Rusland in 2014 (8): wetenschap

René Does

Als vervolg op drie eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, in 2013 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2014. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2014.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio's, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), 'verre' buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, literatuur, kunst en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het achtste deel, over ontwikkelingen op wetenschappelijk gebied.

1. Sonde Rozetta jaagt op komeet. Het Europese Ruimteagentschap bereikte op 12 november een spectaculair resultaat door een module van de sonde Rozetta op 700 miljoen kilometer van de aarde, in de buurt van de planeet Jupiter, precies op een komeet, de 67R Tsjoerjoemov-Gerasimenko, te laten landen. De sonde werd in 1993 gelanceerd en deed er dus ruim twintig jaar over om op de komeet te komen, waarvan de laatste tien jaar door de komeet in zijn atmosfeer te achtervolgen.
   Van de sonde werd de landingsmodule Fily op de komeet afgestuurd. De landing van de module lukte niet helemaal goed vanwege schuin wegzakken. Hierna raakte de module in slaaptoestand. Niettemin heeft de onderneming de wetenschap veel onschatbare kennis opgeleverd.
   Zoals uit de naam van de komeet blijkt hebben enkele sovjetgeleerden een bijdrage geleverd aan de kennis, want door hen werd de komeet in 1969 ontdekt: door professor Klim Tsjoerjoemov van de Universiteit van Kiev en wetenschappelijk medewerkster Svetlana Gerasimenko van de Academie van Wetenschappen van Tadzjikistan.
2. Bevriezing onroerend goed Academie van Wetenschappen. Op 8 december vond in de Hermitage in Sint-Petersburg een vergadering plaats van de Presidentiële Raad voor Wetenschap en Onderwijs. Op de agenda stond het opmaken van het resultaat van een jaar hervorming van de Russische Academie van Wetenschappen (RAN).
   Deze hervorming bestaat eruit om het onroerend goed van de RAN los te koppelen. Zo moet de RAN zich voortaan alleen met het wetenschappelijk onderzoek bezighouden en niet meer met het beheer van zijn onroerend goed. Voor deze laatste taak werd het Federale Agentschap voor Wetenschappelijke Organisaties (FANO) opgericht. Dit onroerend goed is aanzienlijk: het bestaat uit 41.153 'objecten' (6.376 grondpercelen en 34.777 gebouwen).
   Er bestaat binnen de RAN groot ongenoegen over deze hervorming. RAN-president Vladimir Fortov stelde op de vergadering dat de RAN degradeerde tot slechts een 'geleerdenclub' en de FANO een 'parallelle academie van wetenschappen' was. Vanwege het verzet stelde president Poetin eind 2013 een moratorium voor een jaar van de hervorming voor.
   Op de vergadering werd besloten dit moratorium met een jaar te verlengen, maar dan alleen betreffende het onroerend goed. Dit besluit werd door veel deelnemers opgevat als uitstel van executie van de RAN met een jaar.
3. 

   Het Internationale Ruimtestation. Foto: www.energia.ru.

   Ionosfeerlift ontdekt. Na vier jaar onderzoek werden de resultaten van een bijzonder onderzoek door het Russische deel van het Internationale Ruimtestation (ISS) gepubliceerd, namelijk die naar de overleving van levensorganismen in de open ruimte. Van de buitenkant van het ruimtestation werden door Russische kosmonauten bacteriologische monters genomen.
   Uit onderzoek van de monsters bleek dat in het ruimtestof zeebacterieën uit de noordelijke Barentszee zaten. De betrokken Russische geleerden vermoeden dat juist deze bacterieën gebruik kunnen maken van een 'ionosfeerlift', een soort elektrische opwaartse spiraal die bacterieën van de aarde omhoog zuigt.
   Dit onderzoek, met de naam 'Test', kan belangrijke levensbeschouwelijke gevolgen krijgen, namelijk dat het mogelijk moet gaan worden om levensvormen van de aarde naar de kosmos te brengen.
4. Nieuw statuut RAN. Op 27 maart werd op een algemene vergadering van de RAN een nieuw statuut aangenomen, het dertiende statuut sinds de oprichting van de RAN in 1724. Het werd door bijna alle 1.428 aanwezige leden van de RAN aangenomen. Onder luid gemor echter, want het statuut legde de door de regering gewenste opdeling van de RAN in de RAN voor het wetenschappelijk onderzoek en de FANO voor het onroerend goed vast.
   De vergadering kon niet anders, want anders kon de Russische regering als statutair oprichter van de RAN met een eigen alternatief statuut komen. Op 26 juni keurde premier Dmitri Medvedev het nieuwe aangenomen statuut goed.
5. Hartoperatie op ongeboren baby. In de stad Jekaterinboerg in de Oeral staat een uitzonderlijk goed prenataal onderzoeksinstituut: het Oeral Wetenschappelijk Onderzoekinstituut naar de Bescherming van Moeders en Baby's. Op 17 februari werd in dit instituut voor het eerst in Rusland een hartoperatie op een ongeboren baby uitgevoerd.
   Een patiënte uit de omliggende provincie Sverdlovsk had al twee keer een misgeboorte gehad doordat haar baby's hartfalen kregen door groeistoornissen in de linkerhelft van het hart. Bij haar derde zwangerschap, tijdens de 32ste week, werd een geconstateerde herhaling van het overlijden voorkomen door een hartoperatie in de baarmoeder op de vrucht, die toen nog maar de omvang had van een menselijke middelvinger.
   De ongeboren baby werd voor de operatie, die 45 minuten duurde, pijnloos en bewegingloos gemaakt. De ingreep was niet uniek in de wereld: in Amerika waren eerder twaalf van zulke operaties uitgevoerd. Uitvoerders van de operatie waren de chirurgen Natalja Kosovtsova en Lev Kartopoltsev en de cardioloog Konstantin Kazantsev.