Rusland terug als graanexporteur

René Does

In het Europese deel van Rusland werd de zomer van 2010 gekenmerkt door grote hitte en zeer omvangrijke bos- en turfbranden. Door het extreem hete weer viel de graanoogst die zomer bijzonder laag uit, waarna de regering van premier Vladimir Poetin besloot een stop op de export van graan af te kondigen. Zoals toen aangekondigd, was het een tijdelijke aftocht van de mondiale graanmarkt. (Zie ook: Rusland stopt graanexport wegens droogte en Rusland weer graanimporteur.)

Voor de hete zomer van 2010 vond de Russische graanexport voornamelijk plaats naar landen in het Midden-Oosten als Egypte, Tunesië en Libië. Omdat door het stopzetten van de graanexport de prijzen voor geïmporteerd graan voor deze landen stegen en de voedselprijzen er toenamen, wordt wel gesteld dat het tijdelijke exportverbod van Rusland heeft bijgedragen aan het uitbreken van de Arabische Lente in deze Noord-Afrikaanse landen.

Afgelopen zomer keerde Rusland terug als graanexporteur op de wereldmarkt. Zelf consumeert het land jaarlijks bijna 80 miljoen ton graan. Omdat Rusland dit jaar een goede graanoogst heeft van 92 miljoen ton, blijft er, inclusief het overschot van vorig jaar, bijna 20 miljoen ton graan over om te exporteren.

De terugkeer op de mondiale graanmarkt verliep echter niet eenvoudig. Rusland moest zijn zelf opgegeven positie als exporteur echt weer terugwinnen, want het had door de exportstop zijn naam als betrouwbare leverancier te grabbel gegooid. Gelukkig voor Rusland, in 2009 de derde graanexporteur ter wereld, viel de graanoogst in Amerika en Canada, de nummers één en twee op de wereldmarkt, dit jaar tegen door slecht weer. Ook de landen van de Europese Unie hadden te kampen met een slechte zomer. Aan de andere kant hadden de buurlanden Oekraïne en Kazachstan ook goed zomerweer en daardoor ook een grote graanoogst.

Rusland heeft zelfs zijn afzetgebied voor graan in de wereld verder uitgebreid. Naast de traditionele partners in het Midden-Oosten en Noord-Afrika heeft Rusland als graanexporteur afgelopen zomer ook voet aan de grond gekregen in Zuid-Azië, in landen als Indonesië, Japan en Zuid-Korea. Verder werd er geëxporteerd naar Australië, Nieuw-Zeeland en zelfs Europa (Italië). Ook opmerkelijk was dat Rusland nu eens niet alleen het bulkproduct graan exporteerde, maar ook een tussenproduct, namelijk meel (370.000 ton).

Al met al werd er afgelopen najaar ruim vier miljard dollar verdiend aan de export van graan, waarmee was teruggekeerd naar de exportinkomsten uit graan van vóór de hete zomer van 2009.

De afgelopen zomer toonde echter wel aan dat er een maximum zit aan Ruslands exportvermogen van graan. Zo zijn er de permanente infrastructurele beperkingen: twintig miljoen ton graan of iets daarboven is wel het maximale wat de infrastructuur aankan. De graanexport verloopt namelijk praktisch geheel via één Russische haven: de graanhaven van Novorossijsk aan de Zwarte Zee.

Verder mag er niet te veel graan geëxporteerd worden om de binnenlandse prijzen niet te sterk onder druk te zetten. Als er weinig graan binnen Rusland achterblijft kan dit leiden tot grote prijsstijgingen in de veevoedervoorziening in de toch al armlastige veeteeltsector en tot sterke stijging van de consumentenprijzen voor voeding. Daarom dreigde Poetin, hoewel trots dat er weer geëxporteerd werd, de exportheffingen op graan te verhogen als er binnenlandse graantekorten zouden ontstaan.

Geen Russische graanexport is niet goed voor de mondiale graanmarkt en de binnenlands Russische graansector, maar te veel graanexport kan ook problemen voor die laatste opleveren, namelijk te hoge binnenlandse prijsstijgingen. Kortom, sinds de terugkeer als grote graanexporteur in de wereld is en blijft het voor de Russische regering ieder jaar een kunst een optimale omvang van de graanexport vast te stellen.