Rusland in 2013 (10): religie

René Does

Als vervolg op twee eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2013. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2013.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de bijlage veertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio´s, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), 'verre' buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, literatuur, kunst en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het tiende deel, over religie.

1. Nieuwe paus gekozen. Op 12 maart koos het Conclaaf van Rooms-katholieke kardinalen in Rome de Argentijnse aartsbisschop Jorge Mario Bergolio, een Argentijn met Italiaanse wortels, tot nieuwe paus. Dit nadat zijn voorganger, paus Benedictus XVI, op 28 februari zijn aftreden had aangekondigd wegens ouderdom. De nieuwe paus nam de naam Franciscus aan, waarmee hij wilde aantonen dat de Rooms-katholieke kerk na alle financiële en seksuele schandalen weer een kerk voor en van de armen moest worden.
   Op 25 november bracht president Vladimir Poetin een bezoek aan de nieuwe paus. De ontvangst van Poetin door de nieuwe paus werd in het Westen uitgelegd als steun voor de Russische president in zijn vredestichtende pogingen in de burgeroorlog in Syrië.
2. 

   Poetin bezocht de overdracht van de Schneerson-bibliotheek. Foto: kremlin.ru.

   Schneerson-bibliotheek teruggegeven aan chasidische gemeenschap. Na de communistische revolutie nationaliseerde de sovjetoverheid in 1918 de bibliotheek van de chasidische joodse geestelijke leider Sholom Dovber Schneerson. Sinds die tijd werden de boeken en handschriften uit Schneersons bibliotheek bewaard in de Russische Staatsbibliotheek in Moskou.
   In 2010 had een Amerikaans gerechtshof bepaald dat de collectie moest worden overgedragen aan de Amerikaanse chasidische organisatie Agudas khasidey khabad. Nadat een Amerikaans gerechtshof op 17 januari een boete van 50.000 dollar per dag bepaalde voor het niet nakomen van de uitspraak uit 2010, besloot de Russische regering de Schneerson-bibliotheek over te dragen aan het Joods Museum in de wijk Marinja Rosjtsja, dat in de herfst van 2012 was geopend door de Federatie van Russische Joodse Gemeenschappen.
   De federatie accepteerde het ´Salomonsoordeel´ van president Poetin. Poetin was op 13 juni persoonlijk aanwezig bij de opening van het nieuwe fonds van het Joods Museum nadat de eerste 500 boeken uit de Schneerson-bibliotheek waren overgedragen.
   Nadat de Amerikaanse chasieden bleven protesteren, diende Rusland een aanklacht in tegen de Library of Congres in Washington wegens het niet terug geven van zeven boeken uit de Schneerson-bibliotheek, die in 1994 in een bibliothecair uitwisselingsprogramma aan de Library of Congres waren gegeven. In het voorjaar van 2014 moesten alle 5.000 titels uit de Schneerson-bibliotheek aan het Joods Museum zijn overgedragen.
3. Islamitische radicalisering. Met name als gevolg van de burgeroorlog in Syrië en de Russische regeringssteun voor het regime van president Assad namen de activiteiten van radicale moslims in Rusland toe. Volgens voorzitter Aleksandr Bortnikov van de binnenlandse veiligheidsdienst FSB vindt deze activering vooral plaats onder islamitische immigranten uit Centraal-Azië, die worden beïnvloed door predikers van de islamitische organisatie Hizb ut-Tahrir, die sterk vertegenwoordigd is in Centraal-Azië.
   Ook zouden er ondergrondse islamitische banken actief zijn, met name rond de grote voedselmarkten in de grote steden van Rusland, die radicaal islamitische activiteiten financieren. Bij grote moskeeën in Moskou en Kazan waren er zelfs openlijke protestbijeenkomsten van radicale moslims tegen het Russische regeringsbeleid.
4. Wet tegen de belediging van gevoelens van gelovigen aangenomen. Op 30 juni ondertekende president Poetin een wet die het beledigen van de gevoelens van gelovigen strafbaar stelt. Overtreders van de wet kunnen een maximale gevangenisstraf van twee jaar krijgen voor ´publieke activiteiten die een duidelijke belediging uiten aan het adres van de maatschappij en verricht zijn met als doel om de religieuze gevoelens van gelovigen te beledigen´.
   ´Door de wet zijn gelovigen in Rusland feitelijk als aparte groep uitgelicht en onder bescherming van de staat geplaatst´, aldus de Nezavisimaja Gazeta. Hoewel de Russische wet lang niet zo streng is als vergelijkbare wetten in islamitische landen is hij volgens de krant een volgende stap van de regering in haar streven haar machtsbasis onder de conservatieve meerderheid van de bevolking te versterken.
5. Moord op aartspriester Pavel Adelheim.
   

   Adelheim op YouTube.

   Aartspriester Pavel Adelheim stond in Rusland bekend als een gezaghebbende criticus van de Russisch-orthodoxe kerk, zonder dat hij als een dissident werd gezien. In de sovjettijd was hij wel actief geweest in dissidente religieuze kringen en had hij om ´belediging van de sovjetmacht´ drie jaar vastgezeten in een strafkamp.
   Hij was geboren in een gezin van Duitse Russen, dat had geleden onder de repressie onder Stalin. Pavel groeide in de jaren vijftig op in de verbanning in Kazachstan. Op 5 augustus werd hij vermoord in zijn huis in Pskov door een geesteszieke jonge man, die om geestelijke raad bij hem had aangeklopt.