Rusland in 2017 (3): economie

René Does

Als vervolg op zes eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, 2013, 2014, 2015, 2016 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2017. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 28 december 2017.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien onderwerpen (dit jaar iets andere dan vorig jaar): algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio's, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), wetenschap, onderwijs, gezondheidszorg, militaire zaken, religie en maatschappij, cultuur, kunst, literatuur en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het derde deel, over economische ontwikkelingen.

1. Onduidelijkheid over toestand economie. Op het einde van het jaar verklaarde president Vladimir Poetin dat het belangrijkste nieuws van 2017 was dat de Russische economie uit de economische recessie was gekropen.
   

   Maksim Oresjkin (1982). Foto: economy.gov.ru

   Hij wees hierbij op de economische groei van 1,4 procent, die het Ministerie van Economische Ontwikkeling over 2017 had berekend.
   Minister van Economische Ontwikkeling Maksim Oresjkin sprak verder over 'kwalitatieve structurele hervormingen in het macro-economische beleid'. Volgens de Nezavisimaja Gazeta heeft de minister hierbij geen zaken als diversificatie van de economie (zoals minder afhankelijkheid van grondstoffen en meer marktwerking) op het oog, maar vooral het beleid van lage inflatie en nieuwe begrotingsregels.
   Veel Russische economen voorspellen echter een nieuwe recessie. Zo was de industriële productie in november 3,6 procent lager dan in november 2016 en daalde deze toen inmiddels zes maanden op rij. Het reële inkomen van de Russen was in de periode januari-november 1,4 procent lager dan in dezelfde periode in 2016 en zelfs 9,1 procent lager dan in 2013, het jaar vóór de nieuwe economische crisis begon.
   De krant stelt dat de onduidelijkheid ook het gevolg is van mistige statistische berichten van diensten als de Staatsdienst voor Statistiek (Rosstat), die slechtere economische cijfers regelmatig verklaart uit 'technische' of 'methodologische' wijzigingen in de berekeningen. 'Onze economie heeft het hele jaar paradoxen laten zien,' aldus de Nezavisimaja Gazeta.
2. Hogere olieprijs. In oktober 2016 sprak de OPEC+ (de OPEC-landen + Rusland) een daling van de olieproductie van 1,8 miljoen vaten per dag af om de olieprijs op te krikken van 40 dollar op dat moment tot minstens 60 dollar per vat. Toen eind juni 2017 de prijs op 50 dollar stond, werd besloten de productiebeperking te verlengen tot 31 maart 2018. Eind november werd de overeenkomst nog eens verlengd tot einde 2018.
   In oktober had minister Aleksandr Novak van Energie bericht dat de stijgende olieprijs de Russische schatkist inmiddels één biljoen roebel (ongeveer 15 miljard euro) extra inkomsten had opgeleverd. In december overschreed de olieprijs de gewenste ondergrens van 60 dollar per vat.
3. Bankensector weer grotendeels in staatshanden. In 2017 is de bankencrisis in Rusland een nieuwe fase ingegaan, namelijk die van 'de nationalisatie van probleembanken'. In 2016 haalde de Russische Centrale Bank (RCB) 100 probleembanken van de markt, en in 2017 nog eens 50 probleembanken.
   De RCB kan hierbij kiezen uit twee maatregelen: nationalisatie plus sanering of het intrekken van de banklicentie. Volgens critici is het moeilijk te zien welke criteria de RCB gebruikt in het geval van sanering en beschuldigen de Centrale Bank daarom van 'favoritisme'.
   Er lijkt hoe dan ook vooral een sterke nationalisatie van de bankensector plaats te vinden. 'In totaal is ongeveer 75 procent van de hele Russische bankensector direct of indirect met de staat verbonden. Waarschijnlijk zal dit aandeel blijven toenemen, hetgeen je moeilijk een gezondmaking van de bankensector kunt noemen.'
4. Zware veroordeling ex-minister. In het jaaroverzicht van 2016 was de arrestatie wegens verdenking van corruptie van minister Aleksej Oeljoekajev van Economische Ontwikkeling een belangrijke gebeurtenis, in het overzicht van 2017 is dit de zware straf van acht jaar strafkamp met streng regime plus een boete van 130 miljoen roebel (2 miljoen euro) die een Moskouse rechtbank Oeljoekajev op 15 december oplegde.
   Ook in de Russische zakenwereld werd dit als een uitzonderlijke zware straf opgevat, mede vanwege ongeloof dat Oeljoekajev twee miljoen dollar smeergeld zou hebben gevraagd aan Igor Setsjin, de baas van het grote staatsoliebedrijf Rosneft en een vertrouweling van president Poetin. Anderzijds stelt econoom Konstantin Sonin dat Oeljoekajev al een half jaar vóór zijn arrestatie uit zijn ambt had moeten worden gezet, omdat toen een firma op naam van zijn jongste zoon in de Panama Papers was opgedoken.


Voorbeeld van een chroesjtsjovka: goedkope, prefab woning uit de Chroesjtsjov-tijd

5. Start woningrenovatieprogramma in Moskou. In februari kondigde president Poetin de start van een enorm groot woningrenovatieprogramma in Moskou aan. Het betrof de verhuizing van 1,6 miljoen Moskovieten uit portiekwoningen van de jaren vijftig en zestig (de zogenoemde chroesjtsjovki) en het neerhalen van 25 miljoen vierkante meter woonruimte. Het programma heeft een looptijd van 15 jaar en kost drie biljoen roebel. Het wordt gezien als een belangrijke stimulering van de hoofdstedelijke economie.
   Er volgde een grote discussie tussen voor- en tegenstanders van het programma, en in mei demonstreerden 20.000 tegenstanders op de Sacharov Prospekt in Moskou, maar de grote meerderheid van de betrokken bewoners stemde voor het renovatieprogramma. Uit heel het land klonken stemmen van Russen die ook wel zo'n renovatieprogramma voor hun woningen als in Moskou wilden. De Moskovieten die hun woning moeten verlaten in het programma krijgen een nieuwe woning in dezelfde stadswijk met een moderne inrichting ('komfort-klass').
   Nadat het landelijke parlement en de Moskouse stadsraad het programma in augustus hadden goedgekeurd, omvatte het 5.144 woningcomplexen. De inwoners van 276 woningcomplexen hadden in een bewonersvergadering besloten níet deel te nemen aan het renovatieprogramma.