Rusland in 2014 (10): religie

René Does

Als vervolg op drie eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012, in 2013 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2014. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2014.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de jaarlijkse bijlage veertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio's, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), 'verre' buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, literatuur, kunst en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het tiende deel, over religieuze kwesties.

1. 

   Mmetropoliet Onoefri. Foto: www.pravoslavie.ru.

   Nieuwe metropoliet in Oekraïne. Het concilie van de Oekraïens-Orthodoxe Kerk koos op 13 augustus Onoefri, de metropoliet van Tsjernovitsy en Boekovina, tot de nieuwe metropoliet van Kiev en Oekraïne, tot hoofd van de Oekraïens-Orthodoxe Kerk. Onoefri volgde metropoliet Vladimir op, die op 5 juli was overleden.
   Het gaat hier om de afdeling van de Oekraïens-Orthodoxe Kerk die onder het Moskouse patriarchaat ressorteert. Deze orthodoxe kerk is nog altijd de grootste orthodoxe kerk van Oekraïne. Op 1 januari 2014 omvatte zij 12.673 parochies, ofwel 37,3 procent van alle geregistreerde religieuze verengingen in Oekraïne.
   Hierna volgen de Oekraïens-Orthodoxe Kerk onder het Kievse patriarchaat (4.651 parochies), de Oekraïens Grieks-Katholieke Kerk (3.763 parochies) en de Oekraïense Unie van Verenigingen van Christelijk-Evangelische Baptisten (2.562 parochies).
   De Oekraïens-Orthodoxe Kerk onder het Moskouse patriarchaat wordt tegenwoordig door de Oekraïense machthebbers en regeringsvriendelijke media ervan beschuldigd met de machthebbers in Moskou te heulen en de annexatie van de Krim en de pro-Russische opstand in de Donbass te steunen.
2. DOEMER wordt DOEM RF. Op 21 september besloten de afgevaardigden van de zesde medzjlis (vergadering) van het Geestelijk Bestuur van de Moslims van het Europese deel van Rusland (DOEMER) de naam van de organisatie te veranderen in Geestelijk Bestuur van de Moslims van de Russische federatie (DOEM RF). Dit op voorstel van voorzitter Ravil Gajnoetdin. Hij onderbouwde dit besluit met de stelling dat de organisatie immers ook de Russische moslims in de Oeral, Siberië en het Verre Oosten vertegenwoordigde.
   Gajnoetdin en zijn organisatie gelden als de meest gezagsgetrouwe vertegenwoordigers van de moslimgemeenschap in Rusland. Zij breidden hun invloed in Rusland tegenover concurrerende islamitische geloofsverenigingen met de naamswijziging uit.
3. Synode Rooms-Katholieke Kerk over gezinszaken. De synode van de Rooms-Katholieke Kerk, die van 5 tot 19 oktober 2014 werd gehouden, was gewijd aan gezinszaken. De synode werd gekenmerkt door de verzoenende woorden richting gelovigen uit seksuele minderheden en gelovigen die gescheiden zijn of samenleven zonder kerkelijk huwelijk. Ook op dit thema deed de invloed van de nieuwe progressieve paus Franciscus zich gelden.
   Niettemin kon de eindverklaring van de synode als een overwinning van de conservatieven in de kerk worden gezien: in dit document werd slechts opgeroepen seksuele minderheden niet te discrimineren.
4. Vergadering van patriarchen in Istanboel. De vergadering van de leiders van alle orthodoxe kerken die van 6 tot 9 maart in Istanboel plaatsvond, was bijzonder omdat werd besloten een Al-Orthodoxe Synode te houden in 2016 in de historische Kathedraal van de Heilige Irina in Istanboel, het voormalige Byzantium. Het bijeenroepen van zo´n synode was in de twintigste eeuw herhaaldelijk geprobeerd, maar in de praktijk was het er nooit van gekomen. Algemeen wordt verwacht dat de synode een strijdveld om invloed in de orthodoxe wereld tussen de patriarchaten van Moskou en Constantinopel zal worden. ´Autocefalie´ (zelfstandigheid) van orthodoxe kerken zal als belangrijkste onderwerp op de agenda staan. Momenteel is dit thema vooral verbonden met de ontwikkelingen in Oekraïne. In dat land bestaan sinds het begin van de jaren negentig twee autocefale orthodoxe kerken, die van het Kievse patriarchaat en de Oekraïens-Autocefale Orthodoxe Kerk. Al lange tijd wordt gesproken over de samenvoeging van deze twee kerken tot één Oekraïens-Orthodoxe Kerk door een heroprichting van het Kievse metropoliaat, dat tot 1686, toen Kiev bij het Russische rijk werd gevoegd, onder bestuur van de Byzantijns-Orthodoxe Kerk in Contantinopel stond.
5. Heiligverklaring van de pausen Johannes-Paulus II en Johannes XXIII. De heiligverklaring op 27 april van gelijktijdig twee pausen, de Poolse paus Johannes-Paulus II en de Italiaanse paus Johannes XXIII, was een van de feestelijkste gebeurtenissen van 2014, te meer daar in Rome ruim 800.000 gelovigen bijeenkwamen. In de mensenmassa overheersten de Polen en Zuid-Amerikanen. Die laatsten gaven de dag een carnavaleske sfeer. Er waren in het Vaticaan al zorgen geuit dat de plechtigheden rond de heiligverklaringen van de feestdag meer een toeristisch evenement zouden maken dan een religieuze gebeurtenis. Voordeel was echter dat dergelijke heiligverklaringen appelleren aan de nationalistische gevoelens van de betrokken gelovigen en de data van heiligverklaringen nationale feestdagen kunnen worden.