Rusland, eerste decennium, 21ste eeuw: buitenlandse politiek

René Does

Het eerste decennium van de 21ste eeuw is achter de rug. In een speciale dikke bijlage gaf de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant) op 25 januari 2011 een overzicht van wat vanuit Russisch oogpunt in het voorbije decennium belangrijke gebeurtenissen in Rusland en de rest van de wereld zijn geweest. Prospekt-online besteedt hier in zeven afleveringen aandacht aan.

E. Buitenlandse politiek

1. De 'tweede kruistocht' van George Bush. Hiermee bedoelt de krant de oorlog van George Bush tegen Irak, die begon op 20 maart 2003, als vervolg op de Amerikaanse oorlog tegen Afghanistan. Ook de Nezavisimaja Gazeta stelt dat van de Amerikaanse redenen om de oorlog te beginnen, namelijk het bezit van massavernietigingswapens en steun aan al-Qaeda door het bewind van Saddam Hoessein, snel niets overbleef.
   'Washington ondernam een inval, waarbij het zich vooral liet leiden door zijn geopolitieke en economische belangen. Zodoende kwam de inval tegemoet aan de wensen van het Amerikaanse militair-industriële complex en de Amerikaanse oliemaatschappijen,' aldus de Nezavisimaja Gazeta.
   

   Ondertekening in Praag van het start-verdrag. Foto: www.kremlin.ru.

2. Nieuw START-verdrag. In april 2010 ondertekenden de presidenten van Amerika en Rusland, Barack Obama en Dmitri Medvedev, in Praag een nieuw START-verdrag. Het verdrag voorzag in een plafond van 1.550 nucleaire ladingen op maximaal 700 intercontinentale ballistische raketten aan beide kanten. Behalve dat het verdrag gezien werd als een stap op weg naar een kernwapenvrije wereld, diende het ook om de kou uit de lucht te halen tussen Amerika en Rusland na de laatste gespannen jaren onder Obama's voorganger George Bush.
   Niettemin merkt de Nezavisimaja Gazeta op dat het fundament van vriendschappelijke verhoudingen tussen landen in het geval van Amerika en Rusland ontbreekt: hechte economische betrekkingen. Verder vreest de krant dat de wapenwedloop weer een herstart kan krijgen als in Amerika bijvoorbeeld een Republikeinse president de Democraat Obama opvolgt of als de intercontinentale raketten in Amerika worden voorzien van een nieuwe generatie niet-nucleaire ladingen.
3. Halfslachtig Europa. Gelijktijdig vond er een oostwaartse uitbreiding van zowel NAVO als Europse Unie plaats. In 2004 werden acht landen van de voormalige Sovjet-Unie en het Warschau-pact lid van de Europese Unie. In 2007 kwamen er nog eens twee bij: Roemenië en Bulgarije. Kroatië staat inmiddels op de drempel. Maar Rusland werd hierdoor niet in een hoek gedreven.
   Hoewel Europa dikwijls flinke kritiek had op de stand van de mensenrechten in Rusland en op het Russische optreden in de Kaukasus (met name Tsjetsjenië en Georgië), ontwikkelde zich ook een 'partnerschap' tussen Rusland en de Europese Unie. Met verscheidene individuele Europese landen ontwikkelden de betrekkingen zich zelfs uitstekend, met name Duitsland en Italië. Toch lukte het Europa niet een zelfstandig veiligheidsbeleid te ontwikkelen en weerstand te bieden aan de mondiale kredietcrisis van 2008. 'Ze werd meegesleurd in de groter wordende kuil van de Amerikaanse neergang.'
4. Opkomst van China. Steeds meer mensen, waaronder een groeiend aantal Amerikanen, meenden dat China in de toekomst Amerika zou inhalen als de leidende economie in de wereld. Het ging niet om de vraag of dit zou gebeuren, maar wanneer. Het toonaangevende tijdschrift The Economist hield het op 2019.
   Toch zijn de verschillen tussen Amerika en China nog groot: het bruto nationaal product van Amerika met zijn ruim 300 miljoen inwoners bedraagt 14,1 biljoen dollar en dat van China met zijn 1,3 miljard inwoners bijna vijf biljoen dollar. Verder is het de vraag of de belangrijkste bouwstenen van de Chinese groei, goedkope arbeidskrachten en een gunstige mondiale conjunctuur, stand houden.
5. Wikileaks. De onthullingen van Wikileaks in 2010 over de Amerikaanse militaire operaties in Afghanistan en Irak en het Amerikaanse diplomatieke verkeer waren 'een logisch uitvloeisel' van de opkomst van internet, aldus de Nezavisimaja Gazeta. Waar vroeger informatie van dergelijke omvang in vrachtwagens vol dozen moest worden vervoerd, is nu een usb-stick voldoende.
   Toch werden er geen echte diplomatieke geheimen onthuld, aldus de krant. Het bleef bij meldingen van diplomaten in de trant van dat Rusland 'een gecorrumpeerde staat is, nauw verweven met de criminele wereld' of dat de first lady van Azerbeidzjan bij elkaar wordt gehouden door plastische chirurgie. Zal Wikileaks, zoals aangekondigd, in 2011 onder andere de omvang van Russisch kapitaal op buitenlandse bankrekeningen gaan onthullen?

Vorige afleveringen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie en nabije buitenlandse politiek
Volgende aflevering: klimaatverandering