Rusland in 2015 (7): maatschappelijke ontwikkelingen

René Does

Als vervolg op vier eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, 2013, 2014 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2015. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2015.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio's, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), 'verre' buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, literatuur, kunst en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het zevende deel, over maatschappelijke ontwikkelingen.

1. Homohuwelijk in de Verenigde Staten. Ondanks overblijvende 'haarden van verzet' in de Amerikaanse maatschappij, verklaarde het Opperste Gerechtshof van de Verenigde Staten op 26 juni het afsluiten van homohuwelijken wettig in het land. Hiermee werd Amerika het 21ste land ter wereld dat zulke huwelijken legaliseerde.
   Het besluit kwam op echt Amerikaanse wijze tot stand, dat wil zeggen na langdurige en omvangrijke rechtszaken. 'Homo's en lesbiënnes kunnen gerekend worden tot die segmenten van de Amerikaanse samenleving, aan wie Barack Obama zijn beloftes volledig is nagekomen', aldus de Nezavisimaja Gazeta.
2. 

   Op 30 september kondigde Roesada ('voor eerlijke en gezonde sport') aan dat Meldonium in 2016 verboden zou zijn. Foto: rusada.ru.

   Dopingschandaal in Russische atletiek. Rusland werd op 13 februari voor onbepaalde tijd geschorst voor deelname aan wedstrijden onder auspiciën van de International Association of Athletics Federations (IAAF). Volgens een speciale onderzoekscommissie van de Wold Anti-Doping Agency (WADA) zou er in de Russische atletiek een omvangrijk 'door de staat gedekt' dopingsysteem functioneren.
   De druppel die de emmer voor de WADA deed overlopen was het bericht uit Rusland dat het Moskouse anti-dopinglaboratorium van het Russische Anti-doping Agentschap (ROeSADA) 1.400 dopingmonsters van atleten had vernietigd, ondanks een officieel verzoek van de WADA deze dopingmonsters te bewaren. Het besluit Rusland voor onbepaald te schorsen voor deelname aan IAAF-wedstrijden bracht de deelname van Russische atleten aan de Olympische Spelen in Rio de Janeiro ernstig in gevaar.
3. Twee niveaus in wiskunde-examen. Op 4 juni konden op het wiskunde-eindexamen op de algemeen vormende school Russische leerlingen voor het eerst examen doen op twee verschillende niveaus: op basisniveau ('voor het leven') en op profielniveau ('voor de wetenschap'). Het laatste niveau is bestemd voor leerlingen voor wie wiskunde in hun vervolgstudie een profielvak is.
   De Nezavisimaja Gazeta ziet in de tweedeling een veroordeling van het bestaande wiskundeonderwijs ('tekortschietend en moreel verouderd') en voorspelt de komst van extra betaalde bijspijkercursussen voor leerlingen die het profielexamen wiskunde willen dan wel moeten afleggen.
4. Beperkingen in aanschaf buitenlandse medische apparatuur. Onder het mom van noodzakelijke 'importvervanging' publiceerde de Russische regering in het begin van het jaar een lijst van medische apparatuur die niet in het buitenland mocht worden gekocht als ook niet twee of meer aanbieders uit Rusland, Wit-Rusland, Kazachstan, Armenië en Kirgizstan (de lidstaten van de Euraziatische Economische Unie) in de tender hadden meegedaan. De lijst omvatte zaken als naalden, spuiten, pincetten, medische kleding, röntgenapparatuur en tomografen.
   Het besluit was alleen gericht op staatsziekenhuizen; commerciële klinieken en apotheken vielen erbuiten. In december 2014 was er ook al zo'n beperkende lijst voor 608 medicijnen opgesteld.
   Russische medici waarschuwen voor een kwaliteitsverslechtering in de Russische medische zorg door de twee besluiten. Volgens hen bedreigen ze de behandeling van patiënten met levensbedreigende ziektes als kanker en zware infecties.
5. Nieuwe Pioniersorganisatie. Rusland heeft weer een officiële jeugdorganisatie die sterk doet denken aan de Pioniersbeweging uit de communistische tijd van de Sovjet-Unie. Op 29 oktober ondertekende president Poetin een decreet over de oprichting van de 'Russische Beweging van Scholieren' onder het bestuur van het Federale Agentschap voor Jeugdzaken.
   Rusland heeft een flink aantal maatschappelijke jongerenorganisaties, 'maar maatschappelijke organisaties die zich niet onderschikken aan de grandioze bedenksels van staatsideologen zijn nauwelijks interessant voor de machthebbers'. Met de oprichting van de nieuwe scholierenbeweging poogt de regering waarschijnlijk al die maatschappelijke jongerenorganisaties onder één ideologisch dak te krijgen.
   Maar of het presidentiële decreet de greep van de staat op de Russische jeugd kan versterken, wordt door de Nezavisimaja Gazeta sterk betwijfeld: hooguit 13 procent van de Russische scholieren is actief in jongerenorganisaties en ook onder de Russische leerkrachten is er weinig animo om extra ideologische taken te moeten uitvoeren.