Rusland in 2017 (2): politiek

René Does

Als vervolg op zes eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, 2013, 2014, 2015, 2016 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2017. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 28 december 2017.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien onderwerpen (dit jaar iets andere dan vorig jaar): algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio's, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), wetenschap, onderwijs, gezondheidszorg, militaire zaken, religie en maatschappij, cultuur, kunst, literatuur en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het tweede deel, over de Russische politiek.

1. Jeugd weer politiek actief. Nadat hij op 2 maart op internet een film had geplaatst over de grote rijkdom van premier Dmitri Medvedev, riep oppositieleider Aleksej Navalny, leider van het Fonds voor de Strijd tegen Corruptie, de Russen op om op 26 maart te protesteren tegen de corruptie in Rusland. Heel verrassend waren het vooral jongeren die gehoor gaven aan de oproep van Navalny, dat wil zeggen jonge Russen in de leeftijd van 16 tot 30 jaar.
   De coördinatie van de acties liep grotendeels via de populaire sociale site VKontakte. Terwijl Navalny zelf voor 15 dagen werd vastgezet wegens het organiseren van een niet toegestane demonstratie, werden in Moskou rond de duizend demonstranten gearresteerd. Het bovenstaande herhaalde zich op 12 juni, de nationale feestdag Dag van Rusland.
   Hoewel de protesten werden onderdrukt door ordetroepen, moesten de machthebbers erkennen met een jeugdprobleem te zitten. Er werden jongere provinciale gouverneurs aangesteld. President Vladimir Poetin ging vaker met jongeren in gesprek. 'De oppositionele opgroeiende generatie werd zelfs een eigen presidentskandidaat gegeven: televisiepresentatrice Ksenija Sobtsjak', aldus de Nezavisimaja Gazeta.
2. Twee 'zuiveringen' van gouverneurskorps. In 2017 voltrok zich de omvangrijkste vervanging van gouverneurs en presidenten in de provincies en deelrepublieken van de Russische Federatie van de afgelopen vijf jaar: in 19 van de 82 regio's van de Federatie. De eerste vervangingsgolf vond plaats in de periode februari-april, waarin acht gouverneurs en presidenten werden vervangen. Het ging hier om een 'vergroening': zestigers en zeventigers werden vervangen door dertigers en veertigers, ook wel aangeduid als 'jonge technocraten'.
   De tweede golf van elf vervangingen vond plaats na de regionale en plaatselijke verkiezingen van 10 september. Hier betrof het met name plaatsvervangende gouverneurs die beter dan hun voorgangers in staat werden geacht het electoraat voor president Poetin te mobiliseren tijdens de presidentsverkiezingen van 18 maart 2018. Tijdens de volgende ronde regionale verkiezingen op de tweede zondag van september 2018 moeten al deze nieuwelingen het klaar spelen in algemene verkiezingen hun tijdelijke, plaatsvervangende functie definitief te maken.


Goedkov wil in september 2018 gekozen worden tot burgermeester van Moskou. Foto: gudkov.ru

3. Buitenparlementaire oppositie wint in Moskou. De verkiezingen voor de Moskosue stadsdistricten van 10 september leverden onverwachte grote winst op voor de buitenparlementaire oppositie, bestaande uit een verbond van de centrumlinkse partij Jabloko en de kiesgroep van oppositiepoliticus Dmitri Goedkov. 267 van hun 1.000 kandidaten wonnen een districtszetel.
   Overigens deed regeringspartij Verenigd Rusland het ook goed met 1.153 gewonnen zetels en was de winst van de buitenparlementaire oppositie niet groot genoeg om een eigen kandidaat voor de Moskouse burgemeestersverkiezingen in september 2018 naar voren te kunnen brengen zonder de instemming van Verenigd Rusland. Ook moet de buitenparlementaire oppositie het nu eens voor elkaar krijgen niet te verzwakken door onderlinge ruzies en meningsverschillen.
   Grote verliezers in de districtsverkiezingen waren de drie parlementaire oppositiepartijen, de Communistische Partij van de Russische Federatie (KPRF), de Liberaal-Democratische Partij van Rusland (LDPR) en Rechtvaardig Rusland (SR).
4. Verplicht onderwijs in republiekstalen afgeschaft. Nadat president Poetin in juli had uitgesproken dat verplicht onderwijs in de nationale talen van de deelrepublieken van de Russische Federatie schending van het burgerrecht op de vrijwillige studie van deze talen was, gingen het Openbaar Ministerie en de Russische Onderwijsinspectie (Rosobrnadzor) onderzoeken waar dit burgerrecht geschonden werd. Zij vonden zulke schendingen vooral in de deelrepublieken Tatarstan, Basjkirië, Jakoetië en Tsjoevasjië. Het praktische resultaat was dat in het schooljaar 2017-2018 in het lesprogramma de verplichte lessen Russisch waren uitgebreid tot acht uur per week en onderwijs in de republiekstalen vrijwillig werd voor twee of drie uur per week.
   Met name in Tatarstan, waar Tataars vijf of zes uur per week verplicht werd onderwezen, waren de protesten tegen deze verandering fel. Poetin antwoordde op de protesten dat het recht op onderwijs in de nationale taal niet werd geschaad en dat de vermindering in het onderwijs in de nationale taal geen verlaging van de status van de deelrepublieken in de Russische Federatie betekende. 'De status van de nationale republieken is inderdaad niet verlaagd; deze is gewoon veranderd', aldus de Nezavisimaja Gazeta.
5. 'Revolutie van 5 november' strafrechtelijk onderdrukt. Op 5 november vond er nog een buitenparlementair politiek protest plaats. Dit was georganiseerd door de beweging Nieuwe Oppositie van een oppositiepoliticus in de diaspora (Frankrijk), Vjatsjeslav Maltsev. Slechts enkele honderden aanhangers gaven op 5 november gehoor aan de oproep, maar ze werden niettemin hard aangepakt door de oproerpolitie, gearresteerd en aangeklaagd wegens 'Publieke oproepen tot extremistische activiteiten'.
   Met deze harde aanpak willen de autoriteiten duidelijk maken dat de activisten kunnen kiezen tussen emigratie of de gevangenis als ze doorgaan. De Nezavisimaja Gazeta karakteriseert Maltsev en zijn aanhangers als 'politieke freaks' en stelt dat ook dergelijke politieke randgroeperingen is bijgebracht dat ze geen illusie moeten hebben om in Rusland iets maar wat lijkt op de Oekraïense Maidan-revolutie te kunnen aanwakkeren.