maar in het voor hen ongunstigste geval zou Groedinin de gewenste hoge uitslag voor Poetin in gevaar kunnen brengen. Hun meest gewilde scenario is dat Groedinin een niet al te hoge uitslag haalt (zo'n 7 procent van de stemmen), maar wel genoeg KPRF-kiezers naar de stembus lokt om een hoog opkomstcijfer te bereiken.

Gelukkig kon de Centrale Kiescommissie Groedinin lange tijd laten bungelen tijdens de registratieprocedure omdat hij bij aanvang daarvan nog steeds 13 buitenlandse bankrekeningen in Zwitserland bleek te bezitten, waaronder een 'metalen rekening' voor zijn goudvoorraadje. Er werd om die reden openlijk getalmd met zijn registratie als KPRF-kandidaat en er werd de mogelijkheid geopperd om op 18 maart in de stembureaus een officiële mededeling op te hangen met het bericht 'Pavel Groedinin had tijdens zijn registratie als kandidaat nog ongeoorloofde buitenlandse bankrekeningen openstaan.'

Ook de (potentiële) KPRF-achterban staat nog niet eensgezind achter Groedinin. Aan de ene kant blijkt hij, anders dan de kale en wat stramme Zjoeganov, een energieke campagnevoerder te zijn met een bos golvend haar (en een snor), die bovendien kan bogen op de populariteit van zijn werknemers in de aardbeiensovchoz en aantrekkelijke programmapunten voor de partijaanhang heeft.

Aan de andere kant heeft hij, door zijn snelle parachutering, nog niet de volledige steun onder alle kopstukken binnen de partij. Bovendien zal een bedrijfsdirecteur die miljonair is met 13 bankrekeningen in Zwitserland voor veel communisten een niet erg geloofwaardige kandidaat zijn.

Zjirinovski
Groedinins grootste concurrent voor de nummer 2-positie lijkt LDPR-leider Vladimir Zjirinovski. Voor Zjirinovski is deelnemen aan de presidentsverkiezingen belangrijker dan het winnen van de tweede plaats, hoewel dit natuurlijk leuk meegenomen zou zijn. Zowel Zjirinovski persoonlijk als zijn partij zijn financieel en organisatorisch afhankelijk van loyale deelname in het bestaande politieke systeem.

Als partij met een nationalistisch-populistisch programma bedient de LDPR een specifiek electoraat. Sinds de oprichting aan het eind van de jaren tachtig doet de partij aan wat we nu etnische 'identiteitspolitiek' noemen: het beschermen van de rechten en belangen van de etnische Russen in binnen- en buitenland en het beschimpen van alle krachten die deze belangen in de ogen van de LDPR bedreigen. Daarnaast mag Zjirinovski zijn persoonlijke hobby uitleven: het schetsen van allerhande geopolitieke vergezichten.

De LDPR is vanaf het begin altijd vooral een parlementaire partij geweest die zijn meeste invloed uitoefent binnen de structuren van de Staatsdoema. In de regel haalt de LDPR hogere uitslagen in de parlementsverkiezingen dan LDPR-kandidaat Vladimir Zjirinovski in de presidentsverkiezing. Het hoogtepunt bereikten Zjirinovski en zijn partij tijdens de parlementsverkiezingen van december 1993, toen ze met een voor iedereen verrassende 22,9 procent van de stemmen de Staatsdoema binnen denderde.

Zjirinovski bezet met zijn nieuwe kandidatuur nu de koppositie wat betreft aantal deelnames aan presidentsverkiezingen, namelijk 6. Alleen in 2004 was hij niet van de partij en stuurde hij zijn persoonlijke lijfwacht Oleg Malysjkin het strijdperk in. Zjirinovski sluit niet uit dat hij in 2024 opnieuw gewoon van de partij zal zijn.