Presidentsverkiezingen in Rusland (1): de rokirovka

René Does

Hoewel niemand eraan twijfelt dat Vladimir Poetin op 4 maart de Russische presidentsverkiezingen zal winnen, ook niet de Russische kiezers die er niet blij mee zullen zijn, gaat het voor hem niettemin niet van een leien dakje. Heel misschien is er zelfs een klein kansje dat Poetin drie weken later een tweede ronde nodig heeft. Dat er op deze gedachte gekomen kan worden, is op zich al bijzonder verrassend. In dit eerste deel van een serie artikelen over de komende presidentsverkiezingen moet er daarom worden teruggegaan naar september toen officieel werd aangekondigd dat Poetin weer president zou worden en Medvedev zijn plaats zou innemen als premier (rokirovka).

Op 23 en 24 september 2011 vond in het olympische sportcomplex Loezjniki te Moskou het tweedaagse partijcongres van de presidentiële regeringspartij Verenigd Rusland (VR) plaats, waarop de partij haar kandidaten voor de komende parlement- en presidentsverkiezingen zou kiezen. De belangrijkste dag was dag twee, want dan zouden president Dmitri Medvedev en premier Vladimir Poetin hun opwachting maken.

De zaal was op 24 september gevuld met de 639 congresafgevaardigden van VR en enkele duizenden leden van de jeugdbeweging van VR, de Jonge Garde. Die laatste waren goed geïnstrueerd hoe zich te gedragen op de tribunes: 'Het is verplicht je paspoort bij je te hebben en verboden om scherpe voorwerpen of vuurwapens mee te nemen of naar alcohol te ruiken. Er mogen geen activisten zijn die sneakers dragen, alleen nette schoenen. Veertig procent van de deelnemers moet een colbert zonder stropdas dragen. Zestig procent moet een overhemden dragen zonder stropdas boven een spijkerbroek of een gewone broek.'

Ook werd vastgelegd hoe vaak en welke leuzen geroepen moesten worden, waaronder minimaal vijf maal 'Rus-land!', minimaal vijf maal 'Poe-tin!' en minimaal vijf maal 'Rusland voor-uiuiuiuiuit!' Om de gebeurtenis geen grimmig karakter te geven was de politie te paard rond het gebouw geheel bemenst door vrouwelijke agenten.

Nadat enkele afgevaardigden een redevoering hadden gehouden, betraden Poetin en Medvedev om 13.00 uur zij aan zij de zaal. Voor Poetin kon gaan zitten, klonk het Russische volkslied, waarop hij meteen stil in de houding ging staan. Vervolgens nam hij zeven minuten het woord. Hij zei onder meer:

'Vandaag moeten wij bepalen wie de partijlijst van Verenigd Rusland zal gaan leiden. Maar ik zou met iets anders willen beginnen: iedereen verwacht van de president en de premier voorstellen over de configuratie van de macht na de presidentsverkiezingen. De afspraken wat te doen zijn door ons al lang overeengekomen. Al enkele jaren geleden. (…) Bovendien is de laatste jaren de praktijk gegroeid dat de president de partijlijst leidt. Ik meen dat we deze traditie niet moeten veranderen. Ik stel voor dat de lijst geleid wordt door het zittende staatshoofd Dmitri Anatoljevitsj Medvedev.'

Vervolgens nam Medvedev twintig minuten lang het woord. Hij zei het partijleiderschap van VR op zich te nemen en niet voor een tweede presidentiële termijn te gaan. Over de voorwaarden waaronder hij dat niet deed zei hij: 'Ik ben bereid praktisch werk in de regering te verrichten en meen dat de partij de kandidatuur van Vladimir Vladimirovitsj Poetin voor het presidentschap moet ondersteunen. Wij zullen het land niet overlaten aan degenen die het te gronde willen richten.'

Daarna nam Poetin weer het woord. Hij presenteerde enige beleidsplannen voor zijn volgende presidentiële termijn. Medvedev luisterde uitdrukkingsloos toe. Na afloop van zijn toespraak kondigde Poetin een korte pauze af voor een geheime stemming over de samenstelling van de kandidatenlijst van VR voor de parlementsverkiezingen van 4 december, in casu het partijleiderschap van Medvedev.

Na de pauze maakte Poetin de uitslag van de stemming bekend. Er waren 582 stemmen voor, één tegen en vier ongeldige stemmen. In totaal waren er 587 uitgebrachte stemmen terwijl er 639 stemgerechtigden waren. Dit betekende dat vóór de stemming 52 congresafgevaardigden van VR de zaal hadden verlaten.

Over de tegenstemmer vroeg Poetin schertsend aan het publiek: 'En wie was er tegen? Waar is deze persoon? Waar is deze dissident?' Gelukkig maakte de dissident zich niet bekend, want anders had volgens de partijreglementen de stemming overgedaan moeten worden, omdat de geheimhouding van de stemming zou zijn geschonden. Hierop vetrokken Poetin en Medvedev naar het presidentiële buitenverblijf Zavidovo voor een ontmoeting met de Oekraïense president Viktor Janoekovitsj.

Kortom, met de wisseling van functies tussen Poetin en Medvedev leek alles op 24 september in kannen en kruiken voor de komende verkiezingsperiode en was het precies zo gegaan als iedereen van tevoren had verwacht. Maar veel meer Russen dan gedacht bleken helemaal niet blij met de rokirovka (plaatsverwisseling, afgeleid van de schaakterm rokeren) tussen Poetin en Medvedev. Dit kwam naar buiten tijdens en na de parlementsverkiezingen. (zie 'Dreigende verrassingen in parlementsverkiezingen Rusland' en 'Overwinningsnederlaag voor Poetin').