Bijna alles over Sotsji (deel 4)

René Does

Van 7 tot 23 februari hebben de Olympische Winterspelen van 2014 plaatsgevonden in de Russische badplaats Sotsji aan de kust van de Zwarte Zee. Het waren al bij voorbaat geen reguliere Olympische Spelen vanwege de vraagtekens bij de enorme kosten die zijn gemaakt, de gespannen veiligheidssituatie in de regio waar de Spelen gehouden worden en de diplomatieke ruzies tussen Rusland en westerse landen als gevolg van de verslechterende mensenrechtensituatie in Rusland, waarbij de wet tegen ´propaganda van homoseksualiteit onder minderjarigen´ als culminatiepunt fungeerde.

Deel vier van een vierdelige serie. Aflevering één, twee en drie verschenen vlak vóór de Spelen.

    10.   Sotsji na de Spelen
Wordt Sotsji ´een kerkhof van Olympische objecten´ of een nationaal en internationaal vermaard centrum van toerisme? Dit is de kernvraag over de toekomst van Sotsji ná de Olympische Winterspelen. Net zoals bij de investeringen vóór de Spelen moet hierbij een onderscheid worden gemaakt tussen de sportvoorzieningen en de bredere toeristische en infrastructurele modernisering van de stad.

Er zijn pessimistische en optimistische scenario´s en meningen over de olympische erfenis van Sotsji. Uiteraard scharen Nemtsov en Martynjoek zich in Winterolympiade in de subtropen onder de eerste groep. Zij stellen dat wintersporten in deze subtropische kuststad totaal niet populair zijn. Ook voetbal niet: het stadion met een capaciteit van 10.000 toeschouwers van de plaatselijke voetbalclub Zjemtsjoezjina Sotsji is volgens hen slechts één keer helemaal vol geweest.

Hun conclusie: ´Het is niet moeilijk om te voorspellen dat de sportieve objecten leeg zullen staan en in elkaar zullen zakken.´ Volgens hun berekeningen zal het onderhoud van de olympische stadions jaarlijks 10 miljard roebel (bijna 200 miljoen euro) kosten, ofwel de helft van de huidige jaarbegroting van Sotsji. Wie gaat het onderhoud betalen? ´Waarschijnlijk worden zij een monument van tirannie, slecht bestuur en voluntarisme´, aldus Nemtsov en Martynjoek.

Willen de pessimistische voorspellingen van critici als Nemtsov en Martynjoek niet bewaarheid worden, dan is het noodzkelijk dat er geld wordt gevonden voor onderhoud dan wel nieuwe bestemmingen van de olympische stadions en er vraag is naar alle (nieuwe) toeristische voorzieningen. Sotsji zag onder meer zijn aantal hotelkamers ruimschoots verdubbelen tot ruim 50.000.

Medewerker Aleksandr Tsjoedodejev van het weekblad Itogi vatte de optimistische scenario´s samen in vier plaatsnamen: Salt Lake City, Courchevel, Abu Dhabi en Las Vegas. Salt Lake City omdat deze gaststad van de Olympische Winterspelen in 2002 tegenwoordig jaarlijks vijf miljoen wintersporttoeristen trekt. Courchevel omdat dit Franse ski-resort als voorbeeld kan dienen voor Krasnaja Poljana, hoewel dit minder duur en luxe zal zijn.

Het nadeel van deze scenario´s is nogmaals dat Sotsji geen wintersporttraditie heeft. Sotsji is vooral een tennisstad, die de tennissterren Jevgeni Kafelknikov en Marija Sjarapova heeft voorgebracht.

Abu Dhabi omdat deze stadsstaat aan de Perzische Golf zich profileert als sportstad op het gebied van Formule I, voetbal en golf. In dit scenario wordt met veel (oligarchen)geld in het Fisjt-stadion een grote voetbalclub opgebouwd naar het voorbeeld van Anzji Machatsjkala (hoewel dit voetbalexperiment van oligarch Soelejman Kerimov is mislukt). In het Grote IJshockeystadion en het kleinere Sjajba-ijshockeystadion zou volgens dit scenario ook nog een grote ijshockeyclub kunnen worden opgebouwd. Een naam voor de club is er al: de Sotsji Delphins.

