Rusland in 2016 (7): maatschappelijke ontwikkelingen

René Does

Als vervolg op vier eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, 2013, 2014, 2015 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2016. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 29 december 2016.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio's, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), 'verre' buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, kunst, literatuur en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het zevende deel, over kenmerkende maatschappelijke ontwikkelingen in Rusland.

1. Eerste longtransplantatie bij kind. In september werd in het V.I. Sjoemakov Federale Wetenschappelijke Centrum voor Transplantatiekunde en Kunstmatige Organen in Moskou voor het eerst een succesvolle longtransplantatie bij een kind uitgevoerd. De operatie vond plaats onder leiding van chirurg Sergej Gotje.
   Longtransplantaties bij volwassenen vinden in Rusland al langer plaats, maar nu kreeg het 13jarige meisje Katja nieuwe longen van een volwassen donor. Het meisje leed onder een ernstige longziekte, die haar het zelfstandig ademen en bewegen onmogelijk maakte.
   Volgens Gotje zijn er in Rusland jaarlijks ongeveer honderd kinderen die eigenlijk een longtransplantatie nodig hebben. Voor het vaker kunnen uitvoeren van dergelijke operaties dient onder meer de Russische donorwetgeving gemoderniseerd te worden. Bovendien zijn aan zulke ingewikkelde operaties hoge kosten verbonden - niet alleen directe medische kosten, maar ook kosten als vervoer en onderdak voor patiënt en ouders.
   De operatie van Katja werd mogelijk gemaakt door bijdragen van liefdadigheidsfondsen en giften van individuele Russen. Katja kon enkele uren na de operatie al zelfstandig ademhalen en op het einde van het jaar zelfstandig over straat lopen.
2. Eerste vrouw als minister van Onderwijs en Wetenschap.
   

   Olga Vasiljeva. Foto: kremlin.ru

   Op 19 augustus kreeg Rusland voor het eerst in zijn geschiedenis een vrouw als minister van Onderwijs en Wetenschap: Olga Vasiljeva, een trouwe medewerkster van president Vladimir Poetin in de presidentiële administratie. Zij verving de ontslagen Dmitri Livanov, die permanent hoog scoorde in de lijst van impopulaire ministers.
   Onder Vasiljeva is volgens commentatoren een 'clericalisering' van het Russische onderwijs mogelijk, want in de periode 1989-2009 zijn onder het co-auteurschap van de gelovige Vasiljeva ruim 90 artikelen over religieuze thema's verschenen.
   Vasiljeva maakte een einde aan impopulaire maatregelen van Livanov als het samenvoegen van hoger onderwijsinstellingen en het massaal sluiten van kleine dorpsscholen. Verder is er volgens Russische onderwijsspecialisten een nieuwe vergaande hervorming van het onderwijs op komst.
3. Hiv-epidemie in Jekaterinboerg. Begin november kondigde het stadsbestuur van Jekaterinboerg officieel af dat er sprake was van een hiv-epidemie in de stad in de Oeral.
   

   Bron: Wikipedia.

   Bijna iedere 50ste inwoner was op dat moment geïnfecteerd met het hiv-virus. Het betrof 26.693 infecties, ofwel 1,8 procent van de stadbevolking. Onder de geïnfecteerden bevonden zich 774 kinderen.
   In tien Russische regio's wordt de situatie rond hiv-infecties 'kritiek' genoemd. Het betreft regio's die ernstig te lijden hebben onder de handel in en de consumptie van drugs. In 57 procent van de gevallen wordt het hiv-virus doorgegeven door het gebruik van vervuilde infectienaalden.
   Jaarlijks stijgt het aantal hiv-infecties in Rusland met 10 procent. Volgens de belangrijkste aids-specialist van het land, lid van de Academie van Medische Wetenschappen Vadim Pokrovski, waren er tot 30 september 2016 ruim één miljoen hiv-infecties geregistreerd in Rusland. Op dat moment waren er 230.000 burgers aan aids overleden en woonden er ruim 850.000 met hiv besmette mensen in het land. Naar verhouding telt Rusland twee keer zo veel hiv-geïnfecteerden als Frankrijk en tien keer zo veel als Duitsland.
   'Al sinds enkele jaren wordt in de strijd tegen aids in ons land de nadruk gelegd op de versterking van de moraal onder de bevolking. (…) Het westerse model van de strijd tegen aids wordt afgeschilderd als ongepast voor de Russische mentaliteit, die leunt op een conservatieve ideologie en traditionele waarden', aldus de Nezavisimaja Gazeta.
4. Golf van tienerzelfmoorden. In 2016 was er opnieuw een golf van zelfmoorden onder tieners in Rusland. De Nezavisimaja Gazeta signaleert dat jongeren via sociale media over zelfmoord discussiëren, in een parallelle virtuele wereld die volwassenen (ouders, leerkrachten, jeugdpsychologen) niet of nauwelijks kennen. 'De cijfers zijn meedogenloos: in het huidige Rusland proberen jaarlijks per 100.000 inwoners 20 jonge mensen zelfmoord te plegen, een cijfer dat 2,7 keer zo hoog is dan het mondiale gemiddelde.'
5. Terugkeer lessen astronomie op school. Op 12 december erkende het Ministerie van Onderwijs en Wetenschap astronomie opnieuw als een zelfstandig leervak in het Russische onderwijs. In de tijd van de Sovjet-Unie was astronomie een apart schoolvak, dat werd onderwezen in de negende en de tiende klas van de algemeen vormende school. In de postcommunistische tijd verdween het vak uit het vakkenpakket. In 2005 was astronomie als zelfstandig vak verdwenen, mede doordat verschillende natuurwetenschappelijke leervakken toen waren samengevoegd in het vak 'natuurkennis'.
   De Nezavisimaja Gazeta haalt 'een onderzoek' van het Al-Russische Centrum voor de Bestudering van de Publieke Opinie (VTSIOM)aan, volgens welk het percentage Russen dat denkt dat de zon om de aarde draait - en niet andersom - tussen 2007 en 2011 steeg van 29 tot 33 procent van de bevolking. Astronomie wordt in het nieuwe ministeriële besluit onderdeel van het vak natuurkunde.