Rusland in 2014 (2): politiek

René Does

Als vervolg op drie eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, in 2013 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2014. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2014.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio´s, ´nabije´ buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), ´verre´ buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, literatuur, kunst en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het tweede deel, over de belangrijkste politieke gebeurtenissen in Rusland.

1. President spreekt niet parlement, maar regering toe. Voor Rusland is de jaarlijkse eindejaarsrede van president Vladimir Poetin voor het volledige parlement een politiek hoogtepunt van het jaar. Maar in de praktijk sprak Poetin eind 2014 niet het parlement toe, maar de regering.
   Naast verwijten over zaken als bureaucratie, ineffectiviteit en subsidiezucht, riep de president op tot maatregelen voor verbeteringen van het investeringsklimaat voor binnenlandse ondernemers. Verder bevatte Poetins rede uitspraken die het patriottisme onder de bevolking moesten aanvuren, zoals over de havenstad Sevastopol op de Krim als ´orthodox heiligdom´.
2. Macht benoemt ´buitenlandse agenten´. In november 2012 werd de wet aangenomen over ngo´s met buitenlandse financiering die zichzelf bij het Ministerie van Justitie als ´buitenlandse agenten´ moesten laten registreren. Omdat in de praktijk geen enkele betreffende ngo zich vrijwillig als ´buitenlandse agent´ liet registeren, werd op 4 juni door Poetin een wetswijziging ondertekend, die het Ministerie van Justitie de bevoegdheid gaf verdachte ngo´s zelf als ´buitenlandse agent´ te registreren.
   Zulke ngo´s kregen wel het recht tegen zo´n beslissing in beroep te gaan, wat de gevolmachtigde voor de mensenrechten Ella Pamfilova ertoe bracht voor te stellen dat deze door het ministerie benoemde ´buitenlandse agenten´ zich ´voormalige buitenlandse agent´ mogen noemen als ze voortaan van buitenlandse financiering afzien.
3. 

   Chodorkovski in Vilnius (jan. 15) Foto: khodorkovsky.com.

   Chodorkovski verschilt niet heel veel van Poetin. De in december 2013 uit gevangenschap vrijgelaten oligarch Michail Chodorkovski verklaarde in september dat hij zou pogen president van Rusland te worden. Volgens de Nezavisimaja Gazeta zijn er zowel inhoudelijk als politiek tactisch opmerkelijke grote overeenkomsten tussen Poetin en Chodorkovski.
   Inhoudelijk spreekt ook Chodorkovski over zaken als de opbouw van een sterke nationale staat, economische onafhankelijkheid van het buitenland, de noodzaak van autoritaire bestuursmethoden en het behoud van de geannexeerde Krim. Chodorkovski benadert Poetin eerder als een collega dan als een opponent, aldus de krant.
4. Bedreiging van vrij internet. De machthebbers trachtten internet steviger onder staatscontrole te krijgen. Een door Poetin op 5 mei ondertekende wet had hiertoe twee belangrijke bepalingen.
   Alle bij de Russische Media-autoriteit (Roskomnadzor) geregistreerde internetproviders moeten het verkeer via hun servers minstens zes maanden bewaren. Verder werd het beroep ´blogger´ ingevoerd, dat wil zeggen de maker/beheerder van een website die per etmaal meer dan 3.000 bezoekers trekt, waarbij één bezoek telt als een verblijf van 15 seconden en langer op de site.
   Zulke bloggers moeten zich ook bij Roskomnadzor officieel als media-orgaan laten registreren, waarna voor hen dezelfde regels en beperkingen gaan gelden als voor alle andere officiële media-organen, zoals verboden op het openbaar maken van staatsgeheimen, onwelvoeglijk taalgebruik, extremistische uitspraken, onthullingen over iemands privé-leven, en ze moeten garant staan voor de waarheidsgetrouwheid van gepubliceerde gegevens. Hierdoor werden tienduizenden Russen met een blog in één klap getransformeerd in potentiële wetsovertreders.