Rusland in 2015 (8): wetenschap

René Does

Als vervolg op vier eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, 2013, 2014 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2015. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2015.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio's, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), 'verre' buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, literatuur, kunst en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het achtste deel, over opvallende zaken in de wetenschap.

1. Eerste gezichtstransplantatie. Door chirurgen van de S.M. Kirov Militaire Medische Academie in Moskou werd in mei de eerste gezichtstransplantatie in Rusland uitgevoerd. De patiënt was een militair van wie in augustus 2012 door elektrocutie gezicht, hals en ruggenwervel zwaar waren verwond en vervormd. De donor was een man uit de provincie Koersk, die was overleden aan zwaar hersenletsel.
   De operatie, die 18 uur duurde, verliep succesvol: een half jaar na de operatie blijkt het getransplanteerde gezicht levensvatbaar te zijn. Rusland is het achtste land ter wereld waar een gezichtstransplantatie succesvol werd uitgevoerd. De Russische operatie is tot nu toe wel technisch de meest ingewikkelde en geavanceerde geweest.
2. 

   Kelly (l).en Kornijenko op 21 januari 2016 na 300 dagen in het ISS. Foto: nasa.gov.

   Jaarverblijf in ruimte. Voor het eerst sinds november 1998 zouden er weer kosmonauten meer dan een jaar lang in de ruimte verblijven. Op 27 maart werd vanaf Bajkonoer een Sojoez-ruimteraket gelanceerd met drie kosmonauten aan boord, de Russen Gennadi Padalka en Michail Kornijenko en de Amerikaan Scott Kelly. Padalka kwam op 12 september terug naar aarde, terwijl Kornijenko en Kelly het jaar vol zouden maken in het International Space Station (ISS).
   Rusland heeft een traditie van langdurige verblijven in de ruimte. Padalka werd met zijn nieuwe vlucht wereldrecordhouder verblijf in de ruimte met in totaal 878 dagen. Het langste verblijf in de ruimte, in het voormalige Russische ruimtestation Mir, staat op naam van kosmonaut Valeri Poljakov met 438 aaneengesloten dagen.
   Opmerkelijk is de goede gezondheid waarmee langdurig in de ruimte verbleven kosmonauten terugkeren. Interessant in dit opzicht is dat Scott Kelly een tweelingbroer heeft, Mark Kelly, die zeer sterk op hem lijkt. Als Scott terug is uit de ruimte kan zijn gezondheidstoestand op dat moment worden vergeleken met die van Mark, die gewoon op aarde is gebleven.
3. Brand in INION-bibliotheek. Op 30 januari vond een zware en langdurige brand plaats in de bibliotheek van het Instituut voor Wetenschappelijke Informatie over de Sociale Wetenschappen (INION) van de Russische Academie van Wetenschappen (RAN) in Moskou. De bibliotheek was dé verzamelplek van historische en hedendaagse boeken voor de sociale wetenschappen in Rusland, waaronder in Rusland unieke documentenverzamelingen over de Verenigde Naties en haar dochterorganisaties.
   
   

   Brand in het INION. Foto: Putnik in Wikipedia.

   De bibliotheek van het INION bestond uit 14,7 miljoen exemplaren, waarvan er 10,2 miljoen bewaard bleven in het gebouw aan de Nachimov Prospekt dat door de brand getroffen werd. Door de brand gingen 5,42 miljoen boeken verloren.
   Van dit aantal stonden er 1,2 miljoen op de lijst om verwijderd te worden, hadden er 800.000 duplicaten in andere bibliotheken en stonden 1,1 miljoen Russische boeken in de INION-bibliotheek als verplicht exemplaar in een centrale wetenschappelijke bibliotheek en hadden dus ook een exemplaar in een andere grote Russische bibliotheek. Al met al gingen 2,32 miljoen unieke boekexemplaren verloren in de brand, ofwel 15,7 procent van het volledige bibliotheekfonds.
   Het INION werd in 1969 opgericht en was gehuisvest in een modernistisch gebouw dat op de monumentenlijst stond. Het instituut is naast bibliotheek ook wetenschappelijk instituut. Door de brand is het lopend wetenschappelijk onderzoek van een groot aantal maatschappijwetenschappers onmogelijk geworden dan wel vertraagd.
   Deze brand was een van de zwaarste die de Russische wetenschap ooit getroffen heeft en qua wetenschappelijk verlies te vergelijken met de grote brand in de bibliotheek van de RAN in Sint Petersburg op 14 en 15 februari 1988.
4. Zout water gevonden op Mars. Foto´s van de Mars Reconnaissance Orbiter van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA hebben het bestaan van stromend zout water op Mars aangetoond. Dit maakte de NASA op 28 september bekend.
   Rivieren van zout water stromen seizoensgebonden langs de hellingen van heuvels op Mars, hoewel ze niet breder zijn dan vijf meter. De ontdekking is belangrijk, want het stromende water kan duiden op het bestaan van levensvormen op Mars.
5. Mogelijke terugkeer van de mammoet. Op 19 maart publiceerde het wetenschappelijke tijdschrift Science een artikel waarin onderzoekers van Harvard University in de Verenigde Staten meldden dat zij het volledige genenfonds van de mammoet hadden weten te herstellen. In theorie wordt hierdoor de terugkeer van de mammoet als levende diersoort mogelijk.
   Het artikel is een nieuwe bekroning voor het wetenschappelijke onderzoek naar de mammoet. In februari 2006 had een groep van Russische en Amerikaanse biologen onder leiding van hoogleraar Jevgeni Rogajev al het DNA-patroon van een mammoet weten te herstellen.