Rusland in 2013 (5): buitenlandse politiek voor het nabije buitenland

René Does

Als vervolg op twee eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2013. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2013.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de bijlage veertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio´s, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), 'verre' buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, literatuur, kunst en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het vijfde deel, over buitenlandse politiek in het nabije buitenland.

1. 

   Baranovitsji. Foto: ru.wikipedia.org.

   Russische luchtmachtbasis in Wit-Rusland. Als antwoord op de plaatsing van het anti-raketsysteem van de NAVO in enkele Oost-Europese landen stationeerde de Russische luchtmacht op de luchtmachtbasis in het Wit-Russische Baranovitsji, gelegen in de westelijke provincie Brest, vier Soe-27 straaljagers. Dit als begin van grotere stationering van gevechtsvliegtuigen.
   Hiermee verplaatste Rusland de verdediging van zijn westgrenzen naar het westen, en wel naar de westgrenzen van een andere voormalige sovjetrepubliek. Vermoedelijk is de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko akkoord gegaan vanuit de hoop hieruit economisch gewin in de betrekkingen met Rusland te halen.
2. Positieversterking in de Kaukaus. In zijn algemeen versterkte Rusland zijn positie in de zuidelijke Kaukasus. De belangrijkste winst was dat Armenië in september niet koos voor een Associatieverdrag met de Europese Unie, maar voor toetreding tot de Douane-unie van Rusland, Wit-Rusland en Kazachstan. In de verhouding met Georgië verdween de ergste kou uit de lucht.
   Minpuntje was dat Azerbeidzjan de verhuur van het radio-afluisterstation in Gabalina aan Rusland niet langer verlengde. Maar de eindafrekening in de Kaukasus was voor Rusland in de plus.
   De Nezavisimaja Gazeta ziet door de aansluiting van Armenië bij de Douane-unie een geopolitieke noord-zuid-as in de regio ontstaan, bestaande uit Rusland, Armenië en Iran, met een mogelijke uitloper naar Syrië.
3. Amerikanen blijven in Kirgizstan. In de zomer begon het Amerikaanse leger de terugtrekking van zijn troepen van de luchtmachtbasis Manas bij de Kirgizische hoofdstad Bisjkek, nadat het parlement van Kirgizië hiervoor gestemd had. De Amerikaanse troepen, met als taak de ondersteuning van militaire operaties in Afghanistan, werden overgeplaatst naar Constanza in Roemenië.
   De terugtrekking lijkt een geopolitieke overwinning van Rusland in Centraal-Azië. Maar de Amerikanen gaan niet echt weg van Manas. De luchtmachtbasis wordt na de terugtrekking van de troepen in de zomer van 2014 verbouwd tot een radarcentrum.
   Bovendien wordt er in Bisjkek een nieuwe Amerikaanse ambassade gebouwd, waarvan de diepste ruimte 28 meter onder het aardoppervlak ligt. Kortom, Kirgizstan wordt voor de Amerikanen de spil in de monitoring van het luchtruim in Centraal-Azië en de naburige delen van China.
4. Voltooiing machtswisseling in Georgië. De Georgische presidentsverkiezingen van 27 oktober voltooiden de machtswisseling naar de coalitiebeweging Georgische Droom (GM) van de miljardair Bidzina Ivanisjvili. President Michail Saakasjvili van de Verenigde Nationale Beweging (END) mocht na twee zittingstermijnen niet meer meedoen.
   Ook de presidentsverkiezingen werden, net zoals de parlementsverkiezingen van 2012, overtuigend gewonnen door GM. GM-kandidaat Georgi Margvelasjvili won meteen in de eerste ronde met een absolute meerderheid. Ivanisjvili had zich tot doel gesteld het regime van Saakasjvili te ontmantelen. Met de verkiezing van Margvelasjvili was dit doel bereikt, waarna Ivanisjvili ook de politiek verliet door zijn premierschap neer te leggen.
   Het felle anti-Russische beleid van Saakasjvili werd ook verlaten, hoewel de prowesterse oriëntatie in de buitenlandse politiek van Georgië gecontinueerd werd. Zo tekende Georgië in november tijdens de EU-top over het Eastern Partnership in Vilnius wel een Associatieverdrag met de Europese Unie. De verwijdering tussen Georgië en Rusland werd dus doorgezet.
5. 

   Het quasi-landje Transdnestrië ligt ingeklemd tussen Moldova en Oekraïne.

   Moldova schuift verder weg van Rusland naar Europa. Net als Georgië ondertekende de Moldavische regering, geleid door de Vereniging voor Europese Integratie, in Vilnius een Associatieverdrag met de Europese Unie. Hiermee werd de westerse koers van Moldova definitief een feit. Ook de Communistische Partij van Moldova zal deze koers niet wijzigen, zo verklaarde partijleider en ex-premier Vladimir Voronin.
   Het zal in de toekomst de vraag zijn of Moldova als zelfstandige staat de Europese integratie zal volgen of als onderdeel van Roemenië na vereniging met deze verwante buurstaat. Makkelijk zal het pro-Europese beleid van Moldova niet worden, want Rusland kan behoorlijk dwarsliggen door middel van het dichtdraaien van de gaskraan, het aanpakken van de naar schatting 600.000 tot 700.000 Moldavische gastarbeiders in Rusland en aanmoediging van het afscheidingsstreven in de deelrepubliek Transdnestrië.
   De Moldavische regering hoopt dat ook de inwoners van Transdnestrië uiteindelijk liever in de Europese Unie willen leven dan in een door Rusland overheerste Douane-unie. Maar zowel in Moldova als in Roemenië zijn er steeds meer politieke krachten die bereid zijn de regio op de linkeroever van de Dnestr op te geven als het verzet tegen een prowesterse koers daar actief en radicaal blijft.