Rusland in 2013 (7): maatschappelijke ontwikkelingen

René Does

Als vervolg op twee eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2013. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2013.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de bijlage veertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio´s, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), 'verre' buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, literatuur, kunst en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het zevende deel, over de belangrijkste maatschappelijke ontwikkelingen.

1. Groot schandaal over vervalste dissertaties. ´Dissergate.´ Onder deze naam werd op 31 januari een omvangrijk schandaal met vervalste dissertaties bekend. Het begon met een controle door het Ministerie van Onderwijs en Wetenschap van de promotieraad van de Moskouse Pedagogische Staatsuniversiteit (MPGOe). Het schandaal bereikte zijn hoogtepunt met de arrestatie van voorzitter Feliks Sjamchalov van de Hoogste Attestatieraad (VAK), de landelijke toezichthoudende organisatie op de dissertaties. Overigens niet vanwege ´dissergate´, maar vanwege verdenking van corruptie.
   ´Dissergate´ was eigenlijk al jaren in de maak door de activiteiten van bloggers, die proefschriften door digitale controleprogramma´s op plagiaat haalden. Bijzondere aandacht hadden de bloggers voor het proefschrift van Andrej Andrijanov, een voormalige rechts-nationalistische studentenleider die hoofd werd van de prestigieuze afdeling wiskunde van de Moskouse Staatsuniversiteit.
   Als resultaat van het schandaal moest de leiding van de MPGOe aftreden en werd de promotieraad van de universiteit ontbonden. Overigens moest ook de bestuurder die ´dissergate´ aanzwengelde, vice-minister van Onderwijs Igor Fedjoekin, het veld ruimen.
2. 

   Item op de Russische TV n.a.v. het aftreden van Onisjtsjenko.

   Aftreden Gennadi Onisjtsjenko. Als ´eerste sanitaire staatsarts´ was hij een bekende geworden in Rusland, maar op 23 oktober verliet Gennadi Onisjtsjenko in deze functie het voorzitterschap van Rospotrebnadzor, de Russische Keuringsdienst van Waren. Officieel trad hij af wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd van 60 jaar.
   Hij werd geprezen om zijn kunde, want onder zijn bewind zijn er in Rusland geen ernstige ziekte-epidemieën of voedselschandalen geweest. En dat is een prestatie in een door corruptie en poreuze grenzen geplaagd land als Rusland.
   Maar onder zijn bewind werd Rospotrebnadzor ook regelmatig misbruikt voor politieke besluiten. Onisjtjenko verdwijnt niet helemaal van het politieke toneel, want na zijn vertrek bij Rospotrebnadzor werd hij benoemd tot adviseur van premier Dmitri Medvedev.
3. Verdere privatisering van de gezondheidszorg. In Moskou begon op 21 mei het in concessie overdragen van staatsziekenhuizen aan marktpartijen in de gezondheidszorg. Ziekenhuis nr. 63 aan de Prospekt Mira beleefde de primeur.
   Viceburgemeester Leonid Petsjatnikov sloot in naam van de Moskouse stadsregering een concessieverdrag met het Europees Medisch Centrum, dat de inschrijving op basis van kwaliteitseisen had gewonnen. Het centrum beloofde verder 4,37 miljard roebel (bijna 100 miljoen euro) in het ziekenhuis te investeren. De concessie heeft een looptijd van 49 jaar.
   Het centrum verplicht zich 20 tot 40 procent van zijn patiënten uit ziekenfondspatiënten te laten bestaan. De overige patiënten kunnen volledig op commerciële basis behandeld worden. Na ziekenhuis nr. 63 viel ziekenhuis nr. 71 aan de Mozjajskoje sjosse in het westen van Moskou onder het privatiseringsprogramma in de hoofdstedelijke gezondheidzorg.
4. Terugkeer van het opstel in het onderwijs. In de zomer meldde vicepresident Boris Fildsjtein van de Russische Onderwijsacademie dat het met de cognitieve vaardigheden (begrip, denken, logica en geheugen) van de Russische scholieren sinds 2008 achteruit is gegaan. Om dit probleem te helpen aanpakken gaf president Poetin in oktober de regering opdracht het opstel weer verplicht in te voeren in het literatuuronderwijs.
   Sinds vijf jaar zat de kunst van het opstellen schrijven niet meer in het lesprogramma. In plaats van het opstel was binnen het vak Russisch voor het landelijke gemeenschappelijke eindexamen het schrijven van een ´essay´ van 150 woorden ingevoerd. Dat wil dus zeggen het schrijven van een stukje tekst van een half A4-tje, waarin een leerling moet aantonen dat hij of zij in staat is tot oordelen en het begrijpelijk en foutloos formuleren van zijn of haar gedachten.
5. Terugkeer van gemeenschappelijke leerboeken. Twee februari 2013 kan genoteerd worden als de datum waarop de vrijheid van leerkrachten in het kiezen van leerboeken stapsgewijs weer zou worden ingeperkt. Op die dag gebood president Poetin dat er één landelijk leerboek geschiedenis moest komen.
   In november ontvouwde de Staatsdoema plannen dit ook in het literatuuronderwijs weer in te voeren. Voor de negende klas bijvoorbeeld was er op dat moment een keuze uit elf leerboeken literatuur.
   Naast ideologische aspecten heeft dit leerboekenbeleid ook economische aspecten. De uitgeverij die deze algemene landelijke leerboeken mag uitgeven (waarschijnlijk de voormalige staatsuitgeverij van leerboeken Prosvesjtsjenije (Onderricht)) is dan natuurlijk spekkoper. Aan de andere kant moeten uitverkoren uitgeverijen ook niet al te hard juichen, want er gaan steeds meer stemmen op, ook binnen het Ministerie van Onderwijs, leerboeken voortaan vooral als e-boeken uit te geven.