Las Vegas omdat deze Amerikaanse gokstad in de woestijn van Nevada als voorbeeld kan dienen voor een scenario waarin Sotsji zich vooral als centrum van allerlei gok- en kansspelen ontwikkelt. In dat opzicht kan Sotsji zelfs nog aantrekkelijker worden, omdat de stad - anders dan Las Vegas - extra toeristisch aanbod heeft in de vorm van stranden en bergen voor wintersport. De andere kustplaatsen aan de Zwarte Zee in de buurt van Sotsji kunnen in dit scenario meedoen.

Overigens is er een bestemmingsplan voor de stadions van de Spelen. De meeste zullen in eigendom komen van de staat, in casu het Ministerie van Sport. De skipistes, springschansen en bobsleebaan in de bergen bij Krasnaja Poljana blijven trainingsvoorzieningen en wedstrijdpistes, -schansen en -banen. Sommige skipistes zullen als ze niet door sporters worden gebruikt opengesteld worden voor toeristen. De vraag is vooral wat er gaat gebeuren met de stadions in de Izmeretinski-laagvlakte. Dit zijn de plannen:

• Het Fisjt-stadion wordt een voetbalstadion, waar de nationale selectie zal trainen en spelen en dat in 2018 een wedstrijdstadion zal zijn tijdens het WK Voetbal.
• De Adler Arena, waar de Nederlandse schaatsers zo veel medailles wonnen, wordt een expocentrum.
• Het Grote IJsstadion voor het kunstschaatsen wordt een wielerbaan.
• Het grote ijshockeystadion Ajsberg zal ´paviljoens voor tentoonstellingen´ krijgen.
• Het kleinere Sjajba-ijshockeystadion behoudt zijn functie.
• Het curlingstadion moet een ´multifunctioneel centrum van sport en ontspanning´ worden.

Naast de sportvoorzieningen is er in Sotsji en omgeving dus een enorme hoeveelheid infrastructurele voorzieningen aangelegd, die het toerisme moeten bevorderen. Er wordt gesteld dat er nog eens tientallen miljarden roebels moeten worden geïnvesteerd om ze helemaal klaar en voor het toeristische doel bestemd te krijgen.

In ieder geval kan het Las Vegas-scenario uit het overzicht van Tsjoedodejev inmiddels geschrapt worden. Sotsji zal geen gokcentrum worden, zo beval Poetin op 10 februari tijdens een ontmoeting met ´vertegenwoordigers van de maatschappelijke raad voor de voorbereiding van de Spelen´. Hij noemde dat plan ´niet doelmatig´, want Rusland heeft al drie gokzones, in de Zeeprovincie in het Verre Oosten en in de provincies Altaj en Kaliningrad. Sotsji moet een het hele jaar te bezoeken ´kuuroord´ van toerisme op het gebied van strand- en wintersportvakantie worden en een ´centrum van jeugdsport´.

De kern van de toekomstplannen is dat Krasnaja Poljana een wintersportcentrum en trainingscentrum wordt en de Imeretinski-laagvlakte een centrum van sport, tentoonstellingen en strandtoerisme. In september verklaarde Poetin in een interview met het persbureau Associated Press dat om deze reden bewust gekozen is voor Sotsji als speelstad van de Winterspelen: ´Opdat onze burgers niet zo maar ergens op vakantie gaan in Turkije, Europa of Italië, maar hun geld hier zullen achterlaten.´

Het weekblad Vesti. Reporter gaf tijdens de Spelen een overzicht van vijftien bezienswaardigheden en attracties in en in de buurt van Sotsji, die de stad als toeristisch centrum kunnen ondersteunen:

1. Het Dendrarium-park. Dit is een botanische tuin met 1.800 soorten bomen en struiken van over de hele wereld.
2. Het Wintertheater uit 1937 voor allerlei theatervoorstellingen, dat bovendien geldt als een van de architectonische symbolen van Sotsji.
3. Het Apenhuis in Adler. In de ruimtes van het Instituut voor Medische Primatologie verblijven ruim 4.000 Afrikaanse en Aziatische apen.
4. Het 302 hectare grote taxus- en buxusbos op de oostelijke helling van de berg Achoen, dat op de mondiale lijst van natuurmonumenten van de UNESCO staat en wereldwijd unieke flora uit de periode van vóór de IJstijd bezit.
5. De forellenkwekerij in de buurt van Adler. Dit is de grootste forellenkwekerij van Rusland. Bezoekers kunnen er een rondleiding krijgen, sportvissen en een forelmaaltijd nuttigen.
6. De boulevard van Adler met theehuis Frau Marta. Dit theehuis was in de oorlog een ziekenhuis en in de naoorlogse sovjettijd eerst een bibliotheek en daarna een polikliniek.
7. De datsja van Stalin op Koerortny Prospekt 120.
8. Het Sotsji Kunstmuseum.
9. Het Museum van de Geschiedenis van Sotsji.
10. De waterbron Tvizjepse. Deze waterbron in het nationale park van Sotsji haalt zijn water uit een diepte van 200 meter. Het bronwater bevat veel heilzame micro-elementen, waaronder ijzer, broom, jodium, zink, lood en lithium.
11. De uitkijktoren op de berg Grote Achoen. Deze berg is 663 meter hoog. Op de top is een dertig meter hoge uitkijktoren gebouwd, waar vanaf Abchazië en heel de kuststreek van Sotsji te zien zijn.
12. De theehuizen van Dagomys. Bij Sotsji liggen de meest noordelijke theeplantages ter wereld. In het nabijgelegen Dagomys kan die thee gedronken worden.
13. Het park Zuidelijke Culturen. Aan de linkeroever van de Mzymta bij Adler werd in 1910 het begin gemaakt met dit grootste dendrologische park van Rusland. Het ligt vlak naast het Olympische dorp van het cluster op de Izmeretinski-laagvlakte. Het park bevat lanen met zuidelijke boomsoorten, onder andere palmbomen, Himalaya cederbomen, magnolia´s, platanen en Japanse kersenbomen.
14. Het Rivièra-park. Dit populairste park van Sotsji is een attractiepark met kermisattracties, een tentoonstellingsruimte, een bioscoop, horecagelegenheden en nachtclubs.
15. Het Sotsji Staatscircus. Naast circusvoorstellingen bezoeken kunnen bezoekers een kijkje achter de schermen nemen en met een olifant op de foto.

Kijk op dit kaartje voor waar de bezienswaardigheden en attracties liggen. Zo op papier ziet het er allemaal best aantrekkelijk uit en lijkt een bezoek aan Sotsji zeker niet te versmaden. Op naar Sotsji!

Het is nauwelijks te voorspellen of het idee om van Sotsji een aantrekkelijk centrum van sport en toerisme te maken, waardoor de investeringen in de Olympische Winterspelen geheel of grotendeels terugverdiend kunnen worden, ook werkelijk uitkomt. Blijven alle voorzieningen op het huidige kwaliteitsniveau? Breken er in de nabij gelegen Noord-Kaukasus geen nieuwe gewapende conflicten uit? Blijven de meeste Russische toeristen ´op vakantie gaan ergens in Turkije, Europa en Italië´ niet prefereren boven het bezoeken van de eigen Rivièra in Rusland? Wordt Sotsji ooit een aantrekkelijke, betaalbare en makkelijk bereikbare bestemming voor buitenlandse toeristen? Het is een dooddoener, maar de toekomst moet dit uitwijzen.

    11.   WK Voetbal 2018
Redelijk snel na de Olympische Winterspelen in Sotsji staat in Rusland het volgende mondiale sportevenement op het programma, namelijk het Wereldkampioenschap Voetbal van 2018. Zal er sprake zijn van een herhaling van de verwikkelingen en kritiek voor de afgelopen Winterspelen, zoals enorme kostenoverschrijdingen, zorgen om de veiligheidssituatie en diplomatieke spanningen vanwege de mensenrechtensituatie in Rusland?

Bovendien zal het WK Voetbal plaatsvinden vlak na de volgende Russische presidentsverkiezingen in het voorjaar van 2018, ervan uitgaande dat Poetin zijn huidige zittingstermijn zonder kleerscheuren doorkomt. Zal Poetin in 2018 Rusland nog steeds in een stevige greep hebben?

De geplande investeringen in voetbalstadions en infrastructuur bedragen 1,39 miljard roebel, voor ruim de helft op te brengen door private investeerders. Dat bedrag is dus bijna even hoog als de uiteindelijke investeringen in de Olympische Winterspelen. De Spelen werden uiteindelijk vier keer zo duur dan gepland. Nemtsov en Martynjoek wezen er op het einde van Winterolympiade in de subtropen op dat als dit ook voor het WK Voetbal het geval zal zijn de kosten naar de 5,5 biljoen roebel (115 miljard euro) kunnen oplopen.

Kortom, op naar het WK Voetbal in 2018!